Komisja Europejska przedstawia wniosek dotyczący instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji. Instrument będzie wdrażany we współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i będzie wspierał inwestycje publiczne, które służą przejściu na gospodarkę neutralną dla klimatu. Korzystać z niego będą regiony, których gospodarka opiera się na węglu i technologiach wysokoemisyjnych. Instrument będzie obejmował 1,5 mld euro w formie dotacji z budżetu UE oraz maksymalnie 10 mld euro w formie pożyczek Europejskiego Banku Inwestycyjnego ze źródeł własnych. Pozwoli to na realizację inwestycji o wartości 25–30 mld euro, które pomogą regionom najbardziej dotkniętym skutkami przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu, zwłaszcza tym o ograniczonej zdolności do radzenia sobie z kosztami takiej transformacji.
Instrument będzie dostępny dla wszystkich państw członkowskich, początkowo oparty na przydziałach krajowych, na podstawie zaproszeń do składania wniosków spełniających następujące kryteria:
- projekty, z których skorzystają terytoria w zatwierdzonych terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji,
- projekty otrzymają pożyczkę EBI w ramach instrumentu oraz
- projekty, które nie generują wystarczających dochodów rynkowych.
Projekty muszą również spełniać warunki polityki kredytowej EBI. Dziedziny inwestycji to na przykład: infrastruktura energetyczna i transportowa, sieci ciepłownicze, transport publiczny, środki w zakresie efektywności energetycznej i infrastruktura społeczna oraz inne projekty, które przynoszą bezpośrednie korzyści społecznościom w regionach dotkniętych skutkami transformacji i mogą obniżyć koszty społeczno-ekonomiczne transformacji Europy w kontynent neutralny dla klimatu do 2050 r.
Terytorialne plany sprawiedliwej transformacji są obecnie przygotowywane przez państwa członkowskie i będą zatwierdzane przez Komisję Europejską. Zapewnią one ramy wsparcia w trzech filarach mechanizmu sprawiedliwej transformacji: Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, z którego udzielane będą dotacje, specjalnego systemu w ramach InvestEU, który będzie przyciągał inwestycje prywatne oraz proponowanego obecnie instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego. Komisja zapewnia wsparcie techniczne w opracowaniu terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji wszystkim 18 państwom członkowskim, które się o to zwróciły.
Kolejne kroki
Dzisiejszy wniosek będzie przedmiotem negocjacji z Parlamentem Europejskim i Radą i planowane jest jego szybkie zatwierdzenie. Oczekuje się, że pierwsze zaproszenia do zgłaszania projektów zostaną ogłoszone po przyjęciu i wejściu w życie instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego i zatwierdzeniu terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji. Przed ogłoszeniem pierwszego zaproszenia podpisane zostanie porozumienie administracyjne z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym, w którym określone zostaną zasady wdrożenia.
Wypowiedzi członków kolegium Komisji i wiceprezes Europejskiego Banku Inwestycyjnego:
Wiceprzewodniczący wykonawczy ds. gospodarki służącej ludziom, Valdis Dombrovskis, powiedział: – Dotrzymujemy dzisiaj obietnicy, aby zapewnić wsparcie finansowe dla mniej uprzywilejowanych regionów, które potrzebują pomocy w przejściu na gospodarkę bardziej neutralną dla klimatu. Instrument pożyczkowy pomoże w realizacji inwestycji publicznych, które mogą przyczynić się do zielonej transformacji w tych częściach Europy, które są bardziej uzależnione od technologii wysokoemisyjnych i borykają się w związku z tym z wyzwaniami społeczno-gospodarczymi. Inwestycje takie byłyby w przeciwnym razie trudne do zrealizowania. Zwracam się do państw członkowskich i Parlamentu Europejskiego o poparcie tego wniosku, a także Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. To element naszych działań, aby gospodarka europejska stała się bardziej przyjazna dla środowiska i bardziej odporna.
Komisarz ds. spójności i reform Elisa Ferreira powiedziała: – Choć obecnie skupiamy się na tym, aby jak najbezpieczniej powstrzymać pandemię koronawirusa, nie możemy zapominać o tym, że zmiana klimatu szkodzi naszej planecie. Jak powiedziała przewodnicząca Ursula von der Leyen: nie ma szczepionki przeciwko zmianie klimatu. Musimy zadbać o to, aby przejście na gospodarkę neutralną dla klimatu przebiegało w sprawiedliwy sposób. Dzisiejszy wniosek jest podstawowym narzędziem, które zapewnia tę sprawiedliwość. Uzupełnia on politykę spójności przez to, że wspiera regiony i ich mieszkańców, którzy najbardziej odczują negatywne skutki dostosowań na drodze do neutralnej dla klimatu Unii.
Liliana Pawłowa, wiceprezes Europejskiego Banku Inwestycyjnego, dodała: – Pandemia COVID-19 jest dużym wyzwaniem społeczno-gospodarczym, ale nie możemy równocześnie zapominać o podstawowym długoterminowym zagrożeniu, jakie niesie ze sobą zmiana klimatu. Europejski Bank Inwestycyjny inwestuje w klimat w UE i zobowiązuje się do przeznaczenia do 2025 r. co najmniej 50 proc. swoich kredytów na inwestycje związane ze zmianą klimatu i zrównoważonym środowiskiem. Finansowanie ma zostać dopasowane do celów porozumienia paryskiego do końca roku. EBI planuje wspierać swoim finansowaniem proponowany mechanizm sprawiedliwej transformacji. Będzie on szczególnie ważną gwarancją, aby transformacja naszej gospodarki w gospodarkę neutralną dla klimatu przyniosła korzyści wszystkim i nie wiązała się z nieproporcjonalnymi kosztami w różnych regionach. Jest to odzwierciedlenie europejskiej solidarności zgodnie z celami polityki spójności. Pomagamy każdemu regionowi w realizacji jego pełnego potencjału, w konwergencji standardów życia i w osiągnięciu dobrobytu w całej Unii Europejskiej.
Kontekst
Instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego jest trzecim filarem mechanizmu sprawiedliwej transformacji i elementem działań w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, który do 2050 r. ma umożliwić przejście Europy na gospodarkę neutralną dla klimatu. Mechanizm będzie promował sprawiedliwość społeczną w procesie przechodzenia na gospodarkę neutralną dla klimatu w regionach, których gospodarka opiera się na węglu i technologiach wysokoemisyjnych i które są narażone na koszty takiej transformacji. Trzy filary finansowania w ramach mechanizmu to: Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, w odniesieniu do którego przedłożono wniosek 14 stycznia 2020 r., a następnie zaproponowano zwiększenie budżetu w zmienionym wniosku dotyczącym długoterminowego budżetu UE; specjalny system sprawiedliwej transformacji w ramach InvestEU; oraz instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego, przyjęty dzisiaj przez Komisję. W ramach tych trzech filarów w gospodarce UE w latach 2021–2027 zrealizowane mają zostać inwestycje o wartości co najmniej 150 mld euro.
