W związku z Międzynarodowym Dniem Kobiet Komisja opublikowała sprawozdanie na temat równości płci w UE za 2021 rok. Pokazuje ono, jak negatywny wpływ wywiera pandemia COVID-19 na kobiety. Pogłębia dotychczasowe nierówności między kobietami i mężczyznami w prawie wszystkich dziedzinach życia, zarówno w Europie, jak i poza nią, niwecząc postępy, które wielkim wysiłkiem osiągnięto w ostatnich latach. Jednocześnie równość płci jest dziś w polityce UE akcentowana bardziej niż kiedykolwiek, a Komisja poczyniła znaczne starania na rzecz wdrożenia przyjętej rok temu strategii na rzecz równouprawnienia płci. Aby skuteczniej monitorować i śledzić postępy w każdym z 27 państw członkowskich, Komisja uruchamia portal monitorowania strategii na rzecz równouprawnienia płci.
Wiceprzewodnicząca ds. wartości i przejrzystości, Věra Jourová, oświadczyła 5 marca: – Kobiety są na pierwszej linii frontu walki z pandemią i właśnie one są szczególnie silnie dotknięte jej skutkami. Nie możemy sobie pozwolić na regres; musimy nadal dążyć do sprawiedliwości i równości. Dlatego też Unia stawia kwestie kobiet w samym centrum działań na rzecz odbudowy i zobowiązuje państwa członkowskie do uwzględniania równości płci w inwestycjach finansowanych z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności”.
Komisarz do spraw równości Helena Dalli dodała: – Jakkolwiek kryzys związany z COVID-19 nieproporcjonalnie silnie wpływa na życie kobiet, musimy wykorzystać szanse, jakie ta sytuacja stwarza. Jesteśmy zdecydowani wzmóc wysiłki, iść dalej do przodu i nie dopuścić, aby zniweczono wszystko to, co już osiągnęliśmy w zakresie równości płci.
Wpływ COVID-19 na kobiety
W sprawozdaniu ukazano, w jakich aspektach pandemia COVID-19 stanowi poważne wyzwanie dla równouprawnienia płci.
- W państwach członkowskich odnotowano wzrost skali przemocy domowej. Przykładowo we Francji liczba zgłoszonych przypadków przemocy domowej wzrosła o 32 proc. w pierwszym tygodniu obowiązywania obostrzeń; na Litwie – o 20 proc. w ciągu pierwszych trzech tygodni. W Irlandii liczba interwencji w sprawach dotyczących przemocy domowej wzrosła pięciokrotnie, a władze Hiszpanii poinformowały, że w ciągu pierwszych dwóch tygodni obowiązywania środków izolacji odebrano o 18 proc. więcej połączeń telefonicznych z prośbą o pomoc w tego typu sytuacjach.
- W zwalczaniu pandemii kobiety stały na pierwszej linii frontu. Kobiety stanowią 76 proc. pracowników służby zdrowia i opieki społecznej oraz 86 proc. pracowników usług opiekuńczych. W sytuacji pandemii bezprecedensowo wzrosło ich obciążenie pracą, zagrożenie dla ich zdrowia, a także trudność w zapewnieniu równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.
- Skutki pandemii dotkliwie odczuły kobiety na rynku pracy. Kobiety są nadreprezentowane w sektorach najbardziej dotkniętych kryzysem (jak handel detaliczny, hotelarstwo i gastronomia, usługi opiekuńcze, praca w gospodarstwie domowym), ponieważ pracy w tych zawodach nie da się wykonywać zdalnie. Kobietom trudniej było również powrócić na rynek pracy podczas lekkiego ożywienia gospodarczego w lecie ubiegłego roku – wskaźniki zatrudnienia wzrosły między drugim a trzecim kwartałem 2020 r. o 1,4 proc. wśród mężczyzn, zaś wśród kobiet jedynie o 0,8 proc..
- Obostrzenia wywierają istotny wpływ na nieodpłatną opiekę oraz równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Kobiety poświęcały średnio 62 godziny tygodniowo na opiekę nad dziećmi (mężczyźni – 36 godzin) oraz 23 godziny tygodniowo na prace domowe (mężczyźni – 15 godzin).
