Wieści z Unii: Lepsze stanowienie prawa

Komisja Europejska podsumowała środki, które wprowadziła, aby zapewnić obywatelom i przedsiębiorstwom w UE lepsze wyniki dzięki bardziej otwartemu, przejrzystemu i opartemu na merytorycznych podstawach procesowi kształtowania polityki.

Sprawozdanie pokazuje, że położenie nacisku na lepsze stanowienie prawa przyniosło pozytywne rezultaty. Należy je teraz umocnić i podtrzymać, aby móc wprowadzać dalsze ulepszenia.

Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans powiedział: – Istnieje powszechne przekonanie, że stanowimy wzór do naśladowania, i wzywa się nas do podtrzymania naszego zaangażowania na rzecz lepszego stanowienia prawa. Lepsze stanowienie prawa jest obecnie zakodowane w DNA europejskiego procesu decyzyjnego. Musimy teraz wzmocnić nasze starania w tym zakresie, zwłaszcza w erze postprawdy, która podważa podstawy demokratycznej debaty i autorytetu nauki.

Wyciągnąwszy wnioski z dotychczasowych doświadczeń, Komisja pod przewodnictwem Jean-Claude’a Junckera zobowiązała się, że będzie podejmować działania jedynie wówczas, gdy wnoszą unijną wartość dodaną, oraz że będzie je opierać na najlepszych dostępnych dowodach, uwzględniając łącznie skutki gospodarcze, społeczne i środowiskowe oraz unikając zbędnych kosztów. Jej wysiłki spotkały się z międzynarodowym uznaniem, kiedy OECD oceniła politykę regulacyjną UE jako jedną z najlepszych w 2018 r. Po przedstawieniu Programu lepszego stanowienia prawa w 2015 r. nadszedł właściwy moment, aby podsumować wysiłki Komisji na rzecz konsolidacji i utrzymania tej nowej kultury instytucjonalnej i wyciągnąć wnioski na przyszłość.

Wnioski wyciągnięte z dotychczasowych doświadczeń i przyszłe usprawnienia

Wyniki podsumowania jasno wskazują, że inicjatywa lepszego stanowienia prawa przyczyniła się do poprawy sposobu kształtowania unijnej polityki. Istnieje powszechny konsensus co do tego, że lepsze stanowienie prawa powinno być nadal integralną częścią sposobu pracy Komisji i jednocześnie być nadal udoskonalane:

