Wieści z Unii: Inicjatywy obywateli Europy

Na tym etapie Komisja nie przeanalizowała jeszcze pod względem merytorycznym wspomnianych inicjatyw, lecz tylko ich dopuszczalność prawną. Jeżeli w ciągu roku którąś z tych czterech inicjatyw poprze jeden milion osób z co najmniej siedmiu różnych państw członkowskich, Komisja przeanalizuje ją i podejmie działania w ciągu trzech miesięcy. Komisja będzie mogła podjąć decyzję o przyjęciu tego wniosku bądź jego odrzuceniu; w obu wypadkach będzie zobowiązana przedstawić uzasadnienie.

1. Szybkie, sprawiedliwe i skuteczne rozwiązanie problemu zmiany klimatu

Celem tej inicjatywy jest wprowadzenie „stałego wzrostu cen paliw kopalnych”, który doprowadziłby do ograniczenia zanieczyszczeń, a „pozyskane w ten sposób pieniądze [byłyby] co miesiąc zwracane obywatelom w postaci dywidendy”. Organizatorzy oświadczyli, że „naukowcy i ekonomiści są zgodni co do tego:że wprowadzanie coraz wyższych opłat za zanieczyszczanie środowiska i przekazywanie pozyskanych tą metodą środków gospodarstwom domowym zdaje egzamin”.

Zgodnie z traktatami UE Komisja Europejska może podejmować działania prawne w celu zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska, a także w obszarze polityki handlowej i harmonizacji podatków pośrednich. W związku z tym Komisja uznaje tę inicjatywę za prawnie dopuszczalną i postanowiła ją zarejestrować. Wraz z rejestracją inicjatywy 6 maja 2019 r. rozpocznie się trwający rok proces zbierania przez organizatorów deklaracji poparcia.

2. Koniec zwolnienia od podatku za paliwo lotnicze w Europie

Organizatorzy tej europejskiej inicjatywy obywatelskiej wzywają Komisję do „zaproponowania państwom członkowskim wprowadzenia podatku od paliwa lotniczego (nafty)” i twierdzą, że „sektor lotnictwa korzysta z ulg podatkowych, mimo że jest jednym z najszybciej rozwijających się źródeł emisji gazów cieplarnianych”.

Zgodnie z traktatami UE Komisja Europejska może podejmować działania prawne mające na celu harmonizację podatków obrotowych, akcyzy i innych podatków pośrednich. W związku z tym Komisja uznaje tę inicjatywę za prawnie dopuszczalną i postanowiła ją zarejestrować. Wraz z rejestracją inicjatywy 10 maja 2019 r. rozpocznie się trwający rok proces zbierania przez organizatorów deklaracji poparcia.

3. Polityka spójności w regionie na rzecz równości i zachowania kultury regionu

Organizatorzy tej europejskiej inicjatywy obywatelskiej oświadczyli, że UE powinna poświęcić szczególną uwagę „regionom, które ze względu na cechy narodowe, etniczne, kulturowe, religijne lub językowe różnią się od regionów otaczających”. Dlatego też organizatorzy wzywają Komisję do zapewnienia regionom jednakowej możliwości „dostępu do różnych funduszy UE (…), tak aby kontynuować rozwój UE i utrzymać jej różnorodność kulturową”.

Zgodnie z traktatami UE Komisja Europejska może przedstawiać wnioski dotyczące aktów prawnych, w których określone są zadania, cele priorytetowe i organizacja unijnych funduszy strukturalnych. Komisja wyjaśniła, że deklaracje poparcia dla tej inicjatywy mogą być zbierane przy założeniu, że dotyczą one działań prawnych w zakresie zadań, celów priorytetowych i organizacji unijnych funduszy strukturalnych oraz pod warunkiem, że finansowane działania prowadzą do wzmocnienia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej Unii. W związku z tym Komisja uznaje tę inicjatywę za prawnie dopuszczalną i postanowiła ją zarejestrować.

Rejestracja ta następuje po pierwotnej decyzji Komisji o odmowie rejestracji inicjatywy 25 lipca 2013 r., którą Trybunał Sprawiedliwości unieważnił 7 marca 2019 r. W następstwie tego wyroku Komisja dokonała ponownej oceny proponowanej inicjatywy.

Wraz z rejestracją inicjatywy 7 maja 2019 r. rozpocznie się trwający rok proces zbierania przez organizatorów deklaracji poparcia.

4. PRO-NUTRISCORE

W tej europejskiej inicjatywie obywatelskiej wzywa się Komisję do „wprowadzenia uproszczonego oznakowania »Nutriscore« w odniesieniu do produktów spożywczych, aby zagwarantować, że konsumenci będą otrzymywali wysokiej jakości informacje o wartości odżywczej, oraz aby chronić ich zdrowie”. Cele tej europejskiej inicjatywy obywatelskiej: „sprawić, że odczytywanie i zrozumienie etykietowania dotyczącego wartości odżywczej będzie łatwiejsze […]; podjąć działania w kwestii zdrowia publicznego, zachęcając przedsiębiorstwa do poprawy składu swoich produktów; [i] zharmonizować informacje o wartości odżywczej na szczeblu europejskim przez wprowadzenie jednego oficjalnego systemu etykietowania […]”.

