Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Wielkie powroty. O dziełach sztuki, zbiorach bibliotecznych, archiwaliach i świętościach polskiego prawosławia utraconych i wywiezionych w czasie I i II Wojen Światowych” finansowana z ramienia MSZ inicjuje cykl międzynarodowych konferencji organizowanych przez klasztor św. Onufrego w Jabłecznej pod przewodnim tytułem „Prawosławna liturgia i sztuka dawnej Rzeczypospolitej”. Z uwagi na stan wyjątkowy w pasie przygranicznym sama konferencja odbywała się w dniach 15-17 października w formacie zamkniętym.
O szczegółach mającego się rozpocząć wydarzenia poinformowano podczas konferencji zwołanej w Starostwie Powiatowym w dniu 15 października. W spotkaniu wzięli udział o. Piotr Dawidziuk, starosta bialski Mariusz Filipiuk i wiceprzewodniczący Rady Powiatu Bialskiego Daniel Dragan oraz koordynator konferencji Witali Michalczuk.
Konferencję poświęcono utraconemu dziedzictwu polskiego prawosławia, które zostało utracone bądź wywiezione poza granice Polski podczas I i II wojny światowej. Wydarzenie zorganizowano dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu „Dyplomacja publiczna 2021”, we współpracy ze Starostwem Powiatowym w Białej Podlaskiej. – Nasza konferencja pragnie zwrócić się do prawosławnej spuścizny jako nieodłącznego elementu polskiej kultury. Zorganizowana jest w jubileuszowy rok podpisania Traktatu ryskiego, według którego sowiecka Rosja miała zwrócić polskie dziedzictwo kulturowe, biblioteczne i archiwalne zbiory. Niestety traktat nie obejmował cennych zabytków polskiego prawosławia wywiezionych w 1915 r. w głąb imperium rosyjskiego w ramach tzw. Bieżeństwa. Bezcenne zabytki, czczone ikony, dzieła sztuki, zbiory bibliotek klasztornych i archiwa cerkiewne w większości przepadły stając się ofiarą bolszewickiego wandalizmu. Bez tych utraconych zabytków trudno sobie uświadomić prawdziwy obraz prawosławnego dziedzictwa naszej Ojczyzny. Wiele z nich znajduje się w muzeach, bibliotekach i archiwach poza granicami Polski, w Rosji, na Białorusi, Litwie i Ukrainie, czy też w zbiorach prywatnych – wyjaśnił przeor klasztoru św. Onufrego w Jabłecznej o. Piotr Dawidziuk.
Przez trzy dni odbyło się blisko czterdzieści referatów wygłoszonych przez międzynarodowych wybitnych badaczy z Wilna, Moskwy, Petersburga, Mińska, Lwowa i Ostrawy, a także szereg wybitnych polskich badaczy zajmujących się tradycją Kościoła wschodniego. Przez trzy dni historycy sztuki, slawiści, teologowie, historycy, krajoznawcy i muzealnicy nakreślali losy prawosławnego dziedzictwa odnosząc się do utraconych i wywiezionych zabytków w ramach sesji poświęconych cudownym i czczonym ikonom, tradycji rękopiśmienniczej, muzealnictwu, ochronie zabytków i archiwalnym materiałom. – Pragniemy, by klasztor w Jabłecznej stał się miejscem nie tylko modlitwy, ale też miejscem twórczego namysłu i badań nad prawosławną tradycją naszej Ojczyzny, zrzeszał międzynarodowe grono badaczy i stał się przestrzenią narodowego dialogu. Naszym zamiarem jest organizowanie cyklicznych międzynarodowych konferencji poświęconych liturgii i sztuce prawosławnej dawnej Rzeczypospolitej – dodał przeor klasztoru, zauważając, że stanowiąc jedyny w Polsce nieprzerwanie działający od końca XV w. klasztor prawosławny postrzega organizację tych wydarzeń jako jedno ze swoich powołań.
materiał: Radio Biper Biała Podlaska
tekst i opracowanie: Anna Ostapiuk
film: Małgorzata Mieńko