- Uderzająco mało kobiet w organach podejmujących decyzje w związku z COVID-19. Badanie przeprowadzone w 2020 r. wykazało, że w organach powołanych w celu reagowania na pandemię zasiadało zdecydowanie więcej mężczyzn niż kobiet. Wśród 115 specjalnych grup zadaniowych ds. COVID-19 w 87 państwach, w tym w 17 państwach członkowskich UE, 85,2 proc. składało się głównie z mężczyzn, 11,4 proc. – głównie z kobiet, zaś tylko w 3,5 proc. osiągnięto parytet płci. Na szczeblu politycznym – jedynie 30 proc. ministrów zdrowia w państwach UE to kobiety. Grupą zadaniową Komisji ds. kryzysu związanego z COVID-19 kieruje przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen. W jej skład wchodzi pięcioro innych komisarzy, w tym trzy kobiety.
Pomimo wyzwań wynikających z kryzysu związanego z COVID-19 Komisja dołożyła w ciągu ostatniego roku znacznych starań służących dalszemu wdrażaniu strategii na rzecz równouprawnienia płci. Aby skuteczniej śledzić postępy w całej UE, Komisja uruchamia portal monitorowania strategii na rzecz równouprawnienia płci. Portal, utworzony w ramach współpracy pomiędzy Wspólnym Centrum Badawczym Komisji oraz Europejskim Instytutem ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE), umożliwi monitorowanie i porównywanie wyników poszczególnych 27 państw członkowskich UE.
Z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet Komisja Europejska wydała oświadczenie:
Ubiegły rok był bardzo trudny. Pandemia COVID-19 nie oszczędziła nikogo, a szczególnym wyzwaniem okazała się dla kobiet na całym świecie. Na pierwszej linii frontu w walce z wirusem znaleźli się lekarze, pielęgniarki, nauczyciele, sprzedawcy – a właśnie w tych zawodach szczególnie często pracują kobiety. A i obowiązków domowych im nie ubyło; wręcz przeciwnie.
Jesteśmy winni kobietom wdzięczność za ich odwagę, wielkie serce i wysiłek w zmaganiu się z kryzysem; za to, że dzięki nim nasze społeczeństwa, systemy opiekuńcze i kluczowe usługi nadal funkcjonują.
Choć kobiety stanowią większość pracowników pierwszej linii w służbie zdrowia, to w procesach podejmowania decyzji w związku z pandemią były bardzo słabo reprezentowane. Przykładowo – specjalne grupy zadaniowe ds. COVID-19 w 87 państwach, w tym w 17 państwach członkowskich UE, były w 85,2% kierowane przez mężczyzn.
W odbudowie po pandemii równość płci musi być kwestią zasadniczą. Rozporządzenie w sprawie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności stanowi, że w całym procesie opracowywania i wdrażania krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności należy uwzględniać i promować równość płci i równe szanse dla wszystkich. Kobiety muszą być również lepiej reprezentowane na stanowiskach kierowniczych, czy to w polityce, czy w zarządach przedsiębiorstw. Będziemy nadal o to walczyć.
Komisja nie szczędziła wysiłków na rzecz większej równości kobiet i mężczyzn zarówno w Europie, jak i poza nią. Realizując jeden z kluczowych elementów strategii UE na rzecz równouprawnienia płci, Komisja przedstawiła wniosek dotyczący nowych środków egzekwowania zasady równości wynagrodzeń kobiet i mężczyzn. Równouprawnienie płci jest jedną z podstawowych zasad Europejskiego filaru praw socjalnych oraz przedstawionego w tym tygodniu ambitnego planu działania na rzecz jego realizacji. Także w działaniach zewnętrznych UE równość płci odgrywa zasadniczą rolę. W unijnym planie działania w sprawie równości płci (GAP III) przewidziano śmiałe, praktycznie sformułowane kroki służące promowaniu równości i zapewnieniu kobietom i dziewczętom na całym świecie możliwości uczestnictwa w kształtowaniu demokracji, sprawiedliwości, pokoju i bezpieczeństwa.
