Komisja Europejska przedstawiła ambitny pakiet wniosków ustawodawczych mających na celu wzmocnienie unijnych przepisów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Pakiet obejmuje również wniosek w sprawie utworzenia nowego unijnego organu do walki z praniem pieniędzy. Inicjatywa ta wpisuje się w podjęte przez Komisję zobowiązanie do ochrony obywateli Unii i unijnego systemu finansowego przed praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu. Celem wspomnianego pakietu jest usprawnienie wykrywania podejrzanych transakcji i podejrzanej działalności oraz zamknięcie luk prawnych wykorzystywanych przez przestępców do prania nielegalnych dochodów lub finansowania działalności terrorystycznej za pośrednictwem systemu finansowego. Jak zaznaczono w strategii UE w zakresie unii bezpieczeństwa na lata 2020–2025, wzmocnienie unijnych ram w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu pomoże również chronić Europejczyków przed terroryzmem i przestępczością zorganizowaną.
Zaproponowane środki znacznie wzmacniają istniejące ramy UE przez uwzględnienie nowych i pojawiających się wyzwań związanych z innowacjami technologicznymi. Należą do nich waluty wirtualne, bardziej zintegrowane przepływy finansowe na jednolitym rynku oraz globalny charakter organizacji terrorystycznych. Proponowane wnioski ustawodawcze pomogą stworzyć o wiele bardziej spójne ramy, co ułatwi przestrzeganie przepisów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu podmiotom, które im podlegają, zwłaszcza podmiotom działającym w wymiarze transgranicznym.
Pakiet składa się z czterech wniosków ustawodawczych:
- rozporządzenia ustanawiającego nowy unijny organ ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
- rozporządzenia w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu zawierającego bezpośrednio stosowane przepisy, w tym w dziedzinie należytej staranności wobec klienta oraz własności rzeczywistej
- szóstej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, która zastąpi obowiązującą dyrektywę 2015/849/UE (czwartą dyrektywę w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy zmienioną piątą dyrektywą w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy), zawierającej przepisy podlegające transpozycji do prawa krajowego, takie jak przepisy dotyczące krajowych organów nadzoru i jednostek analityki finansowej w państwach członkowskich
- nowelizacji rozporządzenia z 2015 r. (rozporządzenia 2015/847/UE) w sprawie transferów środków pieniężnych w celu zapewnienia monitorowania transferów kryptoaktywów.
Wypowiedzi członków kolegium komisarzy:
- Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw gospodarki służącej ludziom, powiedział: – Każdy nowy skandal związany z praniem pieniędzy to jeden skandal za dużo oraz sygnał, że praca nad zlikwidowaniem luk w naszym systemie finansowym nie dobiegła jeszcze końca. W ostatnich latach dokonaliśmy ogromnych postępów. Nasze unijne przepisy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy należą obecnie do najbardziej rygorystycznych na świecie. Teraz jednak muszą być konsekwentnie stosowane i ściśle nadzorowane, aby dopilnować, aby były naprawdę skuteczne. Dlatego podejmujemy dziś te śmiałe działania, aby uniemożliwić pranie pieniędzy i aby przestępcy nie mogli czerpać zysków z nielegalnych źródeł.
- Mairead McGuinness, komisarz do spraw stabilności finansowej, usług finansowych i unii rynków kapitałowych, stwierdziła: – Nie można lekceważyć skali problemu, a luki, z których mogą korzystać przestępcy, muszą zostać zamknięte. Przedstawiony dziś pakiet stanowi odzwierciedlenie naszych wzmożonych wysiłków podejmowanych w celu powstrzymania prania pieniędzy za pośrednictwem systemu finansowego. Zwiększamy koordynację i zacieśniamy współpracę między organami państw członkowskich oraz tworzymy nowy unijny organ ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy. Środki te pomogą nam chronić integralność systemu finansowego i jednolitego rynku.
Nowy unijny organ ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy
Głównym elementem dzisiejszego pakietu legislacyjnego jest utworzenie nowego unijnego organu, który nada nowy kształt nadzorowi w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w UE oraz przyczyni się do zacieśnienia współpracy między jednostkami analityki finansowej. Nowy unijny organ ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy będzie centralnie koordynował działania organów krajowych, aby zadbać, by sektor prywatny prawidłowo i spójnie stosował unijne przepisy. Organ ten będzie również wspierać prace jednostek analityki finansowej w celu poprawy ich zdolności analitycznych w zakresie nielegalnych przepływów. Dzięki temu informacje wywiadu finansowego staną się kluczowym materiałem do wykorzystania przez organy ścigania.
Unijny organ ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy będzie prowadził w szczególności następujące działania:
- ustanowi jednolity zintegrowany system nadzoru w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w całej UE, oparty na wspólnych metodach nadzoru i konwergencji wysokich standardów nadzoru;
- będzie bezpośrednio nadzorować niektóre z najbardziej ryzykownych instytucji finansowych, które prowadzą działalność w dużej liczbie państw członkowskich lub wobec których może być konieczne podjęcie natychmiastowych działań, aby przeciwdziałać bezpośredniemu ryzyku;
- będzie monitorował i koordynował krajowe organy nadzoru odpowiedzialne za inne podmioty finansowe oraz koordynował działania organów odpowiedzialnych za nadzór nad podmiotami niefinansowymi;
- będzie wspierał współpracę między krajowymi jednostkami analityki finansowej i ułatwiał koordynację między nimi i prowadzenie wspólnych analiz, aby lepiej wykrywać nielegalne przepływy finansowe o charakterze transgranicznym.
