Propozycje te przedstawiane są tuż przed wirtualnym posiedzeniem przywódców europejskich na temat koordynacji działań związanych z COVID-19, która odbędzie się 29 października w odpowiedzi na wezwanie Rady Europejskiej z 15 października. Mimo że państwa członkowskie są lepiej przygotowane, a ich działania bardziej skoordynowane niż w pierwszych miesiącach pandemii, zdrowie i dobrostan mieszkańców całej Europy, ich rodzin i społeczności nadal są narażone na bezprecedensowe ryzyko.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oznajmiła: – Sytuacja związana z COVID-19 jest bardzo poważna. Musimy zintensyfikować działania UE. Wprowadzamy dodatkowe środki w ramach naszej walki z wirusem: od poprawy dostępu do szybkich testów i przygotowań do kampanii szczepień, po zapewnienie bezpiecznego podróżowania w razie konieczności. Wzywam państwa członkowskie do ścisłej współpracy. Natychmiastowe odważne działania pomogą w ratowaniu ludzkiego życia i ochronie źródeł utrzymania. Żadne z państw nie będzie bezpieczne, dopóki wszystkie z nich nie rozprawią się z pandemią.
Stella Kyriakides, komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności, stwierdziła: – Wzrost liczby zakażeń COVID-19 w całej Europie jest bardzo niepokojący. Europa musi niezwłocznie podjąć zdecydowane działania, aby chronić życie i źródła utrzymania, złagodzić presję na systemy opieki zdrowotnej oraz ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa. W przyszłym miesiącu przedstawimy pierwsze elementy Europejskiej Unii Zdrowotnej. Zanim to nastąpi, państwa członkowskie muszą usprawnić współpracę i wymianę danych. Nasz unijny system nadzoru jest tak silny, jak jego najsłabsze ogniwo. Tylko dzięki prawdziwej europejskiej solidarności i współpracy możemy przezwyciężyć ten kryzys. Razem jesteśmy silniejsi.
W komunikacie Komisji w sprawie dodatkowych środków reagowania na COVID-19 określono kolejne działania w najważniejszych obszarach, aby rozszerzyć reakcję UE na nawrót pandemii COVID-19.
1. Poprawa przepływu informacji, aby umożliwić podejmowanie świadomych decyzji
Aby móc śledzić rozprzestrzenianie się koronawirusa na szczeblu regionalnym i krajowym, niezbędne jest zapewnienie dokładnych, kompleksowych, porównywalnych i aktualnych danych epidemiologicznych, a także informacji na temat testów, ustalania kontaktów zakaźnych i nadzoru nad zdrowiem publicznym. Komisja wzywa państwa członkowskie do przekazywania wszystkich stosownych danych Europejskiemu Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i Komisji, aby usprawnić wymianę danych na szczeblu UE.
2. Opracowanie skuteczniejszych i szybszych testów
Przeprowadzanie testów ma decydujące znaczenie dla spowolnienia rozprzestrzeniania się koronawirusa. Aby promować wspólne podejście i skuteczne testowanie, Komisja przyjmuje dziś zalecenie w sprawie strategii przeprowadzania testów na COVID-19, w tym stosowania szybkich testów antygenowych. Określono w nim kluczowe elementy, które należy uwzględnić w krajowych, regionalnych lub lokalnych strategiach przeprowadzania testów, takie jak zakres tych strategii, grupy, które należy traktować priorytetowo, oraz główne kwestie związane z potencjałem i zasobami w zakresie przeprowadzania testów. Sformułowano także wskazania do stosowania szybkich testów antygenowych. W zaleceniu wzywa się także państwa członkowskie do przedstawienia krajowych strategii przeprowadzania testów do połowy listopada. Aby dokonać bezpośredniego zakupu szybkich testów antygenowych i dostarczyć je państwom członkowskim, Komisja uruchamia 100 mln EUR w ramach instrumentu wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych. Równolegle Komisja rozpoczyna procedurę wspólnego zamówienia, które zapewni państwom członkowskim drugą ścieżkę dostępu do tych testów. W przypadku gdy państwo członkowskie wprowadziło dla przyjezdnych wymóg uprzedniego przeprowadzenia testu, a w kraju pochodzenia bezobjawowi podróżni nie mają możliwości poddania się takiemu badaniu, powinno im się oferować możliwość wykonania testu po przybyciu. Jeżeli w przypadku danej branży wymagane lub zalecane są testy na COVID-19, konieczne jest wzajemne uznawanie testów, w szczególności w kontekście podróży.
