Strategia ta zawiera również wytyczne dla państw członkowskich dotyczące opracowania krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, a także określa powiązania między europejskim semestrem a Instrumentem na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.
Przedstawiony pakiet przygotowano na podstawie prognozy gospodarczej z jesieni 2020 r., która powstawała w warunkach dużej niepewności i w której przewiduje się, że wskutek wstrząsu gospodarczego spowodowanego pandemią koronawirusa produkcja w strefie euro i w całej UE spadnie w 2022 r. poniżej poziomu sprzed pandemii.
Opinie dotyczące projektów planów budżetowych państw członkowskich strefy euro
W opiniach w sprawie projektów planów budżetowych na 2021 r. uwzględniono obecny kryzys zdrowotny, wysoki poziom niepewności i poważne pogorszenie koniunktury gospodarczej wynikające z pandemii COVID-19. Z uwagi na uruchomienie ogólnej klauzuli wyjścia przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu zalecenia dotyczące polityki budżetowej, wydane przez Radę w lipcu 2020 r., miały charakter jakościowy. Obecne opinie dotyczą zatem w szczególności tego, czy środki wsparcia budżetowego planowane na 2021 r. mają charakter tymczasowy, a jeżeli nie, to czy przewiduje się środki kompensacyjne.
Komisja oceniła, że wszystkie projekty planów budżetowych są zasadniczo zgodne z zaleceniami Rady z 20 lipca 2020 r. Większość środków ma wspierać działalność gospodarczą w warunkach daleko idącej niepewności. Wydaje się, że niektóre środki przedstawione w projektach planów budżetowych Francji, Włoch, Litwy i Słowacji nie mają charakteru tymczasowego ani nie są zrównoważone środkami kompensacyjnymi. Litwa przedłożyła projekt planu budżetowego oparty na założeniu kontynuacji dotychczasowej polityki i została w związku z tym poproszona o przedłożenie zaktualizowanego projektu.
Belgia, Francja, Grecja, Włochy, Portugalia i Hiszpania – w których jeszcze przed wybuchem pandemii COVID-19 odnotowywano wysoki poziom długu publicznego oraz poważne trudności z utrzymaniem stabilności finansów publicznych w średnim okresie – muszą teraz dopilnować, by przy wprowadzaniu środków budżetowych o charakterze wspierającym zachowana została średniookresowa stabilność budżetowa.
Działania w ramach paktu stabilności i wzrostu w odniesieniu do Rumunii
W kwietniu 2020 r. Rumunia została objęta procedurą nadmiernego deficytu, ponieważ w 2019 r. przekroczyła próg deficytu określony w Traktacie. Z uwagi na utrzymujący się wskutek pandemii wysoki poziom niepewności Komisja uważa, że w tym momencie nie należy podejmować decyzji co do dalszych kroków w ramach procedury nadmiernego deficytu w Rumunii. Komisja ponownie oceni sytuację budżetową tego kraju wiosną 2021 r.
Zalecenie dla strefy euro, sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania oraz wniosek dotyczący wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu
Zalecenie w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro zawiera odrębne wskazówki dla należących do niej państw w odniesieniu do tych kwestii, które mają wpływ na funkcjonowanie całej strefy. W tym roku przedstawiono w nim również wytyczne dotyczące polityki uwzględniające cele, które państwa członkowskie strefy euro powinny realizować w ramach krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności. W tegorocznym zaleceniu wezwano państwa strefy euro do zadbania o to, by ich polityka budżetowa w 2021 r. zachowała charakter wspierający. Zaapelowano również o zmianę kierunku polityki budżetowej, gdy tylko pozwolą na to warunki epidemiologiczne i gospodarcze, tak aby w średnim okresie przybrała ona charakter ostrożnościowy. Zachęcono też państwa członkowskie do udoskonalenia krajowych ram instytucjonalnych oraz do wdrożenia priorytetowych reform i inwestycji, które mogą sprawić, że strefa euro i należące do niej państwa przestawią się na bardziej zrównoważony model funkcjonowania i staną się bardziej odporne. Takie reformy i środki inwestycyjne powinny stworzyć odpowiednie warunki dla ożywienia gospodarczego zgodnie z wymogami transformacji ekologicznej i cyfrowej. W zaleceniu wezwano również do dokończenia budowy unii gospodarczej i walutowej oraz do umocnienia roli wspólnej waluty na międzynarodowych rynkach.
