Wieści z Unii: Państwa UE poddane ocenie

Obywatele i przedsiębiorstwa mogą czerpać korzyści z jednolitego rynku tylko wtedy, gdy faktycznie przestrzega się zasad, które zostały wspólnie uzgodnione. W listopadzie 2018 r. Komisja przedstawiła nową ocenę pozostałych barier na jednolitym rynku i wezwała państwa członkowskie do zachowania czujności przy wdrażaniu, stosowaniu i egzekwowaniu przepisów UE oraz do powstrzymania się od tworzenia nowych barier. Dotyczy to między innymi emisji z samochodów, handlu elektronicznego, mediów społecznościowych czy sektora usług.

Komisja nieustannie zapewnia właściwe stosowanie i egzekwowanie przepisów UE. Na przykład w 2018 r. Komisja podjęła zdecydowane działania w zakresie egzekwowania przepisów w wielu obszarach polityki. Komisja wspierała władze krajowe i regionalne we wdrażaniu jasnych przepisów dotyczących czystego powietrza i czystej wody. Podjęła również działania przeciwko państwom członkowskim, które nie wywiązały się z zobowiązań i nie wdrożyły unijnych przepisów w obszarze danych dotyczących przelotu pasażera, zwalczania terroryzmu i przeciwdziałania praniu pieniędzy. Ponadto Komisja korzystała z uprawnień w zakresie egzekwowania prawa w przypadku, gdy pewne kraje UE nie działały wystarczająco szybko, aby poprawić dostęp osób z niepełnosprawnościami do stron internetowych i innych aplikacji mobilnych.

Sprawozdanie roczne z kontroli stosowania prawa UE w 2018 r.

Sprawozdanie roczne za 2018 r. wykazuje niewielki wzrost (o 0,8 proc.) liczby wszczętych postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego (1571 w porównaniu z 1559 w 2017 r.). Po osiągnięciu w 2016 r. szczytowego poziomu w okresie pięciu lat, liczba postępowań zaczęła spadać o 5 proc. między 2016 a 2018 r – zob. wykres 1. Główne obszary polityki dotyczyły m.in. kwestii ochrony środowiska, mobilności i transportu, a także rynku wewnętrznego, przemysłu, przedsiębiorczości i MŚP. Każdy przypadek nieprawidłowego stosowania prawa UE sprawia, że obywatele i przedsiębiorstwa nie mogą korzystać z praw i świadczeń, jakie przysługują im na podstawie prawa UE. Przykładowo w dziedzinie ochrony środowiska Komisja kontynuowała działania mające na celu zapewnienie pełnej zgodności z dyrektywą w sprawie jakości powietrza w odniesieniu do wartości dopuszczalnych PM₁₀ i dwutlenku azotu (NO₂) oraz systemów monitorowania w całej UE.

Na wykresie 2 (w załączniku) przedstawiono przegląd sytuacji w każdym państwie członkowskim. Jeśli chodzi o spóźnioną transpozycję, najwięcej spraw wszczęto wobec Cypru, Belgii i Hiszpanii, zaś najmniej – wobec Estonii, Danii i Włoch. Wobec Hiszpanii, Włoch i Niemiec wszczęto najwięcej spraw dotyczących nieprawidłowej transpozycji lub nieprawidłowego stosowania prawa UE, zaś najmniej spraw ogółem w zeszłym roku wszczęto wobec Estonii. Obszary polityki, w których w 2018 r. wszczęto najwięcej nowych postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego to: rynek wewnętrzny UE, przemysł, przedsiębiorczość i MŚP, a także mobilność i transport (zob. wykres 3).

Zwalczanie opóźnień w transpozycji dyrektyw UE

Aby przedsiębiorstwa i obywatele mogli czerpać korzyści z prawa UE, państwa członkowskie muszą transponować europejskie dyrektywy do krajowych porządków prawnych w określonych terminach.

W 2018 r. liczba nowych postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego związanych z opóźnieniami w transpozycji gwałtownie spadła o jedną czwartą (z 558 spraw w 2017 r. do 419 w 2018 r.). Za kadencji Komisji Junckera najwięcej nowych spraw dotyczących opóźnień w transpozycji było w roku 2016 (847 przypadków). Komisja wszczęła nowe postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko większości państw członkowskich w związku z brakiem transpozycji do prawa krajowego przepisów UE dotyczących ochrony danych osobowych w terminie uzgodnionym wcześniej przez państwa członkowskie. Aby ułatwić poprawną i terminową transpozycję, Komisja nieustannie wspiera państwa członkowskie, oferując im plany wdrażania, specjalne strony internetowe i wytyczne oraz wymianę najlepszych praktyk na spotkaniach grup ekspertów.

W zeszłym roku Komisja skierowała do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej sprawy przeciwko 5 państwom członkowskim, domagając się nałożenia kar finansowych. Są to Słowenia (3 sprawy), Hiszpania (3 sprawy), Belgia, Irlandia i Rumunia (po 1 sprawie).

