Komisja Europejska przyjęła trzecią nowelizację przyjętych 19 marca 2020 r. tymczasowych ram pomocy państwa, rozszerzając ich zakres, aby wspierać gospodarkę w związku z pandemią koronawirusa. Tymczasowe ramy po raz pierwszy zmieniono 3 kwietnia 2020 r., aby zwiększyć możliwości udzielenia wsparcia publicznego na rzecz badań, testów i produkcji wyrobów służących zwalczaniu pandemii koronawirusa oraz aby chronić miejsca pracy i dalej wspierać gospodarkę. 8 maja 2020 r. Komisja przyjęła drugą zmianę polegającą na rozszerzeniu zakresu tymczasowych ram o środki służące dokapitalizowaniu i środki w formie długu podporządkowanego.
Wiceprzewodnicząca wykonawcza Margrethe Vestager, odpowiedzialna za politykę konkurencji, stwierdziła: – Mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i startupy mają kluczowe znaczenie dla odbudowy unijnej gospodarki. To właśnie one zostały szczególnie dotknięte problemem braku płynności finansowej w związku z pandemią koronawirusa i mają większe trudności z dostępem do finansowania. Rozszerzyliśmy dziś zatem tymczasowe ramy pomocy państwa, aby umożliwić państwom członkowskim dalsze wspieranie tych przedsiębiorstw. Wprowadziliśmy również warunki zachęcające inwestorów prywatnych do udziału wraz z państwem w dokapitalizowaniu, ograniczając w ten sposób potrzebę pomocy państwa i ryzyko zakłóceń konkurencji. Przypominamy też, że pomoc państwa nie może być uwarunkowana przeniesieniem działalności produkcyjnej lub innej działalności beneficjenta z innego kraju Unii, ponieważ jednolity rynek jest naszym największym zasobem. W dalszym ciągu ściśle współpracujemy z państwami członkowskimi, aby pomóc europejskim przedsiębiorstwom przetrwać ten kryzys i przywrócić silną koniunkturę przy jednoczesnym zachowaniu równych warunków działania, z korzyścią dla wszystkich europejskich konsumentów i przedsiębiorstw.
Wsparcie dla mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw, w tym przedsiębiorstw typu start-up
Głównym celem tymczasowych ram jest zapewnienie ukierunkowanego wsparcia dla zwykle rentownych przedsiębiorstw, które z powodu epidemii koronawirusa znalazły się w trudnej sytuacji finansowej. W związku z tym przedsiębiorstwa, które znajdowały się w trudnej sytuacji przed 31 grudnia 2019 r., nie kwalifikują się do otrzymania pomocy przewidzianej w tymczasowych ramach, ale mogą korzystać z pomocy w ramach istniejących przepisów dotyczących pomocy państwa, w szczególności wytycznych dotyczących ratowania i restrukturyzacji przedsiębiorstw. Wytyczne te określają jasne warunki, zgodnie z którymi takie przedsiębiorstwa muszą opracować rzetelne plany restrukturyzacji, które umożliwią im osiągnięcie długoterminowej rentowności.
Mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa (tj. przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 50 pracowników i których roczny obrót/suma bilansowa nie przekracza 10 mln EUR) szczególnie ucierpiały na skutek braku płynności spowodowanego gospodarczymi skutkami epidemii koronawirusa, co pogłębiło jeszcze bardziej ich trudności w dostępie do finansowania w porównaniu z większymi przedsiębiorstwami. Jeśli nie zostaną podjęte działania, trudności te mogłyby doprowadzić do wielu bankructw mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw, powodując poważne zakłócenia w całej gospodarce UE.
Dzisiejsza nowelizacja rozszerza tymczasowe ramy i ma umożliwić państwom członkowskim udzielanie wsparcia publicznego przewidzianego w tymczasowych ramach wszystkim mikroprzedsiębiorstwom i małym przedsiębiorstwom, nawet tym, które 31 grudnia 2019 r. znajdowały się w trudnej sytuacji finansowej.
Takie wsparcie będzie miało zastosowanie, o ile takie przedsiębiorstwa nie są objęte postępowaniem upadłościowym, nie otrzymały pomocy na ratowanie, która nie została spłacona, ani nie podlegają planowi restrukturyzacji określonemu w zasadach pomocy państwa. Biorąc pod uwagę ich ograniczoną wielkość i udział w transakcjach transgranicznych, w przypadku tymczasowej pomocy państwa dla mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw prawdopodobieństwo zakłócenia konkurencji na rynku wewnętrznym jest mniejsze niż w przypadku pomocy państwa dla większych przedsiębiorstw.
Zaproponowana zmiana zwiększa również skutecznie możliwości wspierania przedsiębiorstw typu start-up, których przeważająca większość to mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa, a zwłaszcza innowacyjnych przedsiębiorstw, które w swojej fazie wzrostu mogą przynosić straty. Przedsiębiorstwa te mają bowiem zasadnicze znaczenie dla odbudowy gospodarczej w Unii.
