Misje to nowość programu „Horyzont Europa” i oryginalna koncepcja w polityce UE, skupiająca kilka służb Komisji pod kierownictwem dziewięciu członków kolegium. Misje będą wspierać badania służące realizacji głównych priorytetów Komisji i znalezieniu rozwiązań niektórych z największych wyzwań, z którymi borykamy się obecnie: walka z rakiem, przystosowanie się do zmiany klimatu, ochrona oceanów, mórz i zasobów wodnych, życie w zielonych miastach oraz zapewnienie zdrowej gleby i zdrowej żywności. Są one nowym narzędziem i obejmują szereg działań, takich jak projekty w zakresie badań naukowych i innowacji, środki polityczne i inicjatywy ustawodawcze. Służą osiągnięciu konkretnych celów o dużym oddziaływaniu społecznym w określonym czasie. Celem tych pięciu misji jest znalezienie rozwiązań dla najważniejszych globalnych wyzwań do 2030 r.:
- Przystosowanie się do zmiany klimatu wsparcie co najmniej 150 europejskich regionów i społeczności, aby do 2030 r. stały się odporne na zmianę klimatu;
- Walka z rakiem: współpraca z europejskim planem walki z rakiem w celu poprawy warunków życia ponad 3 mln osób do 2030 r. w oparciu o profilaktykę, leczenie i rozwiązania pozwalające żyć dłużej i lepiej;
- Odbudowa naszych oceanów i zasobów wodnych do 2030 r.;
- 100 neutralnych pod względem klimatu i inteligentnych miast do 2030 r.;
- Porozumienie na rzecz gleb: 100 żywych laboratoriów i sztandarowych projektów ma nadać impuls do przejścia na zdrowe gleby do 2030 r.
Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca wykonawcza ds. Europy na miarę ery cyfrowej, powiedziała: Zainicjowaliśmy dziś pięć nowych misji. Misje są nowym i innowacyjnym narzędziem – nowym sposobem współpracy w ramach programu „Horyzont Europa”. Są one również oryginalną koncepcją w polityce UE. Misje stanowią zobowiązania do rozwiązania niektórych z największych wyzwań, z którymi borykamy się obecnie: walka z rakiem, przystosowanie się do zmiany klimatu, ochrona oceanów, mórz i zasobów wodnych, życie w zielonych miastach oraz zapewnienie zdrowej gleby i zdrowej żywności. Stanowią one zestaw działań – projektów w zakresie badań naukowych i innowacji, środków politycznych i inicjatyw ustawodawczych, zaangażowania obywateli – mających na celu osiągnięcie konkretnych celów o dużym oddziaływaniu społecznym. Chcemy do 2030 r. znaleźć rozwiązania najważniejszych globalnych wyzwań!
Marija Gabriel, komisarz ds. innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży, powiedziała: Reagowanie na pandemię koronawirusa pokazało, że nasze największe problemy możemy rozwiązać tylko dzięki wspólnym wysiłkom opartym na badaniach naukowych i innowacjach. Jest to również punkt wyjścia dla śmiałych i ambitnych misji UE. Zmobilizują one ogromny potencjał UE i zaprzęgną instrumenty i strategie polityczne do osiągnięcia ważnych celów. A wszystko to we współpracy z obywatelami, którzy od początku do końca będą aktywnymi uczestnikami.
Komisja przyjęła dziś komunikat w sprawie misji UE, dając im ogólne zielone światło, po zatwierdzeniu ich konkretnego kształtu na początku lata.
Misje UE w ramach programu „Horyzont Europa” i poza nim
Misje są nowym narzędziem współpracy, umożliwiającym stawienie czoła niektórym z naszych najważniejszych wyzwań naszych czasów. Dadzą nam one mandat do osiągnięcia konkretnych celów w określonych ramach czasowych. Przyniosą one efekty również dzięki nadaniu badaniom naukowym i innowacjom nowej roli w połączeniu z nowymi formami zarządzania i współpracy, a także z nowym sposobem angażowania obywateli, w tym młodych ludzi.
