Wiceprzewodnicząca wykonawcza do spraw Europy na miarę ery cyfrowej Margrethe Vestager powiedziała: – Partnerzy społeczni mają teraz możliwość wypowiedzieć się na temat tego, jak zapewnić godne warunki pracy za pośrednictwem platform, a jednocześnie wspierać zrównoważony rozwój cyfrowych platform pracy w UE.
Nicolas Schmit, komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych, dodał: – Platformy internetowe przynoszą konsumentom innowacje i nowe usługi. Muszą one jednak również oferować osobom pracującym za ich pośrednictwem wysoki poziom standardów socjalnych, których oczekujemy. Kontynuujemy konsultacje z partnerami społecznymi, by znaleźć inteligentne i wyważone podejście zapewniające pewność i wspólne standardy platformom i osobom pracującym za ich pośrednictwem. W ten sposób zapewnimy sprawiedliwą i zrównoważoną transformację cyfrową.
Cyfrowe platformy pracy odgrywają kluczową rolę w transformacji cyfrowej gospodarki europejskiej i są coraz powszechniejszym zjawiskiem. Wielkość gospodarki opartej na platformach cyfrowych w UE wzrosła prawie pięciokrotnie z szacowanej kwoty 3 mld euro w 2016 r. do około 14 mld euro w 2020 r. Cyfrowe platformy pracy wprowadzają innowacyjne rozwiązania, tworzą miejsca pracy i zwiększają konkurencyjność UE. Zapewniają one dodatkowe dochody, również tym osobom, które mają trudniejszy dostęp do rynków pracy.
Praca za pośrednictwem platform internetowych może jednak również prowadzić do niepewnych warunków pracy i niedostatecznego dostępu do ochrony socjalnej dla wielu osób pracujących w ten sposób. Głównym wyzwaniem tego rodzaju pracy jest status zatrudnienia. Jest to kluczowy czynnik warunkujący dostęp osób pracujących za pośrednictwem platform do istniejących praw pracowniczych i ochrony. Ponadto osoby pracujące za pośrednictwem platform mogą podlegać zautomatyzowanym decyzjom podejmowanym za pomocą algorytmów bez możliwości kwestionowania tych decyzji i dochodzenia roszczeń. Często mają one również ograniczony dostęp do zbiorowej reprezentacji i rokowań zbiorowych. Wyzwania związane z pracą za pośrednictwem platform internetowych to także jej transgraniczny wymiar i możliwość śledzenia, w którym kraju praca jest wykonywana.
W świetle tych wyzwań celem drugiego etapu konsultacji jest uzyskanie uwag partnerów społecznych na temat tego, jak zapewnić godne warunki pracy osobom zatrudnionym za pośrednictwem platform, a jednocześnie wspierać zrównoważony rozwój cyfrowych platform pracy w UE. Partnerzy społeczni będą konsultowani w sprawie ewentualnej treści inicjatywy na szczeblu UE w dziedzinach takich jak:
- ułatwienie klasyfikacji statusu zatrudnienia oraz dostępu do praw pracowniczych i ochrony socjalnej;
- poprawa informowania pracowników i przeprowadzania z nimi konsultacji oraz dochodzenia roszczeń, zwłaszcza w odniesieniu do stosowania zarządzania algorytmicznego w pracy za pośrednictwem platform internetowych;
- zapewnienie jasności obowiązujących przepisów dla wszystkich osób pracujących za pośrednictwem platform transgranicznych;
- wzmocnienie egzekwowania prawa, zbiorowej reprezentacji i dialogu społecznego.
W ramach konsultacji zwrócono się również do partnerów społecznych o opinie na temat możliwych instrumentów działania UE. Komisja rozważa zarówno instrumenty ustawodawcze, jak i nieustawodawcze.
Komisja zaprasza partnerów społecznych do nadsyłania odpowiedzi w ramach konsultacji do 15 września 2021 r.
Następnym krokiem po zakończeniu drugiego etapu konsultacji będą negocjacje z partnerami społecznymi w celu zawarcia porozumienia na podstawie art. 155 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) albo przedłożenie wniosku ustawodawczego przez Komisję Europejską do końca roku.
Ewentualna inicjatywa UE byłaby opracowywana z pełnym poszanowaniem kompetencji krajowych, różnorodności tradycji rynku pracy w państwach członkowskich oraz autonomii partnerów społecznych. Wszelkie inicjatywy dotyczące pracy za pośrednictwem platform internetowych powinny być zgodne z krajowymi definicjami „pracownika”. Nie przewiduje się stworzenia „trzeciego” statusu zatrudnienia (obok statusu osoby pracującej na własny rachunek i pracownika) na szczeblu UE, przy jednoczesnym poszanowaniu wyboru dokonanego przez niektóre państwa członkowskie, aby wprowadzić go do ich ustawodawstwa krajowego.
Kontekst
W swoich wytycznych politycznych przewodnicząca Ursula von der Leyen podkreśliła, że cyfrowa transformacja przynosi szybkie zmiany, które mają wpływ na nasze rynki pracy. Zobowiązała się do rozważenia możliwości poprawy warunków pracy osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych.
W komunikacie „Silna Europa socjalna na rzecz sprawiedliwej transformacji” odnotowano także, że zrównoważony wzrost w zakresie gospodarki platform wymaga lepszych warunków pracy osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych.
W programie prac Komisji na 2021 r. zapowiedziano inicjatywę ustawodawczą dotyczącą poprawy warunków pracy osób pracujących za pośrednictwem platform do końca 2021 r. Inicjatywa ta będzie wspierać wdrażanie zasad zawartych w Europejskim filarze praw socjalnych. Zobowiązanie wszystkich partnerów na rzecz silnej Europy socjalnej zostało odnowione na Szczycie Społecznym w Porto w dniach 7–8 maja 2021 r.
Pierwszy etap konsultacji Komisji z partnerami społecznymi na temat sposobów poprawy warunków pracy osób pracujących za pośrednictwem cyfrowych platform pracy trwał od 24 lutego do 7 kwietnia 2021 r.
Po uwzględnieniu wyrażonych w nim opinii Komisja stwierdziła, że istnieje potrzeba działania na poziomie UE. Dlatego Komisja rozpoczyna teraz drugi etap konsultacji z partnerami społecznymi, reprezentującymi związki zawodowe i stowarzyszenia pracodawców na szczeblu UE, zgodnie z art. 154 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).
Konsultacje te nie dotyczą kwestii stosowania unijnego prawa konkurencji do rokowań zbiorowych prowadzonych przez osoby samozatrudnione. Kwestia ta jest przedmiotem odrębnej, lecz uzupełniającej inicjatywy, w sprawie której otwarte konsultacje publiczne zakończono 31 maja 2021 r. Celem tych ostatnich jest zapewnienie, by unijne prawo konkurencji nie utrudniało zawierania porozumień zbiorowych zmierzających do poprawy warunków pracy osób pracujących na własny rachunek o słabej pozycji, a jednocześnie tworzyło warunki, w których konsumenci i MŚP mogą nadal odnosić korzyści w postaci konkurencyjnych cen i innowacyjnych modeli biznesowych, m.in. w gospodarce cyfrowej.
