Aby zapewnić wszystkim obywatelom UE terminowy dostęp do szczepionek przeciwko COVID-19 oraz zaradzić obecnemu brakowi przejrzystości w zakresie wywozu szczepionek poza UE, Komisja Europejska zatwierdziła środek wprowadzający wymóg uzyskania pozwolenia na wywóz wydawanego przez państwa członkowskie.
Jak zaznaczyła przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen: – Pandemia ma niszczycielskie skutki w Europie i na całym świecie. Ochrona zdrowia naszych obywateli pozostaje naszym najwyższym priorytetem. Musimy wprowadzić środki niezbędne do jej zagwarantowania. Mechanizm przejrzystości i udzielania pozwoleń ma charakter tymczasowy. Oczywiście będziemy nadal wywiązywać się z naszych zobowiązań wobec krajów o niskich i średnich dochodach.
Wiceprzewodniczący wykonawczy i komisarz do spraw handlu Valdis Dombrovskis skomentował: – Ten ograniczony i ukierunkowany system obejmuje jedynie szczepionki przeciwko COVID-19, których dotyczą zawarte przez UE umowy zakupu z wyprzedzeniem. Ma on na celu zapewnienie większej przejrzystości w zakresie produkcji szczepionek w UE i ich wywozu. Dotychczas przejrzystości tej było za mało, a jest ona obecnie niezwykle ważna Mechanizm ten obejmuje szeroki zakres zwolnień, co pozwoli nam w pełni wywiązać się z naszych zobowiązań w zakresie pomocy humanitarnej i chronić dostawy szczepionek do naszych sąsiadów i do krajów potrzebujących objętych programem na rzecz globalnego dostępu do szczepionki przeciwko COVID-19 (COVAX).
Komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności Stella Kyriakides dodała: – Przez większą część ubiegłego roku pracowaliśmy intensywnie nad zawarciem umów zakupu z wyprzedzeniem z producentami szczepionek, aby dostarczyć szczepionki ludziom w Europie i poza nią. Na początku realizacji projektu zapewniliśmy przedsiębiorstwom finansowanie na budowę zdolności niezbędnych do produkcji szczepionek, tak aby dostawy mogły rozpocząć się zaraz po uzyskaniu zezwolenia. Potrzebujemy mieć jasność co do tego, gdzie dostarczane są szczepionki, które zagwarantowaliśmy, i zapewnić dostęp do nich naszym obywatelom. Ponosimy odpowiedzialność przed europejskimi obywatelami i podatnikami – jest to nasza kluczowa zasada.
Komisja zainwestowała znaczne kwoty w rozwój zdolności produkcyjnych podmiotów opracowujących szczepionki w UE. Miało to na celu zapewnienie szybszego dostarczenia szczepionek obywatelom Unii, wspieranie planowania i strategii dotyczącej szczepionek, których ostatecznym celem jest ochrona zdrowia publicznego. W związku z tym zasadne jest, aby UE monitorowała, w jaki sposób wykorzystano środki wypłacone w ramach umów zakupu z wyprzedzeniem, zwłaszcza w kontekście potencjalnych braków niezbędnych szczepionek przeciwko COVID-19. Głównym celem tego działania jest zapewnienie obywatelom europejskim przejrzystości. Mechanizm przejrzystości i udzielania pozwoleń będzie wymagał od przedsiębiorstw powiadamiania organów państw członkowskich o zamiarze wywozu szczepionek produkowanych w Unii Europejskiej.
Mechanizm udzielania pozwoleń na wywóz
Ten akt wykonawczy, przyjęty w trybie pilnym i opublikowany 29 stycznia, reguluje pozwolenia na wywóz szczepionek przeciwko COVID-19 poza UE do końca marca 2021 r. Mechanizm ten ma zastosowanie wyłącznie do wywozu dokonywanego przez przedsiębiorstwa, z którymi UE zawarła umowy zakupu z wyprzedzeniem.
W oparciu o doświadczenia z wiosny 2020 r. związane z podobnym środkiem dotyczącym środków ochrony indywidualnej Komisja będzie wspierać państwa członkowskie w tworzeniu odpowiedniego mechanizmu zapewniającego sprawne i skoordynowane wdrożenie rozporządzenia.
Środek ten jest ukierunkowany, proporcjonalny, przejrzysty i tymczasowy. Jest on w pełni zgodny z międzynarodowym zobowiązaniem UE w ramach Światowej Organizacji Handlu i grupy G-20 oraz z propozycjami UE w kontekście inicjatywy na rzecz handlu i zdrowia w ramach WTO. Dbając o solidarność międzynarodową, UE wyłączyła z tego mechanizmu dostawy szczepionek na potrzeby pomocy humanitarnej lub przeznaczone dla krajów objętych instrumentem COVAX, a także dla krajów naszego sąsiedztwa.
Unijna strategia dotycząca szczepionek
17 czerwca Komisja Europejska przedstawiła europejską strategię przyspieszenia rozwoju, produkcji i wdrożenia skutecznych i bezpiecznych szczepionek przeciwko COVID-19. W zamian za prawo do zakupu określonej liczby dawek szczepionki w określonym terminie Komisja finansuje – na podstawie umów zakupu z wyprzedzeniem – część kosztów, które producenci szczepionek muszą ponieść na początkowym etapie. Przekazane środki traktowane są jako zaliczka na szczepionki, które zostaną faktycznie zakupione przez państwa członkowskie. Umowy zakupu z wyprzedzeniem są zatem zmniejszającą ryzyko inwestycją ponoszoną na początku realizacji projektu w zamian za wiążące zobowiązanie przedsiębiorstwa do produkcji, nawet przed uzyskaniem pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Powinno to umożliwić szybką i stałą dostawę natychmiast po udzieleniu pozwolenia.
