Wieści z Unii: Decyzje z większością

W swoim orędziu o stanie Unii w 2018 r. przewodniczący Jean-Claude Juncker zapowiedział kompleksowy przegląd wszystkich klauzul pomostowych przewidzianych w traktatach UE. Efektem tego było jak dotąd przyjęcie już trzech komunikatów: w sprawie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (wrzesień 2018 r.), opodatkowania (styczeń 2019 r.) oraz energii i klimatu (kwiecień 2019 r.). Komunikat w sprawie klauzul pomostowych w dziedzinie polityki społecznej jest czwartym takim komunikatem.

Większość obszarów polityki społecznej, w których UE ma uprawnienia do działania, objętych jest już zasadą głosowania większością kwalifikowaną. Dzięki temu od lat powstaje kompleksowy społeczny dorobek prawny, a obecna Komisja poczyniła w tej dziedzinie znaczne postępy. W przypadku niektórych zagadnień wymagana jest jednak nadal jednomyślność wśród państw członkowskich UE i specjalne procedury ustawodawcze, w których Parlament Europejski nie pełni roli równoprawnego z Radą organu współdecydującego.

Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący do spraw euro i dialogu społecznego, odpowiedzialny także za stabilność finansową, usługi finansowe i unię rynków kapitałowych, powiedział: – Aby odpowiedzieć na szybkie zmiany w społeczeństwie i na rynkach pracy, na szczeblu UE potrzebne są szybkie, elastyczne i skuteczne mechanizmy podejmowania decyzji w dziedzinie polityki społecznej. Ten komunikat otwiera debatę na temat tego, jak możemy w tym celu wykorzystać obowiązujące postanowienia Traktatu. Koncentrujemy się na przypadkach, w których istnieje wyraźnie wartość dodana UE, a celem jest wspieranie kultury kompromisu i podejmowania decyzji, odpowiadającej potrzebom obywateli na sprawiedliwym jednolitym rynku.

Unijna komisarz odpowiedzialna za zatrudnienie, sprawy społeczne, umiejętności i mobilność pracowników Marianne Thyssen powiedziała: – Przy całej swojej różnorodności państwa członkowskie ostatecznie dążą do bardziej sprawiedliwego społeczeństwa opartego na równości szans i przyszłościowej społecznej gospodarce rynkowej. Ponieważ świat pracy ulega zmianom, musimy być w stanie w pełni wykorzystywać instrumenty, jakimi dysponujemy, aby sprostać naszym wspólnym wyzwaniom.

Fakt, że w powiązanych ze sobą obszarach polityki istnieje zarówno głosowanie większością kwalifikowaną, jak i jednomyślność, doprowadził do nierównomiernego rozwoju dorobku prawnego w dziedzinie polityki społecznej. Chociaż standardy ochrony są ogólnie wysokie i kompleksowe, to w niektórych przypadkach istnieją różnice w zakresie ochrony. Ponadto specjalne procedury ustawodawcze nie dają Parlamentowi Europejskiemu roli równoprawnego organu współdecydującego. Mimo że Parlament reprezentuje obywateli bezpośrednio korzystających z polityki społecznej UE, w omawianych przypadkach zasięga się tylko jego opinii. W dobie szybkich i niekiedy fundamentalnych zmian ważniejsze niż kiedykolwiek jest to, by UE była w stanie szybko znajdować skuteczne rozwiązania polityczne.

Publikując ten komunikat, Komisja rozpoczyna debatę na temat szerszego stosowania głosowania większością kwalifikowaną w dziedzinie polityki społecznej, co uczyniłoby proces decyzyjny szybszym, elastycznym i skutecznym, w tych obszarach, w których UE ma już uprawnienia do działania. Możliwość taka jest przewidziana w traktatach unijnych w odniesieniu do kilku konkretnych obszarów (zob. Kontekst) dzięki tzw. klauzulom pomostowych. Klauzule te umożliwiają przejście z jednomyślności na głosowanie większością kwalifikowaną w pewnych okolicznościach.

Jako pierwszy krok, po przeanalizowaniu korzyści i wyzwań w każdym z przypadków, Komisja proponuje zastosowanie klauzuli pomostowej, aby ułatwić podejmowanie decyzji w dziedzinie niedyskryminacji. Pomogłoby to szybciej rozwinąć równą ochronę przed dyskryminacją. W niedalekiej przyszłości można by również rozważyć zastosowanie klauzuli pomostowej dla przyjmowania zaleceń w dziedzinie zabezpieczenia społecznego i ochrony socjalnej pracowników. Pomogłoby to w modernizacji systemów zabezpieczenia społecznego i w osiąganiu konwergencji między tymi systemami.

Przejście na głosowanie większością kwalifikowaną nie zmienia ról zaangażowanych podmiotów. Zakres i warunki wykonywania uprawnień UE pozostają również bez zmian. Przykładowo państwa członkowskie nadal będą odpowiedzialne za określanie szczegółowych zasad swoich systemów ochrony socjalnej. Partnerzy społeczni zachowają swoje kompetencje, a krajowe tradycje dialogu społecznego pozostaną nienaruszone. Działania Unii będą natomiast nadal podejmowane tam, gdzie będzie to konieczne i gdzie będą z tego wynikać wyraźne korzyści, zgodnie z Traktatami.

Aby aktywować klauzulę pomostową, zgodnie z art. 48 ust. 7 Traktatu o Unii Europejskiej, Rada Europejska musi podjąć decyzję jednomyślnie, bez sprzeciwu ze strony parlamentów narodowych i za zgodą Parlamentu Europejskiego.

Dalsze kroki

W oparciu o komunikat Komisja zwraca się do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów, partnerów społecznych i wszystkich zainteresowanych stron o rozpoczęcie otwartej debaty na temat szerszego stosowania głosowania większością kwalifikowaną oraz zwykłej procedury ustawodawczej w polityce społecznej.

Kontekst

Pewna ograniczona liczba obszarów w dziedzinie polityki społecznej UE nadal wymaga jednomyślności w Radzie oraz specjalnych procedur ustawodawczych, w których Parlament Europejski nie pełni roli równoprawnego podmiotu współdecydującego.

Do obszarów tych należą:

• niedyskryminacja ze względu na różne powody (płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne, religia lub wyznanie, niepełnosprawność, wiek i orientacja seksualna);
• zabezpieczenie społeczne i ochrona socjalna pracowników (poza sytuacjami transgranicznymi);
• ochrona pracowników przed zwolnieniami;
• reprezentacja i obrona zbiorowa interesów pracowników i pracodawców; oraz
• warunki zatrudnienia obywateli państw trzecich legalnie przebywających na terytorium Unii.