W sprawozdaniu przedkładanym w ramach mechanizmu ostrzegania, stanowiącym narzędzie do wykrywania potencjalnych zakłóceń równowagi makroekonomicznej, stwierdzono, że choć w okresie poprzedzającym obecny kryzys zakłócenia te się zmniejszały, ryzyko ich wystąpienia wydaje się teraz większe w państwach członkowskich, w których były one obecne przed wybuchem pandemii. W sprawozdaniu zalecono więc sporządzenie szczegółowej oceny sytuacji w celu oszacowania powagi ewentualnych zakłóceń w odniesieniu do tych 12 państw członkowskich, które już w lutym 2020 r. odnotowywały zakłócenia lub nadmierne zakłócenia równowagi makroekonomicznej. Mowa tu o Chorwacji, Cyprze, Francji, Niemczech, Grecji, Irlandii, Włoszech, Niderlandach, Portugalii, Rumunii, Hiszpanii i Szwecji.
We wniosku dotyczącym wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu przeanalizowano wpływ pandemii COVID-19 na zatrudnienie i sytuację społeczną w Europie. Kryzys związany z COVID-19 przerwał pozytywną tendencję, która utrzymywała się na rynku pracy od sześciu lat. Od tego momentu całkowita liczba osób zatrudnionych i wskaźnik zatrudnienia znacznie się zmniejszyły, chociaż dzięki szybkiemu wprowadzeniu systemów pracy w zmniejszonym wymiarze czasu oraz podobnych środków wzrost stopy bezrobocia był jak dotąd umiarkowany. Państwa członkowskie, które już przed pandemią borykały się z poważnymi wyzwaniami społeczno-gospodarczymi, są obecnie jeszcze bardziej narażone na zagrożenia. Wstrząs gospodarczy na rynku pracy jest odczuwany w różny sposób w zależności od sektora i kategorii pracowników.
Spadek zatrudnienia dotknął w większym stopniu pracowników zatrudnionych na podstawie innych umów niż umowa o pracę. Bezrobocie wśród młodzieży wzrosło wyraźniej niż w innych grupach wiekowych. Gwałtownie wzrósł odsetek młodzieży niekształcącej się, niepracującej ani nieszkolącej się. Skutki kryzysu mocno odczuli także pracownicy urodzeni poza UE. Komisja będzie nadal uważnie monitorować sytuację na rynku pracy i sytuację społeczną oraz regularnie aktualizować Przegląd sytuacji w dziedzinie zatrudnienia i przegląd sytuacji w dziedzinie ochrony socjalnej.
W europejskim semestrze 2021, który będzie miał wyjątkowy charakter, wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu dodatkowo pomoże państwom członkowskim określić priorytetowe obszary reform i inwestycji do uwzględnienia w planach odbudowy i zwiększania odporności, w kontekście wytycznych dotyczących zatrudnienia.
Komisja dąży do realizacji strategii zrównoważonego wzrostu gospodarczego, która pomoże UE i jej państwom członkowskim osiągnąć cele zrównoważonego rozwoju ONZ. W dokumencie roboczym służb Komisji dotyczącym realizacji celów zrównoważonego rozwoju wyjaśniono, w jaki sposób Komisja, poprzez kształtowanie odpowiedniej polityki, wywiązuje się ze swoich zobowiązań dotyczących wspierania zrównoważonego rozwoju, realizacji Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 i osiągania celów zrównoważonego rozwoju.
Sprawozdanie dotyczące wzmocnionego nadzoru i sprawozdania z nadzoru poprogramowego
W ósmym sprawozdaniu dotyczącym wzmocnionego nadzoru w Grecji stwierdzono, że pomimo niekorzystnych okoliczności spowodowanych pandemią COVID-19 greckie władze przeprowadziły szereg gruntownych reform i tym samym wywiązały się z uzgodnionych zobowiązań. Sprawozdanie to mogłoby posłużyć za podstawę do podjęcia przez Eurogrupę decyzji w sprawie uruchomienia kolejnej transzy warunkowych środków okołozadłużeniowych.
