Pamięć pioniera polskiego lotnictwa już przez pół wieku gości w szkolnych murach pełniąc ważną rolę w procesie wychowawczym i edukacyjnym jej podopiecznych, pomaga poszerzać horyzonty i ubogaca dziecięce marzenia. W tym roku uczczono imię patrona w sposób szczególny, bowiem na jednej ze ścian placówki powstał mural a także zawisła tablica pamiątkowa, nie tylko upamiętniające dokonania wybitnego mieszkańca Janowa Podlaskiego, ale też wskazujące dzieciom i młodzieży możliwości wzbijania się ponad przeciętność.
Historia janowskiej placówki sięga roku 1836, kiedy rozpoczęła działalność podporządkowana władzom rosyjskim Szkoła Parafialna Elementarna dla dzieci katolickich. Pierwszym jej nauczycielem był ks. Franciszek Krzyniecki. Po wielu wojennych zawirowaniach historii nowy budynek szkoły wzniesiono w latach 1953-1956, a w czerwcu 1972 roku uroczyście nadano jej imię Czesława Tańskiego i wręczono sztandar szkolny.
Uroczystości zaingerowała msza święta w janowskiej Bazylice Mniejszej, gdzie odbyło się poświęcenie nowego sztandaru ufundowanego przez dyrekcję, nauczycieli, pracowników administracji i obsługi placówki. W drugiej części uroczystość przeniosła się na teren ZPO w Janowie Podlaskim. Obecna była cała społeczność szkoły oraz zaproszeni goście. Wśród nich m.in.: wójt gminy Janów Podlaski Leszek Chwedczuk, dyrektor Delegatury Kuratorium Oświaty Małgorzata Kiec, radni gminni, dyrektorzy gminnych instytucji, lotnicy ze Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego z prezesem Bialskopodlaskiego Oddziału mjr pil. Mirosławem Jońskim na czele, dyrektor ZPO Arkadiusz Podskok, byli i obecni nauczyciele oraz pracownicy placówki, Rada Rodziców, duchowieństwo oraz młodzież szkolna.
Po powitaniu gości, dyrektor placówki przekazał nowy sztandar przedstawicielom młodzieży. Kolejnym punktem było ślubowanie uczniów oraz wręczenie pamiątkowych medali byłym dyrektorom szkoły i zaproszonym gościom.
Uroczystość wzbogacił montaż montaż słowno-muzyczny, który w całości poświęcony był życiu, twórczości i osiągnięciom Czesława Tańskiego oraz część artystyczna przygotowana przez uczniów. Głównymi punktami obchodów, było oficjalne odsłonięcie muralu i tablicy upamiętniające patrona szkoły – Czesława Tanskiego.
Inicjatywa umieszczenia muralu na ścianie janowskiej placówki edukacyjnej wyszła od jej dyrektora Arkadiusza Podskoka, który po konsultacjach z gronem pedagogicznym i władzami samorządowymi Gminy Janów Podlaski podjął działania w kierunku realizacji zamierzenia. – Inspiracją był dla mnie mural wykonany w Białej Podlaskiej z okazji Święta Lotnictwa Polskiego oraz nasz lokalny na Gminnym Ośrodku Kultury. W postaci takiej pamiątki postanowiliśmy uwiecznić pamięć naszego patrona Czesława Tańskiego, tak aby dzieci, przychodząc codziennie do szkoły, miały świadomość, że ich patronem jest wielki człowiek – marzyciel, pionier lotnictwa polskiego – wspomina dyrektor Zespołu Placówek Oświatowych w Janowie Podlaskim Arkadiusz Podskok.
Intensywne konsultacje i modyfikacje projektu ukierunkowane były na możliwie najciekawsze odzwierciedlenie pasji Czesława Tańskiego do lotnictwa i szybownictwa. Inspiracją stał się szkolny, uczniowski papierowy samolocik, towarzyszący każdemu pokoleniu, znany zarówno dzieciom jak i dorosłym. – Mural wskazuje wzbijający się ku niebu szkolny samolot, na którego skrzydłach umieszczony jest m.in. zarys konstrukcji lotni wykonanej przez Czesława Tańskiego oraz znaczek wydany ku pamięci pierwszych wlotów w 1896 r. – wyjaśnia pomysłodawca. Od powstania pomysłu do sfinalizowania jego realizacji minęło około pół roku, bo tyle trwało opracowanie projektu oraz jego konsultacje i przygotowania do działania, które wymagały również uzyskania pozytywnej opinii konserwatora zabytków Arkadiusza Bojczuka. Natomiast tak jak sam Czesław Tański zadziwił świat swoją pasją latania, tak wykonawcy muralu zaskoczyli społeczność całej gminy. Choć wydaje się to niewiarygodne, pokrywające pokaźny obszar ściany malowidło powstało w ciągu jednej doby. Warto dodać, że w realizację zadania włączyli się aktywnie mieszkańcy Janowa Podlaskiego. Absolwent janowskiej szkoły, grafik Grzegorz Wasiuk wspomagał swoimi umiejętnościami i doświadczeniem powstanie projektu, natomiast lokalna firma Krzyś-Dach na czele z Krzysztofem Najdyhorem użyczyła podnośnika, który służył wykonawcom podczas malowania.
Zarys konstrukcji będący częścią muralu to wspomnienie pierwszego szybowca, który w 1895 r. zbudował Czesław
Tański. Ważąca osiemnaście kilogramów „Lotnia”, jak nazwał ją sam twórca”, o siedmiu metrach kwadratowych
powierzchni skrzydeł, powstała pod wpływem docierających informacji o pierwszych próbach z szybowcem, jakie
wykonał Otto Lilienthal. Własny szybowiec pozwolił na kilka skoków długości 20-40 metrów, które Tański wykonał w Wygodzie koło Janowa Podlaskiego. Początkowo startował z kilkumetrowego rusztowania, następnie biegł z „Lotnią” pod wiatr. Podaje się, że wykonał 30-metrowy lot z płaskiego terenu, jednak w światku lotniczym pojawiło się wokół tego osiągnięcia wiele wątpliwości i kontrowersji. Niemniej jednak wybitny inżynier-artysta zapisał się na kartach historii jako polski prekursor szybownictwa wykonujący próby wzlotów tego typu. „Lotnia”, wielokrotnie później udoskonalana, została przekazana do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, gdzie uległa zniszczeniu podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 r. Tam też spłonął wraz z muzeum prototyp śmigłowca napędzanego siłą mięśni, który Tański zbudował w 1907 r. Nieudane próby wzniesienia go w powietrze przyczyniły się do montażu silnika spalinowego, jednak pomimo marzeń o wzniesieniu się w chmury, zbyt duża waga śmigłowca i małej mocy silnik nie pozwoliły zrealizować ambitnych planów.
Uroczystość była okazją do rozstrzygnięcia i ogłoszenia wyników konkursów, m.in. literackiego, na sobowtóra Czesława Tańskiego, grafikę komputerową , plastycznego oraz na najpiękniejszy latawiec, zorganizowanych z okazji okrągłego jubileuszu.
Pasja, marzenia, ambicje i dokonania wybitnego Polaka, który część swojego życia spędził w Janowie Podlaskim, została upamiętniona w postaci przyjęcia pięćdziesiąt lat temu imienia Czesława Tańskiego jako patrona miejscowej szkoły. Pozostaje do dziś jasnym i czytelnym wzorem dla młodych ludzi.
Tekst: Anna Ostapiuk / J. Sowa
Zdjęcia w art: ZPO w Janowie Podlaskim / FB
Film: Mariusz Maksymiuk, Krzysztof Lewczuk
