Rozbudowę budynku oświatowego w Grabanowie podyktowało samo życie. Reforma oświaty, likwidująca gimnazja i przywracająca dodatkową naukę w klasie siódmej i ósmej sprawiła, że w Grabanowie (jako jedynej szkole podstawowej w gminie Biała Podlaska) zabrakło miejsca dla uczniów. Dyrektor placówki Beata Zydlewska zrezygnowała nawet z posiadania własnego gabinetu, aby przeznaczyć go na izbę lekcyjną.
Decyzja o rozbudowie szkoły zapadła w 2019 r., choć nie obyło się bez kłopotów…natury finansowej. Władze samorządowe zabiegały o dotację w Urzędzie Marszałkowskim i Urzędzie Rady Ministrów. Niestety, bez pozytywnego rezultatu. To z tego powodu rozbudowa rozpoczęła się z własnych funduszy gminy. Początkowo prowadziła ją firma Tres- Bud z Białej Podlaskiej. Pierwszy surowy etap został zamknięty w ubiegłym roku. Potem rozpoczęto drugi etap wykończeniowy z udziałem bialskiej firmy Budexpol i wspomnianej już firmy Majka. Koszt przedsięwzięcia zamknie się kwotą 1 mln.760 tys. zł, ale jak uważa wójt gminy Wiesław Panasiuk warto było podjąć takie wyzwanie. Tym bardziej, że w jubileuszowym roku (30-lecia istnienia placówki) naukę rozpoczęła w niej rekordowa liczba 129 uczniów w klasach 0-VIII.
Warto w tym miejscu przypomnieć historię grabanowskiej edukacji. W kronikach znalazły się zapisy informujące o powołaniu w Grabanowie w 1920 roku jednoklasowej szkoły powszechnej. Niestety tragiczne czasy II wojny światowej i okresu powojennego spowodowały, że naukę przeniesiono do domów prywatnych. Dopiero w latach 1963-65 w czynie społecznym wzniesiono budynek szkoły. Niestety od połowy lat siedemdziesiątych poprzedniego stulecia zawieszono działalność placówki ze względów demograficznych, aby na nowo ją reaktywować 1 września 1990 roku, dzięki staraniom pierwszej dyrektor Anny Ciesielczuk. 7 października 1995 r. szkoła otrzymała imię i sztandar ofiarowany przez Fundację Teresy i Zdzisława Knoblów i Światowy Związek Armii Krajowej Okręg Poleski. Od tego czasu placówka bardzo się rozwinęła. Należy podkreślić, że największe zmiany nastąpiły po przekazaniu szkół samorządom, a ostatnie 15 lat to szczególny rozwój bazy lokalowej szkoły. Dokonano jej rozbudowy, pozyskano tereny wokół szkoły, utworzono pełnowymiarowe boisko do piłki nożnej. W kolejnych latach pozyskano tereny pod plac zabaw dla dzieci i utworzono go, ogrodzono teren wokół szkoły, założono całodobowy monitoring, dokonano rewitalizacji boiska asfaltowego do piłki siatkowej i koszykówki, doposażono pracownię komputerową i zakupiono wiele nowoczesnych pomocy dydaktycznych.
Od 7 października 1995 r. szkoła posiada własny sztandar i nosi zaszczytne imię 30 Poleskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Była ona kontynuatorką chlubnych tradycji polskich pułków syberyjskich, z lat 1917-1921 oraz 30 DP WP i Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie gen. Franciszka Kleeberga, walczących w wojnie obronnej 1939r. Po upadku kampanii wrześniowej, żołnierze, którzy przeżyli i nie zostali uwięzieni przez NKWD przeszli do konspiracji wznawiając działalność organizacji: Służba Zwycięstwu Polski (SZP), Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) i Armia Krajowa (AK).Na terenie obecnej Szkoły Podstawowej w Grabanowie mieścił się sztab generalny 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK. Po koncentracji w Grabanowie, Julkowie i Wilczynie, dywizja dowodzona przez cichociemnego, podpułkownika „Trzaskę”, „Leśnego” – Henryka Krajewskiego, wykonując rozkaz generała Komorowskiego „Bora”, komendanta głównego AK, rozpoczęła marsz na pomoc walczącej Warszawie.
Każdego roku 7 października jest w Grabanowie Dniem Patrona, na który przybywają z Warszawy zaszczytni goście. Dla uczniów jest to prawdziwa lekcja historii i patriotyzmu.
materiał: Radio Biper Biała Podlaska
tekst i zdjęcia: Istvan Grabowski / Mariusz Maksymiuk
opracowanie: Gwalbert Krzewicki