Komisja przypomina ponadto, że wszystkie małe i średnie przedsiębiorstwa, które w dniu 31 grudnia 2019 r. istniały krócej niż trzy lata, mogły już skorzystać ze środków pomocy określonych w tymczasowych ramach, o ile przedsiębiorstwa te nie są objęte postępowaniem upadłościowym, nie otrzymały pomocy na ratowanie, która nie została spłacona, ani nie podlegają planowi restrukturyzacji określonemu w zasadach pomocy państwa.
Zachęcanie inwestorów prywatnych do uczestnictwa w środkach pomocy służących dokapitalizowaniu związanych z koronawirusem
Komisja dostosowała również warunki dotyczące środków służących dokapitalizowaniu przewidzianych w tymczasowych ramach w przypadkach, kiedy prywatni inwestorzy przyczyniają się do podwyższenia kapitału przedsiębiorstw wraz z państwem.
Zaproponowane zmiany zachęcą do zastrzyków kapitałowych przy dużym udziale prywatnym w przedsiębiorstwach, ograniczając tym samym potrzebę pomocy państwa i zmniejszając ryzyko zakłóceń konkurencji. W szczególności, gdy państwo decyduje się przyznać pomoc w formie dokapitalizowania, ale prywatni inwestorzy wnoszą istotny wkład w podwyższenie kapitału (co do zasady co najmniej 30 % nowego wniesionego kapitału) na takich samych warunkach jak państwo, zakaz przejęć i pułap wynagrodzenia kadry kierowniczej są ograniczone do trzech lat. Ponadto zniesiony zostaje zakaz wypłacania dywidend dla posiadaczy nowych udziałów, jak również dotychczasowych udziałów, pod warunkiem że udział procentowy, jaki w kapitale przedsiębiorstwa mają posiadacze tych dotychczasowych udziałów, obniży się łącznie do mniej niż 10 %.
Zwiększy to zachęty dla przedsiębiorstw do poszukiwania wkładu kapitałowego zarówno na rynku, jak i u państwa, przy jednoczesnym zachowaniu zabezpieczeń mających na celu utrzymanie skutecznej konkurencji na jednolitym rynku.
Ponadto, zgodnie z zapisaną w TFUE zasadą neutralności w odniesieniu do kwestii własności publicznej i prywatnej, dzisiejsza zmiana pozwoli przedsiębiorstwom mającym już udziały państwa na pozyskiwanie kapitału od swoich udziałowców, podobnie jak czynią to przedsiębiorstwa prywatne. Jeśli spełnione są ww. warunki dotyczące udziału inwestorów prywatnych w podwyższeniu kapitału a państwo jest istniejącym udziałowcem (tzn. posiadało już udziały w danym przedsiębiorstwie jeszcze przed przyznaniem pomocy w formie dokapitalizowania) inwestującym proporcjonalnie do swojego dotychczasowego udziału, Komisja nie uważa za konieczne, aby ustanawiać warunki szczegółowe w odniesieniu do wyjścia państwa ze struktury kapitałowej.
Ochrona jednolitego rynku i zapewnienie równych warunków działania
Przy okazji nowelizacji Komisja wyjaśniła, że pomoc nie powinna być uzależniona od przeniesienia działalności produkcyjnej lub innej działalności beneficjenta z innego kraju na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) na terytorium państwa członkowskiego przyznającego pomoc, gdyż taki warunek byłby szczególnie szkodliwy dla rynku wewnętrznego.
Kontekst
W dniu 19 marca 2020 r. Komisja przyjęła nowe tymczasowe ramy pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście pandemii koronawirusa, na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Zostały one zaktualizowane w dniu 3 kwietnia oraz 8 maja 2020 r. Ramy te opierają się na stwierdzeniu, że cała unijna gospodarka jest dotknięta poważnymi zakłóceniami. Umożliwiają one państwom członkowskim wykorzystanie w celu wsparcia gospodarki pełnej elastyczności przewidzianej w regułach pomocy państwa, a równocześnie ograniczają negatywne skutki dla równych warunków działania na jednolitym rynku.
W dniu 13 marca 2020 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie skoordynowanej reakcji gospodarczej na epidemię COVID-19, w którym przedstawiono te możliwości. Państwa członkowskie mogą na przykład wprowadzić, z korzyścią dla przedsiębiorstw, ogólnie obowiązujące zmiany (np. odroczenie spłaty podatków lub subsydiowanie skróconego czasu pracy we wszystkich sektorach), które nie wchodzą w zakres zasad pomocy państwa. Mogą również przyznawać przedsiębiorstwom rekompensaty za szkody poniesione bezpośrednio w wyniku pandemii koronawirusa. Może to być przydatne w kontekście wsparcia szczególnie dotkniętych sektorów, takich jak transport, turystyka, hotelarstwo i handel detaliczny.