Na przykład w ramach misji „Przystosowanie się do zmiany klimatu” planuje się udostępnić 100 mln EUR na wielkoskalowe demonstracje działania procesów pozwalających stawić czoła poważnym zagrożeniom związanym z klimatem, takim jak powodzie, w sposób dostosowany do lokalnych warunków. W ramach misji „Walka z rakiem” planuje się ustanowienie nowego modelu wspólnego zarządzania, aby zapewnić systematyczną i skuteczną integrację badań naukowych, innowacji i rozwoju polityki w dziedzinie nowotworów w Europie. W celu realizacji misji dotyczącej oceanów i zasobów wodnych stworzona zostanie sieć latarni morskich na pełnym morzu i w dorzeczach i rozszerzona zostanie sieć morskich obszarów chronionych. W ramach misji dotyczącej neutralnych pod względem klimatu i inteligentnych miast wybrane miasta zaangażują swoich mieszkańców w opracowanie „umów o miastach neutralnych dla klimatu”, aby pomóc do 2030 r. osiągnąć neutralność klimatyczną. Natomiast w ramach misji dotyczącej porozumienia w sprawie gleby ludzie będą zachęcani do udziału w obywatelskich inicjatywach naukowych mających na celu wspólną poprawę stanu gleby.
Misje są zakorzenione w programie „Horyzont Europa”, a ich realizacja znacznie wykroczy daleko poza badania naukowe i innowacje, by opracować nowe rozwiązania i poprawić jakość życia Europejczyków. Ich nowatorski charakter i wartość dodana polegają na tym, że stanowią zestaw działań obejmujących różne instrumenty, modele biznesowe oraz inwestycje publiczne i prywatne na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym. Aby misje zakończyły się sukcesem, zasadnicze znaczenie będzie miało wsparcie z innych programów europejskich i krajowych. Każda misja będzie miała konkretny harmonogram i budżet dostosowany do jej wyzwań i planu realizacji.
Misje UE dotyczą bezpośrednio obywateli, angażując ich w opracowywanie, wdrażanie i monitorowanie. Państwa członkowskie, regiony i szerokie grono zainteresowanych stron z sektora publicznego i prywatnego zostaną zaangażowani, aby pomóc w zapewnieniu trwałych rezultatów wszystkim obywatelom UE.
Misje wesprą realizację priorytetów Komisji, takich jak Europejski Zielony Ład, Europa na miarę ery cyfrowej, Europejski plan walki z rakiem, Gospodarka służąca ludziom i Nowy europejski Bauhaus. Na przykład misja „Przystosowanie się do zmiany klimatu” jest konkretnym elementem nowej strategii przystosowania się do zmiany klimatu, misja „Walka z rakiem” europejskiego planu walki z rakiem, a misja „Gleba” sztandarową inicjatywą długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich UE.
W dniu 23 września Komisja opublikowała specjalne badanie Eurobarometru dotyczące nauki i technologii. Wyniki ogólnounijnego badania świadczą o wsparciu społecznym dla nauki i innowacji w poszukiwaniu rozwiązań zidentyfikowanych w misjach problemów. Na przykład ogromna większość Europejczyków uważa, że nauka i innowacja w dziedzinach zdrowia i zielonej energii pozytywnie wpłyną na ich życie w ciągu najbliższych 20 lat.
Co dalej?
Misje UE wchodzą dziś na dobre w etap wdrażania. Pierwszy program prac programu „Horyzont Europa” na lata 2021–2022, opublikowany w dniu 16 czerwca, obejmuje szereg działań, które położą fundament realizacji całości. Do końca roku zostanie on uzupełniony o pełny program badań naukowych i innowacji. Jednocześnie w misje zaangażowane zostaną uczestniczące w nich regiony, miasta i organizacje, a także obywatele w państwach członkowskich.
Przebieg procedury
W oparciu o propozycje, które czołowi eksperci rad ds. misji przekazali Komisji we wrześniu 2020 r., w planie strategicznym programu „Horyzont Europa” określono pięć misji. Program „Horyzont Europa” zapewni wstępne finansowanie misji w wysokości do 1,9 mld euro do 2023 r. W październiku 2020 r. Komisja zatwierdziła pięć proponowanych misji. Wkroczyły one w fazę przygotowawczą, polegającą na opracowaniu pięciu szczegółowych planów realizacji, obejmujących cele, sposoby ich osiągnięcia oraz wskaźniki pomiaru wyników. Komisja oceniła te plany pod kątem konkretnych kryteriów.
