Komisja przyjęła pakiet decyzji, których celem jest wsparcie konkurencyjności i innowacyjności unijnego przemysłu obronnego. Przyjęcie pierwszego rocznego programu prac Europejskiego Funduszu Obronnego (EFO) toruje drogę do natychmiastowego ogłoszenia 23 zaproszeń do składania wniosków na łączną kwotę 1,2 mld euro z funduszy UE na wsparcie wspólnych projektów badawczo-rozwojowych w dziedzinie obronności. Ponadto w ramach poprzednika EFO, Europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego (EDIDP), do finansowania wybrano 26 nowych projektów o budżecie przekraczającym 158 mln euro. Ponadto dwa duże projekty w zakresie rozwoju zdolności otrzymały dziś bezpośrednio przyznaną dotację w wysokości 137 mln euro w ramach Europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego.
Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca wykonawcza do spraw Europy na miarę ery cyfrowej, powiedziała: Europejski Fundusz Obronny odgrywa obecnie kluczową rolę w urzeczywistnianiu współpracy przemysłowej w dziedzinie obronności w Europie. Zwiększy to konkurencyjność UE i przyczyni się do realizacji naszych technologicznych ambicji. Dzięki znacznemu udziałowi przedsiębiorstw niezależnie od ich wielkości i z całej UE, fundusz oferuje ogromne możliwości wspierania innowacji i nowatorskich zdolności. 30 proc. finansowania przeznaczonego dla małych i średnich przedsiębiorstw to bardzo obiecujący początek.
Thierry Breton, komisarz do spraw rynku wewnętrznego, powiedział: W 2021 r. zaczyna funkcjonować Europejski Fundusz Obronny. Dzięki pierwszemu w historii specjalnemu unijnemu programowi w obszarze obronności europejska współpraca w dziedzinie obronności stanie się normą. Organy publiczne będą wspólnie lepiej wydatkować fundusze, a przedsiębiorstwa – duże czy małe – ze wszystkich państw członkowskich skorzystają na większej integracji europejskich łańcuchów wartości w przemyśle obronnym. Tylko w 2021 r. z EFO przeznaczonych zostanie do 1,2 mld EUR na wysokiej klasy projekty w zakresie zdolności obronnych, takie jak nowe generacje samolotów bojowych, czołgów lub statków powietrznych, a także krytyczne technologie obronne, takie jak wojskowa chmura, sztuczna inteligencja, półprzewodniki, przestrzeń kosmiczna, cyberprzestrzeń lub medyczne środki zapobiegawcze.
Program prac EFO na 2021 r. stopniowa zmiana poziomu ambicji
W pierwszym roku z EFO współfinansowane będą zakrojone na szeroką skalę złożone projekty na łączną kwotę 1,2 mld euro. Aby sfinansować to ambitne uruchomienie funduszu, do budżetu EFO na 2021 r. w wysokości 930 mln euro dodano 290 mln euro z budżetu EFO na 2022 r. Umożliwi to rozpoczęcie zakrojonych na szeroką skalę ambitnych projektów w zakresie rozwoju zdolności, przy jednoczesnym zapewnieniu szerokiego zakresu tematycznego innych obiecujących tematów.
W celu ograniczenia fragmentacji jednolitego rynku UE, zwiększenia konkurencyjności unijnego przemysłu obronnego oraz interoperacyjności produktów i technologii program prac EFO na 2021 r. będzie stymulował i wspierał szereg projektów w zakresie rozwoju zdolności i normalizacji.
W pierwszym roku z EFO przeznaczonych zostanie około 700 mln euro na przygotowanie wielkoskalowych złożonych platform i systemów obronnych, takich jak systemy obronne nowej generacji lub flota pojazdów naziemnych, statki cyfrowe i modułowe oraz obrona przed rakietowymi pociskami balistycznymi.
Około 100 mln EUR zostanie przeznaczone na krytyczne technologie, które zwiększą wydajność i odporność sprzętu wojskowego, takie jak sztuczna inteligencja i chmura dla operacji wojskowych, półprzewodniki w dziedzinie podzespołów promieniowania podczerwonego i częstotliwości radiowych.
EFO zwiększy również synergię z innymi cywilnymi politykami i programami UE, zwłaszcza w dziedzinie przestrzeni kosmicznej (około 50 mln euro), pomocy medycznej (około 70 mln euro) oraz technologii cyfrowych i cybernetycznych (około 100 mln euro). Ma to na celu wspieranie wzajemnego inspirowania się, umożliwienie wejścia na rynek nowych podmiotów i zmniejszenie zależności technologicznej.
Z funduszu będą wspierane innowacje za pomocą ponad 120 mln euro na technologie przełomowe i specjalne otwarte zaproszenia dla MŚP. Ponadto wspierane będą przełomowe innowacje, w szczególności w zakresie technologii kwantowych, obróbki przyrostowej i radaru poza obszarem działań oraz wykorzystywany potencjał obiecujących MŚP i przedsiębiorstw typu start-up.