3. Pełne wykorzystanie aplikacji służących do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania ponad granicami
Aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania ułatwiają przerywanie łańcuchów transmisji. Dotychczas w państwach członkowskich powstało 19 aplikacji służących do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania, które pobrano ponad 52 mln razy. Komisja uruchomiła niedawno mechanizm umożliwiający komunikację między aplikacjami krajowymi w całej UE za pośrednictwem europejskiej usługi bramy federacyjnej (European Federation Gateway Service). Trzy aplikacje krajowe (z Niemiec, Irlandii i Włoch) zostały po raz pierwszy połączone w dniu 19 października, kiedy to system ten zaczął działać online. W najbliższych tygodniach dołączy do nich wiele innych aplikacji. W następnych rundach brama federacyjna zapewni interoperacyjność 17 aplikacji krajowych, które obecnie opierają się na systemach zdecentralizowanych. Trwają prace nad podłączeniem innych aplikacji. Wszystkie państwa członkowskie powinny stworzyć skuteczne i kompatybilne aplikacje oraz wzmóc kampanię informacyjną zachęcającą do ich stosowania.
4. Skuteczne szczepienia
Aby szybko zakończyć ten kryzys, kwestią priorytetową jest opracowanie i zastosowanie bezpiecznych i skutecznych szczepionek. Zgodnie ze strategią UE w sprawie szczepionek przeciwko COVID-19 Komisja negocjuje umowy z producentami szczepionek, tak aby można było je udostępnić Europejczykom i mieszkańcom innych rejonów świata, gdy tylko produkty te okażą się bezpieczne i skuteczne. Gdy szczepionki staną się dostępne, trzeba będzie je szybko rozdystrybuować i w jak największym zakresie wykorzystać. W dniu 15 października Komisja określiła najważniejsze działania, jakie państwa członkowskie muszą podjąć, aby osiągnąć pełną gotowość w tym obszarze, takie jak opracowanie krajowych strategii szczepień. Komisja wprowadzi wspólne ramy sprawozdawczości oraz platformę monitorowania skuteczności krajowych strategii szczepień. Wnioski z pierwszego przeglądu krajowych planów szczepień zostaną przedstawione w listopadzie 2020 r. Będzie to okazja do wymiany dobrych praktyk w tym obszarze.
5. Skuteczna komunikacja z obywatelami
Przekazywanie jasnych informacji ma zasadnicze znaczenie dla skuteczności działań w zakresie zdrowia publicznego, ponieważ zależy ona w dużej mierze od przestrzegania przez społeczeństwo zaleceń zdrowotnych. Wszystkie państwa członkowskie powinny wznowić kampanie informacyjne w celu zwalczania nieprawdziwych, wprowadzających w błąd i niebezpiecznych informacji, które nadal są rozpowszechniane. Trzeba też zapobiegać ryzyku „zmęczenia pandemią”, jakie może pojawiać się wśród obywateli. Szczepienia to ta dziedzina, w której organy publiczne muszą prowadzić szczególnie intensywne działania przeciwdziałające dezinformacji i zapewniające zaufanie publiczne. Europejski systemu zatwierdzania szczepionek opiera się na solidnych podstawach i nie będzie w nim żadnych kompromisów co do bezpieczeństwa ani skuteczności nowej szczepionki. Sama szczepionka nie ratuje jednak życia – do tego potrzebne jest jej podanie.
6. Zabezpieczenie podstawowych produktów
Od początku pandemii UE wspiera producentów w zapewnianiu dostępności podstawowych leków i sprzętu medycznego. Komisja zainicjowała nowe wspólne zamówienie na sprzęt medyczny do przeprowadzania szczepień. Aby zapewnić państwom członkowskim lepszy i tańszy dostęp do narzędzi niezbędnych do zapobiegania COVID-19, wykrywania tej choroby i leczenia jej, dziś Komisja przedłuża również tymczasowe zawieszenie ceł i VAT od przywozu sprzętu medycznego z państw trzecich. Komisja proponuje też, aby szpitale i lekarze nie musieli płacić podatku VAT od szczepionek i zestawów do testów niezbędnych w walce z koronawirusem.
