Wieści z Unii: Brexit bez porozumienia – stan przygotowań

W perspektywie czerwcowego posiedzenia Rady Europejskiej (art. 50) Komisja Europejska podsumowała w swoim piątym komunikacie dotyczącym gotowości na brexit stan przygotowań do brexitu oraz środki awaryjne Unii Europejskiej. Zrobiła to w szczególności w świetle decyzji przyjętej 11 kwietnia przez Radę Europejską (art. 50), na wniosek Zjednoczonego Królestwa i w porozumieniu z nim, w sprawie okresu, o którym mowa w art. 50 do 31 października 2019 r.

Ze względu na utrzymującą się w Zjednoczonym Królestwie niepewność dotyczącą ratyfikacji umowy o wystąpieniu, zgodnie z ustaleniami z rządem Zjednoczonego Królestwa w listopadzie 2018 r., jak również na ogólną krajową sytuację polityczną, scenariusz zakładający brak porozumienia w dniu 1 listopada 2019 r. jest w dalszym ciągu możliwym, choć niepożądanym scenariuszem.

Od grudnia 2017 r. Komisja Europejska przygotowuje się na ewentualny brexit bez porozumienia. Jak dotąd Komisja przedłożyła 19 wniosków ustawodawczych, z których 18 zostało przyjętych przez Parlament Europejski i Radę. Osiągnięto porozumienie polityczne w odniesieniu do ostatniego wniosku – rozporządzenia w sprawie planu awaryjnego dotyczącego budżetu UE na rok 2019, które ma zostać formalnie przyjęte pod koniec tego miesiąca. Komisja przyjęła też 63 aktów nieustawodawczych opublikowała również 93 sektorowych zawiadomień dotyczących gotowości. W związku z przedłużeniem okresu, o którym mowa w art. 50 Komisja dokonała przeglądu wszystkich odnośnych środków, aby upewnić się, że nadal odpowiadają zamierzonym celom. Komisja stwierdziła, że nie ma potrzeby wprowadzania zmian merytorycznych do jakichkolwiek środków i że są one nadal adekwatne do celów. Komisja nie planuje wprowadzania żadnych nowych środków przed nową datą wystąpienia.

Komisja przypomina, że wszystkie zainteresowane strony są odpowiedzialne za przygotowanie się na wszelkie ewentualności. Biorąc pod uwagę, że scenariusz zakładający brak porozumienia nadal jest możliwy, Komisja zdecydowanie zachęca wszystkie zainteresowane strony do skorzystania z dodatkowego okresu związanego z przedłużeniem, aby podjąć wszelkie niezbędne kroki w celu przygotowania wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE. Aktualny komunikat zawiera szczegółowe informacje na temat intensywnych przygotowań w państwach członkowskich UE–27 w takich dziedzinach, jak: prawo pobytu i prawa do zabezpieczenia społecznego przysługujące obywatelom, cła i podatki, transport, rybołówstwo, usługi finansowe, a także produkty lecznicze, wyroby medyczne i substancje chemiczne.

Brexit bez porozumienia

W przypadku brexitu bez porozumienia Zjednoczone Królestwo stanie się państwem trzecim bez żadnych uzgodnień przejściowych. Od tej chwili całe unijne prawo pierwotne i wtórne przestanie w odniesieniu do niego obowiązywać. Nie będzie okresu przejściowego, który przewidziano w umowie o wystąpieniu. W oczywisty sposób spowoduje to znaczne zakłócenia dla obywateli i przedsiębiorstw i miałoby poważne negatywne skutki gospodarcze, proporcjonalnie znacznie bardziej dotkliwe dla Zjednoczonego Królestwa niż dla państw członkowskich UE-27.

Jak podkreślił przewodniczący Jean-Claude Juncker w Parlamencie Europejskim 3 kwietnia 2019 r., gdyby doszło do brexitu bez porozumienia, Zjednoczone Królestwo powinno rozwiązać trzy główne kwestie wynikające z wystąpienia z Unii , co dla UE stanowi wstępny warunek podjęcia dyskusji na temat przyszłych stosunków. Te trzy kwestie to:

1. ochrona i poszanowanie praw obywateli, którzy przed brexitem skorzystali z prawa do swobodnego przemieszczania się;
2. wywiązanie się przez Zjednoczone Królestwo ze zobowiązań finansowych podjętych jako państwo członkowskie;
3. przestrzeganie litery i ducha porozumienia wielkopiątkowego, utrzymanie pokoju na wyspie Irlandii, a także zachowanie integralności rynku wewnętrznego.

Gotowość UE i plan działań awaryjnych na wypadek brexitu bez porozumienia: zachowanie czujności w wybranych obszarach

Przygotowanie do wystąpienia Zjednoczonego Królestwa to wspólny wysiłek administracji publicznej i podmiotów gospodarczych. Komisja przeprowadziła zakrojone na szeroką skalę rozmowy techniczne z państwami członkowskimi UE-27 zarówno na temat ogólnych kwestii dotyczących gotowości i planów awaryjnych, jak i na temat konkretnych działań sektorowych, prawnych i administracyjnych związanych z przygotowaniami do brexitu. Komisja zakończyła także wizyty w stolicach 27 państw członkowskich UE. W czasie wizyt potwierdzono wysoki stopień przygotowania państw członkowskich na wszystkie ewentualności .