Zgodnie z traktatami UE Komisja Europejska może podejmować działania prawne, których celem jest ustanowienie i funkcjonowanie rynku wewnętrznego. W związku z tym Komisja uznaje tę inicjatywę za prawnie dopuszczalną i postanowiła ją zarejestrować. Wraz z rejestracją inicjatywy 8 maja 2019 r. rozpocznie się trwający rok proces zbierania przez organizatorów deklaracji poparcia.

5. Zaprzestanie handlu z izraelskimi osiedlami na okupowanych terytoriach palestyńskich

W dniu dzisiejszym Komisja Europejska stwierdziła, że europejska inicjatywa obywatelska, której celem jest „zaprzestanie handlu z izraelskimi osiedlami na okupowanych terytoriach palestyńskich”, jest prawnie niedopuszczalna, gdyż wykracza w sposób oczywisty poza obszary, w których Komisja ma uprawnienia do działania, zgodnie z traktatami UE.

Organizatorzy tej europejskiej inicjatywy obywatelskiej wzywają Komisję do „[formalnego uznania], że handel z osiedlami izraelskimi jest zakazany zarówno dla UE jako całości, jak i dla wszystkich państw członkowskich;[oraz do wprowadzenia rozporządzenia], które zagwarantuje, że towary i usługi pochodzące w całości lub częściowo z takich osiedli przestaną być wprowadzane na rynek europejski”.

Akt prawny w tej sprawie mógłby zostać przyjęty wyłącznie na podstawie art. 215 (dotyczącego tzw. środków ograniczających) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Zanim takie działanie prawne może zostać przyjęte przez Radę, wymagana jest decyzja w ramach unijnej wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, pozwalająca na zerwanie lub ograniczenie stosunków gospodarczych i finansowych z danym państwem trzecim. Komisja Europejska nie ma uprawnień do przedłożenia wniosku dotyczącego takiej decyzji.

Ponieważ inicjatywa nie spełnia prawnych warunków dopuszczalności, Komisja Europejska zdecydowała, że nie może zarejestrować tej inicjatywy. Na podstawie rozporządzenia europejska inicjatywa obywatelska nie może zostać zarejestrowana, jeśli wykracza w sposób oczywisty poza kompetencje Komisji w zakresie przedkładania wniosku dotyczącego aktu prawnego.

Stanowisko UE pozostaje następujące: działania osadnicze są w świetle prawa międzynarodowego nielegalne, stanowią przeszkodę dla pokoju i zagrażają możliwości wprowadzenia w życie rozwiązania dwupaństwowego. UE ponownie wyraża stanowczy sprzeciw wobec izraelskiej polityki osadnictwa i działań podejmowanych w tym zakresie. UE i jej państwa członkowskie są zdecydowane w sposób stały, pełny i skuteczny wdrażać obowiązujące przepisy unijne i ustalenia dwustronne mające zastosowanie do produktów pochodzących z osiedli. Ponadto UE wyraża swoje zobowiązanie do zapewnienia, by – zgodnie z prawem międzynarodowym – wszelkie umowy między Państwem Izrael a UE jednoznacznie i wyraźnie stwierdzały, że nie mają zastosowania do terytoriów zajętych przez Izrael w 1967 r.

Kontekst

Europejska inicjatywa obywatelska to instrument, który umożliwia obywatelom kształtowanie działań UE. Przewidziano ją w Traktacie z Lizbony, a wprowadzono w kwietniu 2012 r. rozporządzeniem w sprawie inicjatywy obywatelskiej, wdrażającym odnośne postanowienia Traktatu. W 2017 r. Komisja Europejska przedstawiła – w ramach orędzia przewodniczącego Jeana-Claude’a Junckera o stanie Unii – propozycje reform europejskiej inicjatywy obywatelskiej, aby jej forma była jeszcze bardziej przyjazna dla użytkownika. W grudniu 2018 r. Parlament Europejski i Rada uzgodniły reformę i zmienione przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2020 r. W międzyczasie proces został uproszczony, a platforma współpracy oferuje wsparcie dla organizatorów. Przyczyniło się to do 14 proc. wzrostu liczby zarejestrowanych inicjatyw obywatelskich (33 rejestracje w trakcie kadencji obecnej Komisji w stosunku do 29 w poprzedniej kadencji) i wydania o 80 proc. mniej odmownych odpowiedzi (tylko cztery nieprzyjęte do rejestracji inicjatywy obywatelskie w trakcie kadencji obecnej Komisji w stosunku do 20 w poprzedniej kadencji).

Formalna rejestracja inicjatywy otwiera procedurę, w ramach której jeden milion obywateli z przynajmniej jednej czwartej państw członkowskich może zwrócić się do Komisji Europejskiej o przedłożenie wniosku ustawodawczego w jednej z dziedzin, w których posiada ona takie uprawnienia.

Inicjatywa jest dopuszczalna pod pewnymi warunkami: proponowane działanie nie wykracza w sposób oczywisty poza kompetencje Komisji w zakresie przedkładania wniosku dotyczącego aktu prawnego; inicjatywa nie może być oczywistym nadużyciem, nie może też być w oczywisty sposób niepoważna, dokuczliwa ani sprzeczna z wartościami Unii.