Tablica powstała w 80. rocznicę wydarzeń, które miały miejsce w latach 1942-1943.
W uroczystym odsłonięciu uczestniczyli mieszkańcy gminy Konstantynów na czele z wójtem Romualdem Murawskim oraz zaproszeni goście, m.in. sekretarz województwa lubelskiego Tadeusz Szymanek, kierownik Oddziału Upamiętnień Martyrologii w Urzędzie Marszałkowskim w Lublinie prof. Sabina Bober.
– Spotykamy się dzisiaj, żeby dokonać odsłonięcia tablicy upamiętniającej naszych przodków w miejscowości Konstantynów, a mianowicie Żydów konstantynowskich. Cieszymy się, że marszałek województwa lubelskiego podjął inicjatywę, aby te miejsca, gdzie społeczność żydowska przebywała, upamiętniać. Jesteśmy świadomi, że na terenie naszej miejscowości Żydzi stanowili bardzo znaczącą grupę, bo było ponad 1700 osób. To 300 osób więcej, niż mieszka tu w tej chwili, więc była to dominująca grupa społeczna. Oni funkcjonowali tak, jak my teraz funkcjonujemy, tutaj mieszkali, działali, prowadzili różnoraką działalność gospodarczą, byli po prostu mieszkańcami tej ziemi. Niestety, ten pobyt skończył się w 1942 r. Słynna akcja „Reinhard” spowodowała, że mieszkańcy pochodzenia żydowskiego musieli opuścić nasz kraj, a najczęściej ponieść śmierć w komorach gazowych w obozach śmierci – przypomniał wójt gminy Konstantynów Romuald Murawski przybliżając przybyłym szczegóły akcji pogromu Żydów. – Życzyłbym, aby ta tablica przypominała naszym mieszkańcom i przybyłym gościom, że diaspora żydowska w naszej miejscowości była stanowiącą, decydującą przed wojną. Myślę, że będziemy robili wszystko, aby przypominać, szczególnie młodym ludziom, o tej naszej historii, wielokrotnie trudnej, ale bardzo istotnej.
Przebieg akcji „Reinhardt”
(wg https://teatrnn.pl/ar/konstantynow-akcja-reinhardt/)
Żydzi mieszkający w Konstantynowie niemal od początku wojny byli wysyłani do okolicznych obozów pracy. W maju 1942 r. esesmani z pomocą policji granatowej przeprowadzili selekcję i ok. 100 Żydów skierowano do pracy przymusowej w obozie w Rogoźnicy. W tym samym miesiącu 20 osób trafiło do innego, nieznanego obozu.
Za dostarczanie żywności do obozów pracy odpowiedzialny był Judenrat. Ponieważ władze niemieckie zapowiadały rychłe przeniesienie do obozów wszystkich Żydów, do końca maja Judenrat przekazał tam niemal wszystkie zapasy żywności. W getcie zapanował głód. Spodziewane przesiedlenie nie nastąpiło, za to po 11 sierpnia została zamknięta kuchnia społeczna.
22 września wszyscy Żydzi z Konstantynowa (ok. 700) otrzymali rozkaz przesiedlenia do Białej Podlaskiej w ciągu trzech dni. Osoby, które do 25 września pozostały w Konstantynowie, przetransportowano pod konwojem do Białej Podlaskiej. Stamtąd większość wysłano do Międzyrzeca, a 6 października – do obozu zagłady w Treblince.
– W imieniu pana marszałka dziękuję, że pan wójt odebrał od nas tę tablicę, że przywiesił ją w najbardziej godnym i reprezentatywnym miejscu. To, co powiedział pan wójt, to właśnie idea marszałka – żeby ta tablica wisiała w miejscu najbardziej reprezentatywnym, najbardziej uczęszczanym. A nie ma bardziej uczęszczanego miejsca niż urząd gminy czy miasta. Ta tablica ma nam przypominać o tym, że tutaj mieszkali Żydzi, którzy zostali w sposób przemysłowy zniszczeni przez Niemców. Trzeba to bardzo głośno i często powtarzać: nie przez Polaków tylko przez Niemców. Chciałabym, żeby to hasło „Pamięć jest naszym obowiązkiem” przyświecało nam już zawsze. Tych ludzi nie ma już wśród nas, próbowałam szukać potomków Żydów z Konstantynowa, ale niestety już mi się ich znaleźć. Nie ma więc osób, które mogłyby przyjechać i same zadbać o tę pamięć. Uważam, że to jest naszym moralnym, przede wszystkim chrześcijańskim obowiązkiem o tych ludziach pamiętać i mówić – mówiła kierownik Oddziału Upamiętnień Martyrologii w Urzędzie Marszałkowskim w Lublinie prof. Sabina Bober.
Poświęcenie tablicy dokonał proboszcz parafii w Konstantynowie ks. Sławomir Groszek.
Galeria zdjęć – poniżej.
materiał: Radio Biper Gmina Konstantynów
zdjęcia: Sylwia Łukaszuk
film: Mariusz Maksymiuk / Michał Wsół
opracowanie: Anna Ostapiuk
