Międzynarodowa współpraca w dziedzinie badań naukowych i innowacji odbywa się jednak w zmienionych globalnych warunkach, gdzie rosną napięcia geopolityczne, a prawa człowieka i podstawowe wartości są kwestionowane. Odpowiedzią UE jest dawanie dobrego przykładu – promowanie multilateralizmu, otwartości i wzajemności we współpracy z resztą świata. UE będzie wspierać globalną reakcję na globalne wyzwania, takie jak zmiana klimatu czy pandemie, poszanowanie międzynarodowych zasad i podstawowych europejskich wartości oraz wzmocnienie otwartej autonomii strategicznej.
Wiceprzewodnicząca wykonawcza do spraw Europy na miarę ery cyfrowej Margrethe Vestager powiedziała: – Otwartość zawsze była podstawą naszej współpracy z resztą świata. Nasza reakcja na pandemię pokazała korzyści płynące z bardziej otwartej nauki, wymiany danych i wyników z korzyścią dla obywateli Europy i reszty świata. Strategia ta pomoże nam stworzyć globalną masę krytyczną badań naukowych i innowacji i znaleźć rozwiązania dla obecnych naglących globalnych wyzwań.
Jak zauważyła komisarz do spraw innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży Marija Gabriel: – Aby zagwarantować, że otwartość ta działa i że naukowcy będą mogli jak najłatwiej współpracować ponad granicami, potrzebujemy nie tylko wsparcia ze strony głównych podmiotów finansujących, takich jak UE. Niezbędne są również jasne ramy, które tworzą równe warunki działania w takich kwestiach jak etyczne i skoncentrowane na ludziach badania, sprawiedliwe traktowanie własności intelektualnej i wzajemny dostęp do programów badawczych. Będziemy aktywnie współpracować z partnerami, którzy podzielają te wartości i zasady.
Podejście „Drużyna Europy”
Globalne podejście do badań naukowych i innowacji potwierdza zaangażowanie Europy na rzecz poziomu globalnej otwartości, który jest niezbędny do stymulowania doskonałości, łączenia zasobów w celu osiągnięcia postępu naukowego i rozwoju dynamicznych ekosystemów innowacji. Mając ten cel na uwadze, UE będzie współpracować z partnerami międzynarodowymi w celu wypracowania wspólnego rozumienia podstawowych zasad i wartości w dziedzinie badań naukowych i innowacji, takich jak wolność akademicka, równość płci, etyka badawcza, otwarta nauka i kształtowanie polityki w oparciu o fakty.
Nowa strategia opiera się na dwóch głównych celach, które łączą się w wyważony sposób. Po pierwsze, ma ona na celu stworzenie środowiska badań naukowych i innowacji, które opiera się na zasadach i wartościach, a także jest z zasady otwarte, aby pomóc naukowcom i innowatorom na całym świecie współpracować w ramach wielostronnych partnerstw i znaleźć rozwiązania globalnych wyzwań. Po drugie, ma na celu zapewnienie wzajemności i równych warunków działania we współpracy międzynarodowej w dziedzinie badań naukowych i innowacji. Ponadto globalna reakcja UE na walkę z pandemią koronawirusa, w tym za pośrednictwem platform wielostronnych i projektów w ramach programu „Horyzont 2020”, pokazała, jak możemy zmaksymalizować dostęp do wiedzy naukowej i międzynarodowych łańcuchów wartości, gdy połączymy siły.
Aby osiągnąć swoje cele, UE podejmie szereg działań. Przykładowo UE będzie wspierać naukowców i ich organizacje w przyspieszaniu zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu rozwoju w krajach o niskich i średnich dochodach, w tym za pośrednictwem ambitnej „inicjatywy dla Afryki” w ramach programu „Horyzont Europa”, mającej na celu zacieśnienie współpracy z krajami afrykańskimi. Komisja zamierza również przedstawić wytyczne dotyczące postępowania w przypadku obcych ingerencji skierowanych wobec unijnych instytucji badawczych i instytucji szkolnictwa wyższego. Wytyczne te będą wspierać unijne organizacje w ochronie wolności akademickiej, integralności i autonomii instytucjonalnej.
Program „Horyzont Europa”, kolejny unijny program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji na lata 2021–2027, będzie kluczowym instrumentem wdrażania strategii. W celu ochrony strategicznych zasobów, interesów, autonomii lub bezpieczeństwa Unii można wyjątkowo ograniczyć udział w działaniach programu, zawsze w należycie uzasadnionych przypadkach, dbając jednocześnie o utrzymanie jego otwartości. Włączenie państw spoza UE do programu „Horyzont Europa” stworzy dodatkowe możliwości uczestnictwa w całym programie zasadniczo na takich samych warunkach jak państwa członkowskie.
Kluczem do pomyślnej realizacji strategii będzie ścisła koordynacja i współpraca między UE a jej państwami członkowskimi. Komisja będzie promować inicjatywy oparte na podejściu „Drużyna Europy”, łącząc wysiłki UE, państw członkowskich i europejskich instytucji finansowych. Istotnym elementem tego podejścia będzie synergia z innymi unijnymi programami, takimi jak Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej – „Globalny wymiar Europy”.
Kontekst
W 2012 r. Komisja przedstawiła komunikat dotyczący strategii współpracy międzynarodowej w dziedzinie badań naukowych i innowacji. Wytyczył on relacje naukowe i technologiczne UE z państwami trzecimi i wspierał międzynarodowy zasięg programu „Horyzont 2020”. W ciągu ostatnich trzech lat współpracy międzynarodowej w ramach programu „Horyzont 2020” znacznie wzmocniono „inicjatywy przewodnie w ramach współpracy międzynarodowej”, w tym ponad 30 ambitnych inicjatyw współpracy z kilkoma państwami trzecimi i regionami, takimi jak Afryka, Kanada, Japonia, Korea Południowa, Chiny, Indie i inne.
Prawie dziesięć lat później nowe globalne podejście do badań naukowych i innowacji zastępuje poprzednią strategię, aby zareagować na znacznie odmienny kontekst globalny i dostosować współpracę międzynarodową UE do aktualnych priorytetów Unii.