W komunikacie skupiono się na obszarach, które w nadchodzących miesiącach nadal wymagają szczególnej uwagi:

Prawo pobytu i prawa do zabezpieczenia społecznego przysługujące obywatelom

• Państwa członkowskie UE-27 przygotowały lub przyjęły przed dniem 12 kwietnia 2019 r. krajowe środki awaryjne dla zapewnienia, aby obywatele Zjednoczonego Królestwa i członkowie ich rodzin pochodzący spoza UE mogli nadal legalnie przebywać w UE w okresie bezpośrednio po wystąpieniu bez umowy.
• Aby zapewnić większą jasność, Komisja przedstawiła przegląd dotyczący praw pobytu w państwach członkowskich UE-27. Przegląd ten będzie w dalszym ciągu aktualizowany.

Produkty lecznicze, wyroby medyczne i substancje chemiczne

• Do dnia 12 kwietnia 2019 r. nie zapewniono zgodności z przepisami tylko w przypadku nielicznych produktów leczniczych centralnie dopuszczonych do obrotu (około 1 proc.). Europejska Agencja Leków (EMA) jest obecnie bliska zakończenia procesu zapewniania zgodności regulacyjnej w odniesieniu do produktów dopuszczonych do obrotu na szczeblu centralnym.
• W odniesieniu do produktów, które są dopuszczone do obrotu na szczeblu krajowym, konieczne są dalsze działania w celu zapewnienia zgodności produktów leczniczych z przepisami do dnia 31 października 2019 r.
• Nadal trwa przenoszenie certyfikatów dotyczących wyrobów medycznych z jednostek notyfikowanych w Zjednoczonym Królestwie do jednostek notyfikowanych w UE-27.
• Jeśli chodzi o substancje chemiczne, do końca kwietnia 2019 r. przeniesiono do państw członkowskich UE-27 rejestracje REACH 463 substancji, zaś 718 substancji nadal było zarejestrowanych wyłącznie przez podmioty rejestrujące mające siedzibę w Zjednoczonym Królestwie. Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) otworzyła „okno dla brexitu” w REACH-IT, aby podjąć niezbędne działania w celu przeniesienia rejestracji REACH przed datą wystąpienia.

Cła, podatki pośrednie i punkty kontroli granicznej

• W dziedzinie ceł i podatków pośrednich Komisja już przed poprzednią datą wystąpienia zorganizowała liczne spotkania techniczne i opublikowała wytyczne dotyczące ceł, podatku od wartości dodanej (VAT) i podatku akcyzowego.
• Administracje krajowe poczyniły znaczne inwestycje w infrastrukturę i zasoby ludzkie, przede wszystkim w państwach członkowskich, które są głównymi punktami wejściowymi i wyjściowymi w handlu między UE a Zjednoczonym Królestwem. Państwa członkowskie współpracują również z Komisją w ramach działań szkoleniowych i komunikacyjnych mających na celu dotarcie do podmiotów gospodarczych oraz innych zainteresowanych stron.
• W dziedzinie kontroli sanitarnych i fitosanitarnych (SPS) państwa członkowskie UE-27 utworzyły nowe punkty kontroli granicznej (PKG) lub rozbudowały istniejące punkty w miejscach wprowadzania przywozu ze Zjednoczonego Królestwa do UE.

Transport

• Rozporządzenie w sprawie środków awaryjnych w dziedzinie transportu lotniczego obejmuje specjalny mechanizm umożliwiający unijnym liniom lotniczym spełnienie unijnych wymogów dotyczących własności i kontroli po wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa z UE. Proces ten jest w toku, a Komisja utrzymuje regularne kontakty z organami krajowymi.
• W sektorze transportu kolejowego podmioty, które nie podjęły niezbędnych kroków w celu uzyskania odpowiednich dokumentów UE-27, powinny je podjąć.

Działalność połowowa

• W sektorze rybołówstwa Komisja podjęła szybkie działania w celu wdrożenia unijnych rozporządzeń w sprawie środków awaryjnych. Komisja i państwa członkowskie współpracują w celu gromadzenia informacji w odpowiednim formacie, tak aby wnioski o upoważnienie statków UE do połowów na wodach Zjednoczonego Królestwa mogły być rozpatrywane natychmiast po wejściu w życie rozporządzenia awaryjnego w sprawie upoważnień do połowów.
• Komisja współpracuje również ściśle z państwami członkowskimi w celu dostosowania ich programów operacyjnych, tak aby – w razie konieczności i we właściwych przypadkach – środki z Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego mogły być wykorzystywane do tymczasowego zaprzestania działalności.

Usługi finansowe

• W okresie poprzedzającym poprzednią datę wystąpienia (12 kwietnia 2019 r.) przedsiębiorstwa poczyniły znaczne postępy w zakresie planowania awaryjnego, pewne kwestie pozostają jednak nierozwiązane. Przedsiębiorstwom ubezpieczeniowym, dostawcom usług płatniczych i innym operatorom usług finansowych, którzy pozostają nieprzygotowani w zakresie niektórych aspektów działalności (na przykład w zakresie zarządzania umowami i dostępu do infrastruktury), zdecydowanie zaleca się zakończenie prac przygotowawczych do dnia 31 października 2019 r. Komisja współpracuje z organami nadzoru na szczeblach unijnym i krajowym w celu zapewnienia pełnego wdrożenia planów awaryjnych przedsiębiorstw i oczekuje, że organy nadzorcze w Zjednoczonym Królestwie nie będą utrudniać przedsiębiorstwom wdrażania takich planów.

Dodatkowe informacje: co należy zrobić w przypadku brexitu bez porozumienia?

Aby dowiedzieć się więcej na temat tego, w jaki sposób przygotować się na ewentualność brexitu bez porozumienia, obywatele UE mogą zwracać się z wszelkimi pytaniami do serwisu Europe Direct. Wystarczy zadzwonić pod bezpłatny numer 00 800 6 7 8 9 10 11 z dowolnego miejsca w UE. Serwis jest dostępny we wszystkich językach urzędowych UE.