Zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa Komisja Europejska zatwierdziła drugi ważny projekt stanowiący przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania („projekt IPCEI”) dotyczący badań i innowacji w łańcuchu wartości baterii. Projekt, zatytułowany „Innowacje w europejskim sektorze baterii”, został przygotowany i zgłoszony wspólnie przez Austrię, Belgię, Chorwację, Finlandię, Francję, Niemcy, Grecję, Włochy, Polskę, Słowację, Hiszpanię i Szwecję.
W nadchodzących latach 12 państw członkowskich przeznaczy w ramach finansowania nawet 2,9 mld euro. Oczekuje się, że finansowanie publiczne odblokuje dodatkowe 9 mld euro inwestycji sektora prywatnego, tj. kwotę ponad trzykrotnie wyższą niż wyniesie pomoc państwa. Przedmiotowy projekt stanowi uzupełnienie pierwszego projektu IPCEI dotyczącego łańcucha wartości baterii – pierwszy Komisja zatwierdziła w grudniu 2019 r.
Wiceprzewodnicząca wykonawcza Margrethe Vestager, odpowiedzialna za politykę konkurencji, skomentowała: – W przypadku ogromnych wyzwań związanych z innowacjami, stojących przed gospodarką europejską, ryzyko może być zbyt duże, by zmierzyło się z nimi tylko jedno państwo członkowskie lub jedno przedsiębiorstwo. W związku z tym rozsądne jest, aby rządy europejskie współpracowały w celu wspierania przemysłu w rozwijaniu bardziej innowacyjnych i zrównoważonych baterii. Przyjęty projekt jest przykładem tego, jak polityka konkurencji idzie w parze z innowacjami i konkurencyjnością, umożliwiając wprowadzanie przełomowych innowacji przy jednoczesnym zapewnieniu, by ograniczone zasoby publiczne były wykorzystywane do przyciągania inwestycji prywatnych, a zakłócenia konkurencji zostały zminimalizowane. Otrzymanie znacznego wsparcia wiąże się również z wzięciem na siebie odpowiedzialności: społeczeństwo musi odnieść korzyści ze swojej inwestycji, dlatego też przedsiębiorstwa otrzymujące pomoc muszą generować pozytywne efekty mnożnikowe w całej UE.
Wiceprzewodniczący Maroš Šefčovič, odpowiedzialny za europejski sojusz na rzecz baterii, powiedział: – Dzięki skoncentrowaniu się na bateriach następnej generacji ten istotny ogólnoeuropejski projekt pomoże zrewolucjonizować rynek baterii. Zwiększy również naszą strategiczną autonomię w sektorze o zasadniczym znaczeniu dla zielonej transformacji i długoterminowej odporności Europy. Zaledwie trzy lat temu unijny przemysł baterii miał marginalne znaczenie. Dziś Europa jest istotnym punktem na światowej mapie miejsc, w których wytwarzane są baterie. Do 2025 r. nasze działania w ramach europejskiego sojuszu na rzecz baterii doprowadzą natomiast do powstania przemysłu zdolnego do zasilania co najmniej sześciu milionów samochodów elektrycznych rocznie. Nasz sukces opiera się na współpracy, przy czym tylko w ramach tego projektu przewidziano około 300 partnerstw między podmiotami przemysłowymi i naukowymi.
Komisarz ds. rynku wewnętrznego Thierry Breton powiedział: – Łańcuch wartości baterii odgrywa strategiczną rolę w realizacji naszych ambicji w zakresie czystej mobilności i magazynowania energii. Ustanawiając kompletny, zdekarbonizowany i cyfrowy łańcuch wartości baterii w Europie, możemy zapewnić naszemu przemysłowi przewagę konkurencyjną, stworzyć bardzo potrzebne miejsca pracy i zmniejszyć naszą niepożądaną zależność od państw trzecich – krótko mówiąc, zwiększyć naszą odporność. Ten nowy projekt IPCEI dowodzi, że europejski sojusz na rzecz baterii, który jest ważnym elementem zestawu narzędzi polityki przemysłowej UE, przynosi efekty.
