W piątek 6 grudnia we wrocławskiej Hali Stulecia odbyło się spotkanie zatytułowane „Nie ma planety B. Zmień z nami świat”. Przedstawicielstwo Regionalne Komisji Europejskiej, jako gość honorowy Wrocławskich Targów Dobrych Książek, zaprosiło do dyskusji o tym, jak przestać marnować żywność i żyć w zgodzie ze środowiskiem, dokonując małych codziennych wyborów według zasad zero waste.
Spotkanie otworzyła Paulina Kufel-Ślęczek, rzeczniczka prasowa Przedstawicielstwa Regionalnego Komisji Europejskiej we Wrocławiu – Dzisiejsze spotkanie w duchu „zero-waste” jest bardzo aktualne, ponieważ Komisja Europejska właśnie przyjęła tzw. „Europejski Zielony Ład”, który wspiera naszą walkę o to, abyśmy mogli przeciwdziałać zmianie klimatu, która zagraża nam i środowisku naturalnemu. Są z nami dzisiaj obecne wspaniałe autorki – Sylwia Majcher, Areta Szpura i Katarzyna Wągrowska, które napisały fantastyczne książki o tym, jak żyć w myśl zasad „zero-waste”, jak nie marnować tego, co już mamy i jak wykorzystać wszystkie zasoby, które posiadamy – podkreślała. Wspomniane książki to przede wszystkim praktyczne i kompleksowe przewodniki o tym, jak podejmując codziennie świadome i odpowiedzialne decyzje możemy sprawić, że świat dookoła nas stanie się choć trochę lepszym miejscem.
Krzysztof Jarząb, moderator rozmowy, na wstępie zwrócił się do prelegentek z pytaniem, czy nie jest już za późno, aby coś zmienić. Do tego pytania odniosła się Sylwia Majcher, autorka książki pt. „Gotuję, nie marnuję. Kuchnia zero waste po polsku” oraz „Wykorzystuję, nie marnuję. 52 wyzwania zero waste” – (…) Myślę, że nie jest za późno. Co jest dla mnie bardzo optymistyczne to fakt, że coraz więcej osób jest zainteresowanych działaniem na rzecz ochrony środowiska i nie są to wcale wyłącznie młodzi ludzie aktywizujący się w ramach Młodzieżowego Strajku Klimatycznego – każda grupa społeczna jest zainteresowana i zaangażowana. – zaznaczyła prelegentka.
Podobne zdanie podzielała Katarzyna Wągrowska, która w swojej książce pt. „Życie zero waste” udziela czytelnikom wielu praktycznych porad i wskazówek zgodnych z filozofią „wykorzystuję, nie marnuję” – Też nie sądzę, że jest za późno. Ja widzę coś zupełnie przeciwnego – moje indywidualne, jednostkowe wybory na co dzień wpływają na decyzje producentów, polityków, sprzedawców i osób z mojego otoczenia. Jest późno, tak, to prawda. Ale teraz jest ten moment, w którym możemy wspólnie spotęgować efekt naszych działań! – mówiła pisarka.
Nieuchronność zmian jakie musimy wprowadzić w naszym codziennym stylu życia i przede wszystkim w naszych zachowaniach jako konsumenci wymaga nieustannego zwiększania świadomości społeczeństwa. Według prelegentek wiedza, na temat na przykład tego w jaki sposób prawidłowo segregować odpady, jest coraz większa, jednak nadal często mamy spore wątpliwości, gdzie powinny trafić określone odpady lub opakowania. W tym miejscu Krzysztof Jarząb zwrócił się do publiczności i pisarek z pytaniem, o to do jakiego pojemnika powinnyśmy wrzucić przykładowe odpady. W toku dyskusji okazało się, że stłuczone lustro to nie, jak mogłoby się wydawać, „szkło”, a odpad „zmieszany”, pusty karton po mleku to odpad typu „plastik+metal” (w większości gmin), a opakowania po lekach najlepiej wrzucić do odpowiednich pojemników, które możemy znaleźć w aptekach. Takich wątpliwości możemy mieć więcej, dlatego Katarzyna Wągrowska podkreślała, że – (…) przede wszystkim powinniśmy szukać informacji na stronach miejskich lub gminnych przedsiębiorstw selektywnej zbiórki odpadów – przykładem jest właśnie karton mleka, który w różnych miastach jest traktowany jako odpad typu „plastik+metal” albo „papier”. Niestety nie ma rozwiązań ustawowych, które mogłoby jasno określać, w jaki sposób powinniśmy dzielić odpady na poszczególne frakcje – podkreślała autorka książki.
Prelegentki wspomniały również, że przepisy przyjęte w 2018 roku przez Parlament Europejski i Radę Europejską nakładają nowe ograniczenia i obowiązki od 2021 roku na producentów, na przykład opakowań z tworzyw sztucznych, w tym między innymi konieczność umieszczania odpowiednich oznaczeń jak prawidłowo recyklingować zużyte opakowanie i jak szkodliwe dla środowiska są niektóre tworzywa, jeżeli nie zostaną prawidłowo zutylizowane. Prelegentki zwróciły także uwagę na tzw. „młynki” instalowane w odpływach zlewów, które rozdrabniają trafiające tam resztki jedzenia. Autorki w jednoznaczny sposób skrytykowały tego typu urządzenia, ponieważ, jak zauważyły, do sieci kanalizacyjnej powinno trafiać jak najmniej resztek jedzenia. Obecna na sali publiczność mogła dowiedzieć się, że np. w lokalach gastronomicznych polskie służby sanitarne od wielu lat zakazują tego typu urządzeń i bardzo restrykcyjnie pilnują przestrzegania tych przepisów. Niestety w Polsce nie ma podobnych regulacji obejmujących także gospodarstwa domowe.
