Komisja Europejska, działając w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, którego celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r., stworzyła warty niemal 17,5 miliarda euro Fundusz Sprawiedliwej Transformacji. Fundusz będzie wspierał dywersyfikację gospodarczą europejskich terenów najbardziej uzależnionych od sektora węglowego i narażonych na skutki dekarbonizacji. Środki mają wspomóc pracowników w nabyciu nowych kwalifikacji i umiejętności. Ponadto, będą wykorzystane w celu pobudzenia inwestycji w zielone technologie i infrastrukturę, a także w regenerację i odbudowę zasobów ziemi. Polska z proponowaną alokacją na poziomie 3,5 miliarda euro ma być największym beneficjentem Funduszu.
– Globalna ekspertyza będzie kluczowa dla skutecznego wdrożenia sprawiedliwej transformacji. Mamy nadzieję, że z pomocą Komisji Europejskiej i Banku Światowego polskie regiony górnicze będą lepiej przygotowane do tej transformacji i wykorzystania środków finansowych na strategiczne inicjatywy, które pobudzą rozwój lokalnych gospodarek – mówi Marek Prawda, dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce.
W ostatnich latach Polska osiągnęła znaczące postępy w oddzieleniu rozwoju gospodarczego od wzrostu zapotrzebowania na energię. Podczas gdy jej gospodarka urosła od początku lat 90. siedmiokrotnie, intensywność energetyczna spadła o 56 procent. Pomimo tych sukcesów, Polska pozostaje jednym z najbardziej uzależnionych od węgla krajów w Europie. Niemal 90 tysięcy ludzi nadal bezpośrednio utrzymuje się z górnictwa.
– Aby transformacja była skuteczna, musi być sprawiedliwa i akceptowalna dla wszystkich. Należy zatem uwzględnić od samego początku jej skutki, przede wszystkim te społeczne, a także wdrożyć wszelkie możliwe instrumenty w celu ich łagodzenia – mówi Artur Soboń, sekretarz stanu w Ministerstwo Aktywów Państwowych, Pełnomocnik Rządu do Spraw Transformacji Spółek Energetycznych i Górnictwa Węglowego.
Bank Światowy wspierał szereg regionów i krajów w obszarze transformacji węglowej, między innymi Macedonię Zachodnią, Grecję, Bułgarię, Bałkany Zachodnie czy Ukrainę. Pracował też w Rosji, Polsce i Rumunii. Bank Światowy doradza krajom jak dekarbonizować gospodarkę poprzez działania, które są wykonalne z ekonomicznego punktu widzenia, dostosowane do indywidualnych potrzeb, a także które nadążają za najnowszymi trendami w zakresie dobrych praktyk, finansów i innowacji technologicznych. W ramach inicjatywy „Wsparcie dla transformacji energetycznej w regionach węglowych” Bank Światowy wraz z Komisją Europejską pomagają regionom w przygotowaniu map drogowych, według których wprowadzane są reformy i wzmacniane instytucje. Pomoc dla regionów górniczych może mieć różne formy w zależności od poszczególnych wyzwań i dostępnych instrumentów w danych regionach.
– Odbudowa gospodarek poprzez ograniczanie emisji oraz inwestycje w zieloną przyszłość to nasze priorytety w Europie. Mamy nadzieję, że doradztwo ekspertów Banku pozwoli Polsce lepiej radzić sobie z wyzwaniami i szansami, jakie przynosi dekarbonizacja. Aby Polska, a także wiele innych krajów, weszła na ścieżkę bardziej zrównoważonego wzrostu, w czasie transformacji energetycznej potrzebna jest ochrona lokalnych społeczności. Regiony górnicze na całym świecie będą czerpać z polskich doświadczeń – mówi Marcus Heinz, Przedstawiciel Banku Światowego na Polskę i kraje bałtyckie.
Wsparcie Komisji Europejskiej dla regionów węglowych w transformacji opiera się na bogatym doświadczeniu zaczerpniętym z Inicjatywy Unii Europejskiej na rzecz Regionów Górniczych w Procesie Transformacji. Poprzez tę Inicjatywę Komisja Europejska stworzyła forum dialogu dla 34 regionów górniczych w 14 krajach Unii Europejskiej, a także repozytorium wiedzy o zagadnieniach transformacji. Przedstawiciele Unii, władze centralne i samorządowe krajów wraz z partnerami społecznymi ze związków zawodowych, przedstawiciele branży, uczelni wyższych i sektora pozarządowego dzielą się swoimi doświadczeniami z transformacji energetycznej i rozmawiają o możliwych rozwiązaniach. Ponadto, niektóre regiony węglowe otrzymują pomoc techniczną, która ułatwi im przeprowadzenie dekarbonizacji.
