August Zamoyski (1893-1970), to bez wątpienia obok Xawerego Dunikowskiego najwybitniejszy rzeźbiarz polski 1 połowy XX wieku. Artysta, bez obecności którego rzeźb figuralnych (głównie popiersi i głów oraz aktów kobiecych), trudno pisać i mówić o kondycji polskiej rzeźby ostatniego stulecia. Znany i ceniony przez fachowców, w powszechnej świadomości funkcjonował jeszcze do niedawna niemal wyłącznie jako autor zaledwie kilku rzeźb eksponowanych w Muzeum Narodowym w Warszawie i w Muzeum Narodowym w Krakowie, a także jako twórca jednej rzeźby o charakterze monumentalnym – skromnego pomnika kardynała Adama Sapiehy ustawionego przed elewacją zachodnią kościoła oo. Franciszkanów w Krakowie.
Urodził się w niewielkim Jabłoniu położonym kolo Parczewa na Lubelszczyźnie, z dala od dużych ośrodków miejskich, jako syn Tomasza i Ludmiły Zamoyskich, reprezentantów jednego z najznakomitszych polskich rodów arystokratycznych. I chociaż niemal całe swoje barwne i burzliwe życie spędził przede wszystkim poza granicami ojczyzny przodków (głównie we Francji), to jednak w rodzinne strony wracał – zwłaszcza do września 1939 roku – chętnie i z przyjemnością. To tutaj w okolicznych lasach, podczas spacerów po rozległych łąkach oraz nad brzegami zarośniętych stawów i leśnych jeziorek szukał wytchnienia i inspiracji do dalszej pracy twórczej. Z grona miejscowych dziewcząt i kobiet pochodziła jego ulubiona modelka, a pobyt we wnętrzach niezwykle efektownego pałacu rodzinnego wzniesionego na początku XX wieku (reprezentującego ogromnie rzadki na naszych ziemiach typ rezydencji wiejskiej utrzymanej w stylu neogotyku angielskiego), zapewniał mu potrzebny spokój i koncentrację.
Obdarzony niezwykle silną osobowością, wszechstronnie wykształcony, wysportowany (z powodzeniem jeździł konno i na rowerze, biegał, pływał, a także żeglował), od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie szczególnie mu bliską rzeźbą. Po początkowej fascynacji secesją, niemieckim ekspresjonizmem i francuskim kubizmem, wypracował własny niepowtarzalny styl, w którym wiodącą rolę – w przypadku aktów – odegrała skłonność do syntetycznego ujmowania masywnego nagiego ciała kobiecego, a w rzeźbach głów, trafna charakterystyka najbardziej typowych dla osoby portretowanej rysów twarzy, nierzadko o wymowie karykaturalnej. Obłe, pozbawione nadmiaru niepotrzebnych szczegółów głowy i akty, rzeźbił August Zamoyski najpierw w drewnie i glinie, a następnie niemal wyłącznie w najtwardszych gatunkach kamienia (porfirze, granicie, marmurze). Umiejętnie wykorzystywał dialog wyrafinowanej formy rzeźbiarskiej ze zróżnicowaną fakturą i strukturą używanych do jej powstania materiałów.
Od 2009 roku funkcjonuje we Francji, w której artysta spędził kilkadziesiąt lat swego pracowitego i burzliwego życia Musee Auguste Zamoyski w Prieuré des Granges koło Sylvanes. Dzięki współpracy z Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie oraz z władzami Gminy Jabłoń, przede wszystkim jednak dzięki postawie i kilkuletniej działalności grona zapalonych regionalistów, doszło w 2011 r. do formalnego powstania Muzeum Augusta Zamoyskiego w Jabłoniu. W niedalekiej przyszłości, Muzeum po otrzymaniu odpowiedniego lokalu (wyremontowany budynek dawnych czworaków), na realizację własnych celów statutowych, zostanie podjęta działalność wystawowa zmierzająca do propagowania życia i twórczości największego syna ziemi jabłońskiej – Augusta Zamoyskiego, a także ludzi sztuki z nim związanych.
prof. dr hab. Lechosław Lameński
tekst ze strony: www.augustzamoyski.eu
materiał: Radio Biper Biała Podlaska
tekst: Marta Woźniak Impresariat artystyczny Bialskiego Centrum Kultury im. Bogusława Kaczyńskiego w Białej Podlaskiej / Leszek Niedaleki
zdjęcia i opracowanie: Gwalbert Krzewicki