Tabela wyników rynku wewnętrznego z 2019 r.

Tabela wyników rynku wewnętrznego zawiera szczegółowy przegląd tego, jak unijne przepisy dotyczące jednolitego rynku były stosowane w 2018 r. w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG); jak bardzo otwarte i zintegrowane są niektóre rynki; oraz w jakim stopniu państwa członkowskie przyczyniły się do stworzenia szeregu narzędzi UE w celu zapewnienia lepszego funkcjonowania jednolitego rynku.

W zależności od wyników osiągniętych w 2018 r. państwa członkowskie otrzymały 153 zielone, 137 żółtych i 59 czerwonych kartek, wskazujących na osiągnięcie wyników doskonałych (zielone), średnich (żółte) lub poniżej średniej (czerwone).

Z przeglądu (zob. wykres 4 w załączniku) wynika, że pomimo dalszego rozwoju handlu towarami i usługami sytuacja w niektórych obszarach uległa pogorszeniu od 2017 r. Państwa członkowskie poprawiły funkcjonowanie niektórych narzędzi jednolitego rynku, takich jak portal Twoja Europa i system wymiany informacji na rynku wewnętrznym. W wielu obszarach polityki otrzymały jednak więcej czerwonych kartek niż w ubiegłym roku. Dotyczy to na przykład kwestii sprawiedliwości systemów zamówień publicznych i uznawania kwalifikacji zawodowych, czy też współpracy w ramach systemu EU Pilot.

Ogólnie rzecz biorąc, krajami osiągającymi najlepsze wyniki byłyPortugalia, Słowacja, Finlandia, Szwecja i Litwa, natomiast najwięcej czerwonych i żółtych kartek otrzymały Hiszpania, Włochy, Grecja i Luksemburg.

Komisja reaguje na skargi obywateli

Jeśli obywatel, przedsiębiorstwo, organizacja pozarządowa lub inny podmiot uważa, że doszło do naruszenia prawa UE, może to zgłosić, korzystając z formularza skargi dostępnego na internetowym portalu Europa w zakładce „Twoje prawa”. W 2018 r. większość nowych skarg dotyczyła wymiaru sprawiedliwości i praw konsumentów; rynku wewnętrznego UE, przemysłu, przedsiębiorczości i MŚP; oraz zatrudnienia i spraw społecznych. Dzięki portalowi SOLVIT – nieformalnej sieci Komisji i państw członkowskich służącej rozwiązywaniu problemów – obywatele i przedsiębiorstwa mogą szukać rozwiązania problemów z organem publicznym w innym kraju UE.

Kontekst

Już od 1984 r. w odpowiedzi na prośbę Parlamentu Europejskiego Komisja przedstawia roczne sprawozdanie z kontroli stosowania prawa UE w roku poprzednim. Następnie Parlament Europejski przyjmuje rezolucję w sprawie sprawozdania Komisji.

W pierwszej kolejności Komisja zajmuje się problemami, w przypadku których jej działania w zakresie egzekwowania prawa mogą spowodować odczuwalne zmiany i przynieść korzyści osobom fizycznym i przedsiębiorstwom. W warunkach podziału kompetencji między instytucjami europejskimi Komisja Europejska ponosi ogólną odpowiedzialność za wszczęcie procesu legislacyjnego. Rada i Parlament Europejski podejmują decyzje w sprawie wniosków Komisji. Państwa członkowskie są odpowiedzialne za terminowe i prawidłowe stosowanie, wdrażanie i egzekwowanie prawa Unii w krajowym porządku prawnym. Krąg ten zamyka Komisja: gdy wnioski zostaną przyjęte i staną się prawem UE, Komisja monitoruje, czy państwa członkowskie prawidłowo stosują to prawo i w razie potrzeby podejmuje stosowne działania. W związku z tym Komisja powinna działać stanowczo i szybko, gdy naruszenia utrudniają osiągnięcie celów polityki UE. W tym kontekście Komisja niedawno określiła swoje bardziej strategiczne podejście do egzekwowania przepisów w zakresie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, zgodnie ze swoim zobowiązaniem do „większego i bardziej ambitnego działania w odniesieniu do istotnych kwestii oraz mniejszego i skromniejszego działania w odniesieniu do kwestii o niewielkim znaczeniu”.

Coroczna tabela wyników rynku wewnętrznego pozwala ocenić, w jaki sposób państwa członkowskie:

– wdrażają przepisy UE,

– tworzą otwarte i zintegrowane rynki (np. zamówień publicznych, handlu towarami i usługami),

– zajmują się kwestiami administracyjnymi dotyczącymi pracowników zagranicznych (np. kwalifikacjami zawodowymi),

– współpracują i przyczyniają się do rozwoju ogólnounijnych narzędzi zarządzania (np. portal Twoja Europa, Solvit i EURES).

Tabela wyników rynku wewnętrznego pozwala ocenić wyniki w czterech obszarach polityki, dwóch obszarach dotyczących otwartości rynku i integracji oraz 13 narzędzi zarządzania.