Pandemia COVID-19 jeszcze bardziej pogłębia dotychczasowe nierówności w naszym społeczeństwie. Naraża kobiety na wielkie ryzyko – niejedna kobieta nawet we własnym domu nie jest bezpieczna. Jeszcze w tym roku Komisja przedstawi nowy wniosek w sprawie zwalczania przemocy uwarunkowanej płcią w UE. W naszych krajach partnerskich w ramach wspólnej inicjatywy UE i ONZ „Spotlight” przewidziano działania priorytetowe służące wyeliminowaniu wszelkich form przemocy uwarunkowanej płcią, odpowiednio dostosowane do najpilniejszych potrzeb.
Postęp trudno osiągnąć, a łatwo zaprzepaścić. Musimy nadal wytrwale pracować, a Europa powinna pozostać pionierem w dziedzinie praw kobiet. Regres jest wykluczony – będziemy nadal zmierzać do przodu.
Kontekst
Podstawą przyjętej rok temu strategii na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025 jest wizja Europy, w której zarówno kobiety, jak i mężczyźni, zarówno dziewczęta, jak i chłopcy, w całej swojej różnorodności, mogą żyć w świecie wolnym od przemocy i stereotypów, rozwijać się i sprawować role przywódcze. W strategii określono kluczowe działania na pięcioletni okres, a Komisja zobowiązała się do uwzględniania perspektywy równości we wszystkich obszarach unijnej polityki.
W minionym roku, przyjmując pierwszą w historii Strategię UE w zakresie praw ofiar, Komisja nasiliła walkę z przemocą ze względu na płeć, a także zapowiedziała przedstawienie wniosku poświęconego jej zwalczaniu (w tej sprawie trwają konsultacje publiczne). Wniosek dotyczący aktu prawnego o usługach cyfrowych, przyjęty w grudniu 2020 r., precyzuje odpowiedzialność platform internetowych i przyczynia się do zwalczania przemocy w internecie.
Komisja podjęła działania służące zachęceniu kobiet do uczestnictwa w rynku pracy. W planie działania na rzecz realizacji Europejskiego filaru praw socjalnych zagadnienia równości płci odgrywają zasadniczą rolę. Ustanowiono w nim m.in. ambitne cele w zakresie uczestnictwa kobiet w rynku pracy oraz zapewniania opieki nad małymi dziećmi. 4 marca Komisja przedstawiła środki w zakresie przejrzystości wynagrodzeń w celu zapewnienia równości wynagrodzeń dla kobiet i mężczyzn za taką samą pracę.
W Planie działania w dziedzinie edukacji cyfrowej oraz zaktualizowanym programie na rzecz umiejętności Komisja zapowiedziała szereg działań służących zapewnieniu równego udziału kobiet i dziewcząt w studiach na kierunkach informatycznych oraz w rozwoju umiejętności cyfrowych.
Perspektywę równości płci uwzględniono również w kolejnym budżecie UE. Ponadto nowy Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności w ramach NextGenerationEU zobowiązuje państwa członkowskie do określenia, w jaki sposób ich krajowe plany odbudowy przyczynią się do promowania równouprawnienia płci, co ma służyć zapewnieniu w UE ożywienia gospodarczego z poszanowaniem aspektu płci.
W minionym roku Komisja nadal wspierała inicjatywy służące zwalczaniu stereotypów związanych z płcią za pośrednictwem programów finansowania, w tym unijnego programu „Prawa, równość i obywatelstwo”. Komisja wsparła również dążenie do równości kobiet i mężczyzn poza UE, przedstawiając w listopadzie 2020 r. nowy plan działania w sprawie równości płci (GAP III) na lata 2021-2025 – ambitny program na rzecz równouprawnienia płci i upełnomocnienia kobiet w kontekście działań zewnętrznych UE.
Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE) opublikował sprawozdanie w sprawie przemocy, której kobiety w UE doświadczają ze strony partnerów, m.in. w kontekście pandemii COVID-19. Więcej szczegółów można znaleźć w komunikacie prasowym.