Wyniki Europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego w 2020 r.: 26 nowych projektów i 2 zamówienia bezpośrednie
Końcowy cykl finansowania Europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego zaowocował przyznaniem wsparcia na rozwój wielu nowych zdolności obronnych w tak różnorodnych i uzupełniających się obszarach jak bezpieczeństwo morskie, orientacja sytuacyjna w cyberprzestrzeni lub walka na lądzie i w powietrzu.
Do finansowania wybrano w szczególności 26 nowych projektów o budżecie przekraczającym 158 mln euro dotyczących głównie zdolności w zakresie nadzoru (zarówno zdolności w przestrzeni kosmicznej, jak i na morzu), odporności (wykrywanie chemiczne, biologiczne, radiologiczne i jądrowe, system przeciwdziałania bezzałogowym statkom powietrznym) oraz wysokiej klasy zdolności (precyzyjne rażenie, walka na lądzie, walka w powietrzu).
Cykl Europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego w 2020 r. potwierdza również w tym roku funkcjonalność modelu Europejskiego Funduszu Obronnego, a mianowicie:
- jest to bardzo atrakcyjny program: 63 wnioski konkurujące w ramach zaproszeń z udziałem ponad 700 podmiotów;
- wzmacnia współpracę w dziedzinie obronności: średnio 16 podmiotów z 7 państw członkowskich uczestniczących w każdym projekcie;
- posiada szeroki zasięg geograficzny: 420 podmiotów z 25 państw członkowskich uczestniczących w każdym projekcie;
- duże zaangażowanie MŚP: jest to 35 proc. podmiotów korzystających z 30 proc. całkowitego finansowania;
- spójność z innymi inicjatywami UE w dziedzinie obronności: w szczególności stała współpraca strukturalna, w ramach której 15 z 26 projektów ma status PESCO.
W ramach Europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego w 2020 r. w wybranych wnioskach zaangażowanych jest 10 podmiotów kontrolowanych przez państwa trzecie w oparciu o ważne gwarancje bezpieczeństwa.
Ponadto dwa duże projekty w zakresie rozwoju zdolności otrzymały ogólną kwotę dotacji w wysokości 137 mln euro ze względu na ich duże znaczenie strategiczne:
- MALE RPAS – system znany również jako Eurodrone, wspierający rozwój drona o długiej autonomiczności działania, działającego na średniej wysokości (100 mln euro). Wraz z innymi wybranymi projektami mającymi na celu wsparcie rozwoju ładunku użytkowego dronów taktycznych, rojów dronów, czujników i trudnowykrywalnych systemów taktycznych ponad 135 mln euro zostanie zainwestowanych w budowanie suwerenności technologicznej w zakresie dronów, co stanowi kluczowy atut sił zbrojnych UE;
- Europejskie bezpieczne radiostacje programowalne (37 mln euro) – ESSOR zwiększające interoperacyjność sił zbrojnych UE poprzez utworzenie europejskiej normalizacji technologii komunikacyjnych (radiostacje programowalne). Wraz z innymi projektami wybranymi w celu wsparcia bezpiecznej i odpornej komunikacji (z wykorzystaniem kwantowej dystrybucji klucza), optycznej komunikacji od jednego nadawcy do jednego odbiorcy między platformami wojskowymi oraz rozwiązań dotyczących sieci taktycznych, ponad 48 mln euro zostanie zainwestowanych w bezpieczne systemy łączności.
Przebieg procedury
Europejski Fundusz Obronny stanowi sztandarowy instrument Unii służący wspieraniu współpracy w dziedzinie obronności w Europie i stanowi krok w kierunku strategicznej autonomii UE. Fundusz ten, uzupełniając wysiłki państw członkowskich, wspiera współpracę między przedsiębiorstwami różnej wielkości i podmiotami badawczymi w całej UE. Funduszu dysponuje budżetem wynoszącym łącznie 7,953 mld euro w cenach bieżących. Z tego około jedna trzecia zostanie przeznaczona, przede wszystkim w formie dotacji, na finansowanie konkurencyjnych projektów badawczych realizowanych wspólnie przez różne zespoły, a dwie trzecie na uzupełnienie inwestycji państw członkowskich poprzez współfinansowanie kosztów rozwoju zdolności obronnych po etapie badań.
Poprzednikami EFO były Europejski program rozwoju przemysłu obronnego (EDIDP), na który przeznaczono 500 mln euro w latach 2019-2020, oraz działanie przygotowawcze Unii w zakresie badań nad obronnością (PADR), którego budżet na lata 2017-2019 wynosił 90 mln euro. Ich celem, podobnie jak w przypadku Europejskiego Funduszu Obronnego, było wspieranie innowacyjnej i konkurencyjnej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego oraz przyczynienie się do strategicznej autonomii UE. PADR obejmował fazę badawczą produktów obronnych, w tym technologii przełomowych, natomiast EDIDP wspierał projekty badawcze oparte na współpracy dotyczące rozwoju, w tym projektowania i tworzenia prototypów.