• Otwarty proces kształtowania polityki: od 2015 r. Komisja zorganizowała ponad 400 konsultacji społecznych, w które zaangażowały miliony Europejczyków. Na przykład w ramach konsultacji w sprawie ustaleń dotyczących czasu letniego otrzymano 4,6 mln odpowiedzi, zaś w ramach konsultacji w sprawie oceny dyrektywy ptasiej i siedliskowej – ponad pół miliona odpowiedzi. W 2018 r. nowy portal „Wyraź swoją opinię”, będący punktem kompleksowej obsługi dla obywateli pragnących wnieść wkład w unijny proces decyzyjny, odnotował ponad 900 tys. odwiedzin. Na przyszłość należy szukać sposobów na pogłębianie wiedzy na temat różnych możliwości wnoszenia wkładu w proces kształtowania polityki UE. Pomoże to skuteczniej angażować społeczeństwo w kształtowanie polityki.
• Lepsze narzędzia – lepsza polityka: oceny skutków i oceny stanowią solidną podstawę politycznego procesu decyzyjnego, ale go nie zastępują. Nowo ustanowiona Rada ds. Kontroli Regulacyjnej (której ostatnie sprawozdanie roczne można znaleźć) gwarantuje jakość takich analiz uzupełniających. Ogółem Komisja przeprowadziła oceny skutków w zdecydowanej większości przypadków, które tego wymagały. W 75 proc. przypadków taka ocena opierała się na ocenie tego, co już obowiązuje – co pokazuje, że zasada „najpierw oceniaj” jest coraz częściej stosowana. Jednocześnie niektóre sytuacje wymagały dostosowań i odejścia na zasadzie wyjątku od praktyk w zakresie lepszego stanowienia prawa w związku z koniecznością zareagowania na pilne potrzeby polityczne, takie jak w czasie kryzysu migracyjnego. Nadal można też poprawić jakość i ramy czasowe narzędzi lepszego stanowienia prawa.
• Zapewnienie adekwatności unijnych przepisów: Komisja przedstawiła około 150 inicjatyw mających na celu uproszczenie przepisów i ograniczenie zbędnych obciążeń administracyjnych, przy jednoczesnym wspieraniu celów polityki. Komisja odpowiedziała również na blisko 90 opinii nowo utworzonej platformy REFIT. Prostsze i mniej uciążliwe przepisy przyczyniają się do lepszego wdrażania, przestrzegania i egzekwowania przepisów, co ostatecznie prowadzi do lepszych wyników, zwłaszcza w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw. Należy jednak skuteczniej wymieniać się dobrymi praktykami i utrwalać takie praktyki.
• Lepsze stanowienie prawa jako wspólne zadanie: Parlament Europejski, Rada, Komisja i państwa członkowskie ponoszą wspólną odpowiedzialność za zapewnienie i wdrożenie wysokiej jakości prawodawstwa UE, które powinno być dostosowane do zakładanych celów i możliwie proste. Komisja może ułatwić wprowadzenie pewnych usprawnień, ale nie zdoła ich w pełni zagwarantować, działając w pojedynkę. Na przykład, konsultacje publiczne będą miały znacznie większy zasięg, jeżeli zaangażują się w nie inne instytucje na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym. Ponadto należy w bardziej systematyczny sposób analizować wpływ zmian wprowadzanych we wnioskach Komisji przez Parlament lub Radę. Państwa członkowskie mogłyby również przedstawiać bardziej przejrzyste informacje na temat środków krajowych przyjętych w celu wdrożenia unijnych przepisów, w szczególności gdy takie środki wykraczają poza to, co jest wymagane na mocy prawa UE (tzw. „nadmiernie rygorystyczne wdrażanie”).

29 kwietnia br. Komisja zorganizuje konferencję w celu podsumowania działań na rzecz lepszego stanowienia prawa, wymiany poglądów z zainteresowanymi stronami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie, przedsiębiorstwa, organizacje badawcze, organy publiczne i partnerów społecznych oraz w celu omówienia dalszych możliwych działań (więcej informacji na temat tej konferencji znajduje się).

Kontekst

Lepsze uregulowania prawne stanowią podstawę prac Komisji mających na celu realizację 10 priorytetów politycznych przedstawionych przez przewodniczącego Jeana-Claude’a Junckera, poprzez zagwarantowanie, że Komisja będzie podejmować działania jedynie wtedy, gdy UE może zagwarantować wartość dodaną, i że będzie podejmować te działania w sposób możliwie efektywny i skutkujący jak najmniejszymi obciążeniami.

W 2015 r. Komisja przyjęła Program lepszego stanowienia prawa, zmieniając swoje wewnętrzne metody pracy i procesy planowania. Kwestię lepszych uregulowań prawnych uwzględniono na wszystkich etapach cyklu planowania i programowania. Przedstawiono też udoskonalone roczne programy prac. Lepsze stanowienie prawa oznacza profesjonalizację każdego aspektu unijnego procesu kształtowania polityki i dostosowanie go do zmieniających się realiów.

Program lepszego stanowienia prawa przyniósł, między innymi, następujące zmiany:

• portal „Wyraź swoją opinię” umożliwia obywatelom udział w procesie ustawodawczym, na wszystkich jego etapach, w tym przekazywanie komentarzy i uwag na temat projektów aktów wykonawczych i delegowanych;
• Rada ds. Kontroli Regulacyjnej zapewnia obiektywność i wiarygodność bazy dowodowej, na której Komisja opiera decyzje polityczne;
• Komisja zobowiązała się, że zawsze przed przeprowadzeniem przeglądu danego aktu ustawodawczego dokona najpierw jego oceny (zasada „najpierw oceniaj”);
• powstała platforma REFIT, gdzie społeczeństwo obywatelskiego może przedstawiać uwagi i propozycje dotyczące możliwych usprawnień istniejących unijnych przepisów, do których to propozycji Komisja Europejska zobowiązała się odnieść.