7. Ułatwienie bezpiecznego podróżowania
Swobodny przepływ w UE i pozbawiona granic strefa Schengen są cenionymi osiągnięciami integracji europejskiej. Komisja pracuje nad tym, by podróżowanie po Europie było bezpieczne zarówno dla podróżnych, jak i dla ich współobywateli:
- Komisja wzywa państwa członkowskie do pełnego wdrożenia przyjętego przez Radę zalecenia w sprawie wspólnego i skoordynowanego podejścia do ograniczania swobodnego przepływu. Obywatele i przedsiębiorstwa chcą jasności i przewidywalności prawa. Należy znieść wszelkie pozostałe środki kontroli na granicach wewnętrznych wprowadzone w związku z COVID-19.
- Agencja Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego i ECDC pracują nad protokołem przeprowadzania testów u podróżnych, który będzie stosowany przez organy ds. zdrowia publicznego, linie lotnicze i porty lotnicze dla zapewnienia bezpieczeństwa pasażerów. Ponadto Komisja, wspólnie z państwami członkowskimi i z agencjami, określi wspólne podejście do zasad kwarantanny, które zostanie przedstawione w listopadzie.
- Karty lokalizacji pasażera są pomocne przy dokonywaniu przez państwa członkowskie oceny ryzyka związanego z przylotami i umożliwiają ustalanie kontaktów zakaźnych. W przyszłym miesiącu zostanie przeprowadzony projekt pilotażowy, który pozwoli państwom członkowskim na przygotowanie się do wprowadzenia i stosowania unijnej cyfrowej karty lokalizacji pasażera, przy pełnym poszanowaniu zasad ochrony danych.
- Portal Re-open EU dostarcza aktualnych i dokładnych informacji na temat przepisów zdrowotnych i ograniczeń podróży we wszystkich państwach członkowskich, a także w niektórych krajach partnerskich. Komisja wzywa państwa członkowskie do przekazywania dokładnych i aktualnych danych, tak aby portal ten stał się miejscem, w którym można zasięgnąć pełnej informacji o środkach zdrowotnych i możliwościach w zakresie podróżowania w całej UE. Trwają prace nad aplikacją mobilną Re-open EU, którą będzie można pobrać za kilka tygodni.
Jeżeli chodzi o ograniczenia dotyczące innych niż niezbędne podróży z państw spoza UE do UE, Komisja przedstawia wytyczne dotyczące kategorii osób uznawanych za niezbędne i w związku z tym zwolnionych z ograniczeń. Pomoże to państwom członkowskim w spójnym wdrażaniu zalecenia Rady w sprawie tymczasowego ograniczenia podróży do UE. Ponadto Komisja ponownie zachęca państwa członkowskie do ułatwienia łączenia osób pozostających w stałych związkach i przedstawia przykładowe sposoby udowadniania takiego charakteru relacji.
8. Szersze zastosowanie uprzywilejowanych korytarzy
Uprzywilejowane korytarze to rozwiązanie, które umożliwia pojazdom drogowym przekroczenie granicy w czasie nieprzekraczającym 15 minut. Mechanizm ten, stosowany od marca, pomógł w podtrzymaniu dostaw towarów i zachowaniu struktury gospodarczej UE. Komisja proponuje rozszerzenie zastosowania uprzywilejowanych korytarzy, tak by transport multimodalny mógł skutecznie funkcjonować także w obszarze kolejowego, wodnego i lotniczego transportu towarowego. Powstały również dodatkowe wytyczne ułatwiające stosowanie tego mechanizmu w praktyce w takich aspektach jak dokumentacja elektroniczna oraz dostępność punktów odpoczynku i tankowania paliwa. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby swobodny przepływ towarów na jednolitym rynku odbywał się bez przeszkód.
Kontekst
W ostatnich tygodniach odnotowano niepokojący wzrost przypadków zakażeń COVID-19 w całej Europie, co doprowadziło do wprowadzenia nowych środków mających powstrzymać rozprzestrzenianie się wirusa i złagodzić skutki rozwoju pandemii. W sytuacji, gdy systemy opieki zdrowotnej są ponownie pod presją, trzeba zrobić jeszcze więcej, aby sytuacja znalazła się pod kontrolą i by przezwyciężyć kryzys, chronić życie i źródła utrzymania oraz promować solidarność europejską. Mimo że gotowość państw członkowskich i współpraca między nimi poprawiły się w porównaniu do początku pandemii, koordynacja nadal jest niezbędna i musi zostać wzmocniona.