Jednolity zbiór unijnych przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
Jednolity zbiór unijnych przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu doprowadzi do harmonizacji na terenie UE przepisów dotyczących przeciwdziałania tym procederom, co obejmie na przykład wprowadzenie bardziej szczegółowych przepisów dotyczących należytej staranności wobec klienta, własności rzeczywistej i jednostek analityki finansowej. Połączenie istniejących krajowych rejestrów rachunków bankowych zapewni jednostkom analityki finansowej szybszy dostęp do kluczowych informacji na temat rachunków bankowych i skrytek depozytowych. Komisja umożliwi również dostęp do tego systemu organom ścigania, co przyspieszy dochodzenia finansowe i odzyskiwanie mienia pochodzącego z działalności przestępczej w sprawach transgranicznych. Dostęp do informacji finansowych będzie podlegał solidnym zabezpieczeniom przewidzianym w dyrektywie (UE) 2019/1153 w sprawie wymiany informacji finansowych.
Pełne stosowanie unijnych przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu do sektora kryptoaktywów
Obecnie jedynie niektóre kategorie dostawców usług w zakresie kryptoaktywów są objęte zakresem stosowania unijnych przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. W proponowanej reformie przepisy te miałyby objąć cały sektor kryptoaktywów, zobowiązując wszystkich usługodawców do stosowania wymogów należytej staranności wobec swoich klientów. Zapowiedziane dziś zmiany zapewnią pełną identyfikowalność transferów kryptoaktywów, takich jak bitcoin, oraz umożliwią zapobieganie ich ewentualnemu wykorzystaniu do celów prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz ułatwią wykrywanie takich przypadków. W związku z pełnym zastosowaniem do sektora kryptoaktywów unijnych przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu zakazane zostaną również anonimowe portfele kryptoaktywów.
Ogólnounijny limit w wysokości 10 tys. euro dla płatności gotówkowych opiewających na duże kwoty
Płatności gotówkowe opiewające na duże kwoty są dla przestępców łatwym sposobem prania pieniędzy, ponieważ bardzo trudno jest wykryć tego rodzaju transakcje. Stąd też Komisja zaproponowała dzisiaj, aby płatności gotówkowe opiewające na duże kwoty ograniczyć w całej Unii do 10 tys. euro. Ten ogólnounijny limit jest wystarczająco wysoki, aby nie umniejszać roli euro jako prawnego środka płatniczego. Stanowi on także uznanie dla istotnej roli, jaką odgrywa gotówka. Tego rodzaju limity istnieją już w około dwóch trzecich państw członkowskich, różnią się jednak kwoty. Limity krajowe poniżej 10 tys. euro będą mogły nadal obowiązywać. Wprowadzenie limitu na płatności gotówkowe opiewające na duże kwoty utrudni przestępcom pranie pieniędzy. Ponadto udostępnianie anonimowych portfeli kryptoaktywów będzie zabronione, podobnie jak zakazane są już anonimowe rachunki bankowe na mocy unijnych przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Państwa trzecie
Pranie pieniędzy jest zjawiskiem globalnym, które wymaga ścisłej współpracy międzynarodowej. Komisja współpracuje już blisko ze swoimi partnerami międzynarodowymi w celu zwalczania obiegu brudnych pieniędzy na całym świecie. Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF), ogólnoświatowa organizacja zaangażowana w zwalczanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, wydaje zalecenia dla poszczególnych krajów. Państwo umieszczone w wykazie przez FATF zostanie również umieszczone w wykazie przez UE. Wprowadzone zostaną dwa unijne wykazy – „czarna lista” i „szara lista” – odzwierciedlające wykazy FATF. Po umieszczeniu danego państwa w wykazie UE zastosuje środki proporcjonalne do ryzyka, jakie stwarza to państwo. W oparciu o niezależną ocenę UE będzie również mogła umieszczać w wykazie te państwa, które nie zostały umieszczone w wykazie FATF, a które stanowią zagrożenie dla systemu finansowego UE.
Dzięki szerokiemu wachlarzowi narzędzi dostępnych dla Komisji i nowego unijnego organ ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy UE będzie w stanie dotrzymać kroku dynamicznym zmianom zachodzącym w złożonym otoczeniu międzynarodowym i szybko ewoluującym zagrożeniom.
Co dalej?
Nad pakietem legislacyjnym będą teraz debatować Parlament Europejski i Rada. Komisja liczy na szybki przebieg procedury ustawodawczej. Przyszły organ ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy miałby rozpocząć działalność w 2024 r., przy czym realizację swoich zadań z zakresu bezpośredniego nadzoru rozpocznie nieco później, po transpozycji dyrektywy i wejściu w życie nowych ram regulacyjnych.
Kontekst
Złożony problem zwalczania przepływów brudnych pieniędzy nie jest nowy. Walka z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu ma podstawowe znaczenie dla zapewnienia stabilności finansowej i bezpieczeństwa w Europie. Luki prawne istniejące w jednym państwie członkowskim mają wpływ na całą UE. Dlatego też przepisy UE muszą być skutecznie i spójnie wdrażane i nadzorowane, by zwalczać przestępczość i chronić nasz system finansowy. Ogromne znaczenie ma zapewnienie skuteczności i spójności unijnych ram w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy. Przedstawiony dziś pakiet legislacyjny stanowi wypełnienie zobowiązań zawartych w przyjętym przez Komisję 7 maja 2020 r. planie działania na rzecz kompleksowej unijnej polityki zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Unijne ramy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu obejmują też rozporządzenie w sprawie wzajemnego uznawania postanowień o zabezpieczeniu i nakazów konfiskaty, dyrektywę w sprawie zwalczania prania pieniędzy za pomocą środków prawnokarnych, dyrektywę ustanawiającą zasady dotyczące korzystania z informacji finansowych i innych informacji w celu zwalczania poważnych przestępstw, Prokuraturę Europejską oraz Europejski System Nadzoru Finansowego.