W sprawozdaniach z nadzoru poprogramowego w odniesieniu do Cypru, Irlandii, Portugalii i Hiszpanii stwierdzono, że każdy z tych krajów nadal ma odpowiednią zdolność do obsługi zadłużenia.
Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw gospodarki służącej ludziom, powiedział: – Teraz, kiedy Europa zmaga się z drugą falą pandemii, musimy wykorzystać nasze wysiłki, by wzajemnie się wspierać i przetrwać ten trudny czas. Tegoroczny jesienny pakiet ma z założenia zapewnić gospodarkom UE stabilniejsze warunki, a także dostarczyć wytycznych, które pomogą w zbiorowej odbudowie. Aby Europa mogła odzyskać konkurencyjność na arenie międzynarodowej, potrzebujemy ukierunkowanych, tymczasowych środków wsparcia budżetowego, a także starannie dobranych reform i inwestycji, które przyczynią się do sprawiedliwego, sprzyjającego włączeniu społecznemu i trwałego ożywienia gospodarczego. Konieczne jest teraz szybkie porozumienie polityczne w sprawie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, aby mógł on stanowić podporę finansową w tych trudnych czasach. Zachęcam wszystkie państwa członkowskie do tego, aby oparły swoje plany odbudowy i zwiększania odporności na ambitnych programach politycznych, z korzyścią dla wszystkich.
Paolo Gentiloni, komisarz do spraw gospodarki, powiedział: – W obliczu zahamowania ożywienia gospodarczego i bardzo dużej niepewności rządy muszą w dalszym ciągu radzić sobie z kryzysem i wspierać ożywienie gospodarcze. Większość środków przewidzianych w budżetach państw strefy euro na 2021 r. słusznie wspiera działalność gospodarczą. Jednak silne i zrównoważone ożywienie gospodarcze zależy od szybkiego wejścia w życie Next Generation EU. Mechanizm ten pomoże odbudować zaufanie, ożywić inwestycje i przyspieszyć reformy transformacyjne. Pomoże też chronić naszą planetę, zapewnić większą sprawiedliwość w społeczeństwach i dokonać pomyślnej transformacji cyfrowej. Apeluję zatem do rządów UE, aby w tym kluczowym momencie wykazały się silnym poczuciem odpowiedzialności wobec własnych obywateli i wszystkich Europejczyków. Czas przystąpić do realizacji planu odbudowy.
Nicolas Schmit, komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych: – Kryzys związany z COVID-19 przerwał 6-letnią pozytywną tendencję na rynku pracy, dotknął wszystkich Europejczyków, zwłaszcza młodych, a także osoby zatrudnione na czas określony lub na podstawie nietypowych umów o pracę. UE będzie w dalszym ciągu mobilizować wszystkie dostępne zasoby i wspierać państwa członkowskie w działaniach, jakie podejmują, aby łagodzić społeczno-gospodarcze skutki kryzysu, chronić pracowników, utrzymać miejsca pracy i ułatwić przekształcanie miejsc pracy pod kątem potrzeb zielonej gospodarki cyfrowej. Musimy skoncentrować nasze wysiłki na umiejętnościach i szkoleniach, aby dostosować się do rynku pracy, z jakim będziemy mieć do czynienia po pandemii COVID-19. W sytuacji kryzysowej musimy dotrzeć do osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji społecznej i położyć dodatkowy nacisk na walkę z ubóstwem, wykluczeniem i nierównościami.
Co dalej?
Komisja zaprasza Eurogrupę i Radę do omówienia prezentowanego pakietu i przyjęcia zaproponowanych dziś wytycznych. Komisja liczy na nawiązanie konstruktywnego dialogu z Parlamentem Europejskim na temat treści tego pakietu i każdego kolejnego etapu cyklu europejskiego semestru.