Projekt obejmie cały łańcuch wartości baterii, począwszy od ekstrakcji surowców, poprzez opracowanie i produkcję ogniw i zestawów baterii, po recykling i unieszkodliwianie odpadów w gospodarce o obiegu zamkniętym, ze szczególnym naciskiem na zrównoważony rozwój. Oczekuje się, że projekt przyczyni się do opracowania całego szeregu nowych przełomowych technologii, w tym innego składu chemicznego ogniw i nowatorskich procesów produkcji, a także innych innowacji w łańcuchu wartości baterii. Uzupełni to wyniki osiągnięte w ramach pierwszego projektu IPCEI dotyczącego baterii.
Ocena przeprowadzana przez Komisję
Komisja oceniła proponowany projekt na podstawie unijnych zasad pomocy państwa, a w szczególności komunikatu dotyczącego ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (IPCEI). W przypadkach, w których inicjatywy prywatne wspierające przełomowe innowacje nie są realizowane ze względu na znaczne ryzyko, jakie za sobą pociągają, komunikat w sprawie pomocy państwa w zakresie projektów IPCEI pozwala państwom członkowskim na podjęcie wspólnych działań, aby zniwelować niedoskonałość rynku, zapewniając jednocześnie, że korzyści odniesie cała unijna gospodarka, i ograniczając potencjalne zakłócenia konkurencji.
Komisja stwierdziła, że proponowany projekt IPCEI spełnia wymogi określone w komunikacie. W szczególności Komisja zauważyła, że:
- projekt pomoże osiągnąć wspólny cel, wspierając strategiczny dla przyszłości Europy łańcuch wartości, w szczególności w odniesieniu do czystej i niskoemisyjnej mobilności;
- projekt jest bardzo ambitny, ponieważ jego celem jest opracowanie technologii i procesów, które wykraczają poza aktualny stan techniki i które umożliwią znaczącą poprawę wyników i bezpieczeństwa oraz zmniejszenie wpływu na środowisko;
- projekt wiąże się również ze znacznym ryzykiem technologicznym i finansowym, w związku z czym wsparcie ze środków publicznych jest konieczne, aby zachęcić przedsiębiorstwa do inwestycji;
- pomoc dla poszczególnych przedsiębiorstw jest ograniczona do tego, co jest konieczne i proporcjonalne oraz co nie zakłóca bezpodstawnie konkurencji. Komisja sprawdziła w szczególności, że planowane łączne maksymalne kwoty pomocy odpowiadają kosztom kwalifikowalnym projektów oraz niedopasowaniu poziomu ich płynności. Co więcej, jeżeli duże projekty stanowiące część IPCEI będą wyjątkowo udane i przyniosą dodatkowe dochody netto, przedsiębiorstwa spłacą odpowiednim państwom członkowskim część pomocy otrzymanej ze środków publicznych (mechanizm wycofania);
- wyniki projektu będą przekazywane przez uczestniczące w nim przedsiębiorstwa korzystające ze wsparcia publicznego europejskiej społeczności naukowej i przedstawicielom sektora innym niż uczestniczące przedsiębiorstwa i państwa. W rezultacie w całej Europie wystąpi pozytywny efekt mnożnikowy.
Na tej podstawie Komisja stwierdziła, że projekt jest zgodny z unijnymi zasadami pomocy państwa.
Finansowanie, beneficjenci i kwoty pomocy
W projekcie udział weźmie 42 uczestników bezpośrednich, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) i start-upy, prowadzące działalność w więcej niż jednym państwie członkowskim. Uczestnicy bezpośredni będą ściśle współpracować między sobą (przewiduje się prawie 300 współprac), a także z ponad 150 partnerami zewnętrznymi, takimi jak uczelnie wyższe, organizacje badawcze i MŚP w całej Europie. Cały projekt powinien zakończyć się do 2028 r. (przy czym harmonogramy poszczególnych podprojektów różnią się).
Uczestników bezpośrednich, wspierające ich państwa członkowskie i dziedziny projektów przedstawiono poniżej:
Więcej informacji na temat kwot pomocy dla poszczególnych uczestników znajdzie się w ogólnodostępnej wersji decyzji Komisji po uzgodnieniu przez Komisję z państwami członkowskimi i stronami trzecimi, które poufne informacje handlowe należy z tej wersji usunąć.