W kolejnej części rozmowy Krzysztof Jarząb odniósł się bezpośrednio do przewodników, które opublikowały zaproszone prelegentki, prosząc, aby autorki udzieliły uczestnikom spotkania kilku kluczowych porad, które mogą pomóc lepiej przygotować się do zbliżających się świąt w duchu zero waste. Sylwia Majcher polecała każdemu, kto chce uniknąć niepotrzebnego marnotrawstwa żywności, aby – (…) przede wszystkim rozważnie zaplanować wszystkie zakupy spożywcze. Nie róbmy niepotrzebnych zapasów. Rozpocznijmy od sprawdzenia tego, co już mamy w domu i jak możemy to wykorzystać w przygotowaniu świątecznych potraw. Jeżeli musimy uzupełnić domowe zapasy, koniecznie zróbmy listę zakupów. Gdy już szykujemy potrawy wigilijne, pamiętajmy, żeby ostrożnie rozplanować ilość tego jedzenia, ponieważ właśnie w tym okresie marnujemy go o ponad jedną czwartą więcej. Jeżeli jednak coś nam zostanie, postarajmy się tym podzielić – jest wiele miejsc, które umożliwiają nam podzielenie się naszym jedzeniem z innymi (tzw. społeczne lodówki i jadło-dzielnie) – radziła prelegentka. Jak zauważyły pisarki, relatywnie niska cena żywności, powszechność i łatwość w jej kupowaniu, nieustanne promocje organizowane przez sieci handlowe oraz brak świadomości kupujących o skali problemu jaki stanowi marnowanie żywności sprawia, że zjawisko to wymaga zdecydowanych działań. Prelegentki przytoczyły przykład polskich ustaw i rozwiązań prawnych (link is external), które nakładają na sklepy wiele ograniczeń i dodatkowych opłat, które mają zmniejszyć ilość marnowanej żywności.
Przygotowywanie posiłków to nie jedyny aspekt życia w zgodzie z zasadami zero-waste. Kluczowe jest również rozważne podejmowanie każdej decyzji związanej z zakupem nowej rzeczy, szczególnie odzieży. Przemysł modowy na całym świecie generuje niewyobrażalne ilości zanieczyszczeń, które w znacznym stopniu przyczyniają się do degradacji środowiska naturalnego. Nieustanna pogoń za nowymi trendami sprawia, że kupujemy znacznie więcej ubrań, niż naprawdę potrzebujemy. Ta „ciemna strona przemysłu modowego”, to problem który zdaniem Arety Szpury – (…) polega na tym, że recykling w modzie stanowi jedynie niewiele ponad 1 proc. wszystkich zakupionych ubrań. Odzież jest zdecydowanie zbyt tania. W większości przypadków nie potrzebujemy nowych ubrań, a te które posiadamy, mogłyby nam starczyć na znacznie dłużej, niż myślimy – powiedziała autorka książki „Jak uratować świat? Czyli co dobrego możesz zrobić dla planety”. Aktywistka dodała także, że zna wiele firm, które na przykład zajmują się wynajmem ekskluzywnych ubrań, gdzie kreacje warte wiele tysięcy złotych można wynająć za sto lub dwieście złotych albo sieci sklepów (głównie w krajach skandynawskich), które oferują usługę odkupienia używanych ubrań od swoich klientów w celu ich ponownej sprzedaży, aby nie marnować dobrej jakości odzieży. Polecała także śledzenie grup i stron na portalach społecznościowych, na których można znaleźć odzież w stylu vintage. Autorka zachęcała również uczestników debaty do kupowania ubrań od niektórych polskich producentów, którzy mogą zapewnić, że odzież, którą oferują, została wyprodukowana w bezpieczny i przyjazny dla środowiska sposób z zachowaniem zasad sprawiedliwego handlu.
Jedną z ostatnich poruszanych kwestii była powszechność obaw dotyczących picia wody z kranu. Uczestniczka debaty skierowała pytanie do prelegentek, chcąc dowiedzieć się, jak może przekonać swoich współpracowników do picia wody takiego pochodzenia i tym samym zredukowania olbrzymiej liczby plastikowych butelek. Prelegentki były zgodne, że problem ten jest jak najbardziej aktualny, jednak jest sposób, aby przekonać nawet osoby najbardziej ostrożne i nieufne – (…) w Polsce jest ponad 200 marek wód butelkowanych, a tylko 30 wód ma lepszy i bogatszy skład niż woda z kranu. Jeżeli ktoś ma obawy, może samodzielnie lub w porozumieniu ze spółdzielnią lub zarządcą budynku, w którym jest zakład pracy, zlecić odpłatnie badania kranówki – wiele osób tak robi i dzięki temu zdobyły wiarygodny i przekonujący argument zachęcający do spożywania wody bezpośrednio z kranu – podkreślała Sylwia Majcher.
Podsumowując debatę, prelegentki podkreśliły, że tak naprawdę najważniejsze jest przeciwstawienie się agresywnej kulturze konsumpcji, która kreuje destrukcyjną dla nas i środowiska potrzebę nieustannego „zakupowego pędu”. Aby zacząć żyć w zgodzie z zasadami zero-waste i sprawić, że nasze codzienne małe kroki przyczynią się do poprawy otaczającego nas świata, musimy podążać za pięcioma podstawowymi zasadami: odmawiaj, redukuj, używaj ponownie, odzyskuj surowiec i kompostuj!
A aby lepiej pokazać, jak stosować w praktyce filozofię zero waste, kolejnego dnia Sylwia Majcher przeprowadziła z chętnymi także warsztaty kulinarne pokazujące, jak gotować bez marnowania zużywając produkty, które często wyrzucamy.
