Komisja Europejska opublikowała sprawozdanie na temat realizacji pierwszej w historii inicjatywy UE na rzecz owadów zapylających, którą Komisja przyjęła w 2018 r., aby przeciwdziałać spadkowi liczebności dzikich owadów zapylających. Mają one kluczowe znaczenie dla funkcjonowania ekosystemów, naszego bezpieczeństwa żywnościowego, leków i naszego dobrostanu. Jednak co dziesiąty gatunek pszczół i motyli w Europie znajduje się na skraju wyginięcia, a jedna trzecia ich populacji maleje. Opublikowany przegląd pokazuje, że poczyniono znaczne postępy we wdrażaniu działań w ramach inicjatywy, ale wciąż istnieją problemy związane z przeciwdziałaniem różnym czynnikom wpływającym na wspomniane zjawisko.
Ze sprawozdania wynika, że inicjatywa pozostaje użytecznym narzędziem polityki, które pozwala UE, państwom członkowskim i zainteresowanym stronom przeciwdziałać spadkowi liczebności owadów zapylających. Do końca 2020 r. zrealizowano ponad trzydzieści działań w trzech obszarach priorytetowych: poszerzanie wiedzy na temat spadku liczebności owadów zapylających; przeciwdziałanie przyczynom spadku liczebności owadów zapylających; angażowanie opinii publicznej i promowanie współpracy w celu zahamowania spadku liczebności owadów zapylających. Komisja zainicjowała między innymi Park owadów zapylających – interaktywne narzędzie cyfrowe służące podnoszeniu świadomości na temat niebezpiecznego spadku liczebności owadów zapylających i mobilizowaniu działań na poziomie globalnym w celu rozwiązania tego problemu. Park owadów zapylających to doświadczenie z rzeczywistości wirtualnej przedstawiające świat w 2050 r., w którym wszystkie owady zapylające praktycznie wyginęły. Różnorodność działań na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym pokazała, że opinia publiczna uznaje istnienie tego problemu i jest gotowa do działania.
Opracowano ogólnounijny program monitorowania gatunków owadów zapylających służący lepszemu zrozumieniu statusu ich populacji i przyczyn ich ginięcia. Wkrótce program ten będzie wdrażany lokalnie w całej UE. Komisja stworzyła specjalny system informacji o owadach zapylających i uruchomiła serię odpowiednio dostosowanych inicjatyw badawczych.
Konieczne będzie jednak wzmożenie starań, w szczególności w celu powstrzymania utraty siedlisk na obszarach rolniczych oraz zniwelowania skutków stosowania pestycydów. W ramach unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej na 2030 r., unijnej strategii „od pola do stołu” oraz unijnego planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wytyczono serię szczegółowych celów służących rozwiązaniu tego problemu, takich jak rozszerzenie obszarów chronionych i odbudowa ekosystemów, propagowanie rolnictwa ekologicznego, odtworzenie na gruntach rolnych elementów krajobrazu o wysokiej różnorodności, znaczące zmniejszenie stosowania pestycydów i innych substancji zanieczyszczających środowisko, szkodliwych dla owadów zapylających. Nowa strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i większe ambicje dotyczące neutralności klimatycznej pomogą w łagodzeniu skutków zmiany klimatu dla owadów zapylających.
Komisarz do spraw środowiska, oceanów i rybołówstwa, Virginijus Sinkevičius, powiedział: – Alarmujący spadek liczby owadów zapylających uprawy i rośliny dziko rosnące stanowi ryzyko dla bezpieczeństwa żywnościowego i zagraża przetrwaniu ludzi i przyrody jako całości. UE wprowadziła specjalne narzędzia polityki, aby zaradzić temu spadkowi, zmobilizowała działania międzysektorowe i poczyniła znaczne postępy w monitorowaniu owadów zapylających. Sprawozdanie pokazuje, że zdecydowanie musimy zrobić więcej, aby wyeliminować główne przyczyny gwałtownego spadku ich populacji. Kluczowe znaczenie będzie miało dalsze włączanie kwestii ochrony owadów zapylających do ram prawnych dotyczących wspólnej polityki rolnej i pestycydów.
Komisarz do spraw zdrowia i bezpieczeństwa żywności, Stella Kyriakides, dodała: Ochrona naszych owadów zapylających pozostaje nadal istotną ambicją w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu i przyczyni się do realizacji celów strategii „od pola do stołu”, w tym zmniejszenia o 50 procent stosowania pestycydów i związanego z nimi ryzyka. Przy podejmowaniu decyzji o wprowadzeniu na rynek lub wycofaniu substancji czynnych do stosowania w środkach ochrony roślin zawsze bierzemy pod uwagę, ja ważne jest zapewnienie wysokiego stopnia ochrony pszczół i innych owadów zapylających.
Komisarz ds. rolnictwa, Janusz Wojciechowski, stwierdził: – Rolnictwo i bezpieczeństwo żywnościowe są zależne w bardzo dużym stopniu od owadów zapylających, niepokojący spadek ich liczebności to problem, którym trzeba się zająć. Jak podkreślono w dzisiejszym sprawozdaniu, konieczne będzie wzmożenie starań w celu powstrzymania utraty siedlisk na obszarach rolniczych oraz zniwelowania skutków stosowania pestycydów. Przyszła wspólna polityka rolna – zgodnie z założeniami Zielonego Ładu – będzie w dużym stopniu przyczyniać się do osiągnięcia tych celów, wytyczając zwiększone ambicje środowiskowe i klimatyczne. Na przykład, aby otrzymać środki finansowe, rolnicy będą musieli przeznaczyć użytki rolne na potrzeby różnorodności biologicznej. Ponadto w badaniach naukowych i innowacji jednym z priorytetów będzie znalezienie alternatywy dla stosowania pestycydów.
Co dalej?
W drugiej połowie 2021 r. Komisja zainicjuje konsultacje w celu zgromadzenia opinii i bardziej wyczerpujących dowodów przedstawionych przez ekspertów, zainteresowane strony i obywateli, z myślą o możliwym udoskonaleniu inicjatywy, co pozwoli określić kolejne działania służące realizacji celów długoterminowych. Komisja uwzględni również otrzymane opinie zwrotne oraz oceni zakres unijnej inicjatywy na rzecz owadów zapylających, pod kątem jej modyfikacji.
Kontekst
W przyjętej w czerwcu 2018 r. inicjatywie na rzecz owadów zapylających przedstawiono cele strategiczne i zestaw działań, które powinna podjąć UE i państwa członkowskie, aby rozwiązać problem spadku liczebności owadów zapylających w UE i wnieść wkład w globalne starania na rzecz ich ochrony.
Owady zapylające stanowią integralną część zdrowych ekosystemów. Bez nich zmaleje liczebność wielu gatunków roślin, a w końcu znikną one wraz z organizmami, które są od nich zależne, co miałoby poważne skutki ekologiczne, społeczne i gospodarcze. W samej Unii wegetacja czterech na pięć gatunków zbóż i dzikich roślin kwiatowych zależy, przynajmniej częściowo, od zapylania przez zwierzęta.