Kontekst
Zatwierdzenie przedmiotowego projektu przez Komisję wpisuje się w kontekst szerszych działań Komisji na rzecz wspierania rozwoju innowacyjnej i zrównoważonej europejskiej branży baterii. W 2017 r. Komisja zainaugurowała europejski sojusz na rzecz baterii. W 2018 r. Komisja przyjęła też strategiczny plan działania na rzecz baterii i w jego ramach wspierała szeroki zakres inicjatyw.
Z uwagi na rosnące znaczenie baterii w wielu obszarach, w tym w szczególności w zakresie transportu i energii, bezpieczny, zamknięty i zrównoważony łańcuch wartości baterii będzie miał coraz większe znaczenie. Dysponowanie bateriami, które będą bardziej ekologiczne przez pełny cykl życia, będzie miało kluczowe znaczenie dla osiągnięcia naszych ambitnych celów w zakresie klimatu. Z tego względu w grudniu 2020 r. Komisja zaproponowała też przyjęcie rozporządzenia w sprawie zrównoważonych baterii.
Dzisiejsza decyzja dotyczy trzeciego projektu badawczo-innowacyjnego zatwierdzonego na podstawie komunikatu z 2014 r. w sprawie pomocy państwa w zakresie ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (projektów IPCEI), w którym określono kryteria, na jakich niektóre państwa członkowskie mogą wspierać transnarodowe projekty o strategicznym znaczeniu dla UE na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Celem tego komunikatu jest zachęcenie państw członkowskich do wspierania wysoce innowacyjnych projektów, które wyraźnie przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i zwiększania konkurencyjności.
Komunikat w sprawie projektów IPCEI uzupełnia inne zasady pomocy państwa, takie jak ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych oraz ramy działalności badawczej, rozwojowej i innowacyjnej, które umożliwiają wspieranie innowacyjnych projektów, zapewniając ograniczenie potencjalnych zakłóceń konkurencji. Z tabeli wyników w dziedzinie pomocy państwa z 2019 r. wynika, że roczne wydatki na badania, rozwój i innowacje w ramach ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych stale rosły i w 2018 r. osiągnęły ok. 10 mld euro.
Komunikat w sprawie projektów IPCEI wspiera inwestycje w badania, rozwój i innowacje oraz uruchomienie produkcji, pod warunkiem że projekty otrzymujące finansowanie są wysoce innowacyjne i nie obejmują produkcji masowej ani działalności handlowej. Zasady te zobowiązują też beneficjentów, by nowo zdobyta wiedza była szeroko rozpowszechniana w UE. Wymagane są też szczegółowe oceny konkurencji, mające zminimalizować wszelkie nadmierne zakłócenia na rynku wewnętrznym.
Aby zapewnić wkład w osiągnięcie celów ekologicznych i cyfrowych Komisji, szeroki zakres zasad pomocy państwa, w tym komunikat w sprawie projektów IPCEI, jest obecnie przedmiotem przeglądu w następstwie ewaluacji i oceny adekwatności zakończonej w październiku 2020 r. W nadchodzących tygodniach rozpoczną się konsultacje publiczne w sprawie zmienionego komunikatu w sprawie projektów IPCEI.
Po wyjaśnieniu wszelkich kwestii związanych z poufnością jawna wersja decyzji zostanie udostępniona w rejestrze pomocy państwa na stronie Komisji poświęconej konkurencji pod numerami spraw: SA.55855 (Austria), SA.55840 (Belgia), SA.55844 (Chorwacja), SA.55846 (Finlandia), SA.55858 (Francja), SA.55831 (Niemcy), SA.56665 (Grecja), SA.55813 (Włochy), SA.55859 (Polska), SA.55819 (Słowacja), SA.55896 (Hiszpania) oraz SA.55854 (Szwecja). Wykaz nowych decyzji dotyczących pomocy państwa opublikowanych w internecie i Dzienniku Urzędowym zamieszczany jest w cotygodniowym biuletynie internetowym dotyczącym pomocy państwa (State Aid Weekly e-News).
