Życie bardzo szybko zweryfikowały PR-owe zapowiedzi rządu. W poprzednim tygodniu ogłoszono alokacje przyznanych Polsce funduszy w podziale na programy operacyjne, co wzbudziło zaniepokojenie samorządowców w całej Polsce, w tym także współpracujących w ramach działającego przy Regionie Lubelskim PO RP – Regionalnym Sekretariacie Samorządowym. Środki zaplanowane na regionalne programy operacyjne zostały znacznie zmniejszone. W przypadku województwa dolnośląskiego prawie o 2/3. Województwo lubelskie straciło ok. pół miliarda EUR w stosunku do perspektywy 2014 2020.Jednocześnie programy operacyjne zarządzane centralnezachowały podobne finansowanie, a spadki wahały się w granicach ok. 10%.
Porównując obie perspektywy widzimy, że jednym programem operacyjnym, którego finansowanie zostało zwiększone jest PO Polska Wschodnia instrument dedykowany wsparciu słabiej rozwiniętych regionów z tzw. ściany wschodniej. Wynika to z faktu, że po raz pierwszy w historii jego istnienia obejmie on swoim działaniem również obszar województwa mazowieckiego, ale z wyłączeniem m. st. Warszawa.
W poprzedniej perspektywie nie istniał również Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, który ma umożliwić regionom uzależnionym od węgla zaadaptowanie się do wymogów tzw. „zielonego ładu”.
Działaniami programu zostały objęte w Polsce województwa: śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie, lubelskie, łódzkie i małopolskie. Ze względu na specyfikę gospodarczą głównym beneficjentem programu będzie województwo śląskie, które jak podają komunikaty rządowe otrzyma ok. 50% alokacji programu.
Skali zmian w programie nie pokazuje również proste porównanie całościowych kwot poszczególnych regionalnych programów operacyjnych. O wiele więcej mówi przeliczenie kwoty zaplanowanych środków na 1 mieszkańca.
Największe różnice dotyczą bogatych województw zachodniej części Polski (m.in. dolnośląskiego, wielkopolskiego czy pomorskiego). Jednak w przypadku naszego regionu różnica jest również znacząca. Statystycznie po przeliczeniu na 1 mieszkańca Lubelszczyzna otrzyma ok. 190 EUR mniej niż latach 2014-2020. Pod względem pomocy na 1 mieszkańca spadnie z 3. na 4. miejsce w Polsce (wyprzedzi nas województwo podlaskie).
Powyższe analizy zostały przedyskutowane w gronie członków Regionalnego Sekretariatu Samorządowego PO RP oraz samorządowców województwa lubelskiego. Wnioski z dyskusji zostały przedstawione na konferencji prasowej w dniu 25 stycznia 2021 r.
Krzysztof Żuk – Przewodniczący Zarządu Regionu Lubelskiego PO RP oraz Prezydent Lublina zwrócił uwagę m.in. na opóźnienia w przygotowaniu priorytetów i wytycznych niezbędnych do sprawnego wydawania funduszy unijnych w perspektywie 2021-2027. „(…)Dziś, póki co wiemy, że główne narzędzie do finansowania polityki rozwoju regionalnego i lokalnego, czyli regionalne programy operacyjne zostały znacznie zmniejszone. W przypadku Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego jest to pół miliarda EUR w stosunku do kończącej się perspektywy 2014- 2020. Spowoduje to utrudniony dostęp do funduszy unijnych szczególnie dla mniejszych samorządów, które będą miały utrudnione zadanie przy realizacji ich strategii rozwoju. Rząd dążąc do centralizowania wydatkowania funduszy unijnych na poziomie krajowym uderza w małe i słabsze gminy. Na Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego będziemy apelować o weryfikację podziału funduszy w ramach regionalnych programów operacyjnych. (…)”
Krzysztof Grabczuk – Poseł na Sejm RP oraz były Marszałek Województwa Lubelskiego przypomniał trwające dziesiątki lat inwestycje, których ukończenie było możliwe dzięki środkom Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego jak „Teatr w Budowie” czy szpital w Chełmie. Podkreślił również inwestycje w gminach w drogi, infrastrukturę wodno-kanalizacyjną, szkolnosportową, służby zdrowia czy też w kapitał ludzki. (…) Dzięki sprawnemu wykorzystywaniu i rozliczaniu funduszy unijnych przez pracowników Urzędu Marszałkowskiego w poprzednich perspektywach mogliśmy liczyć na premie z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, które powiększały budżet naszego regionalnego programu operacyjnego i pozwalały na realizację dodatkowych inwestycji. Sprawdziła się metoda podejmowania decyzji na jak najniższym szczeblu. Pozwala to na łatwiejsze dysponowanie środkami i efektywniejsze ich wykorzystanie. Powrót do centralizowania wydawania środków unijnych jest bardzo niebezpieczny. Mam bardzo poważne obawy, że mogą powtórzyć się sytuacje jak w Rządowym Funduszu Inwestycji Lokalnych, że środki trafią tylko do wybranych samorządów. (…).
Daniel Dragan – Wiceprzewodniczący Rady Powiatu w Białej Podlaskiej przedstawił statystyczne opracowania proponowanej alokacji w odniesieniu do danych z poprzedniej perspektywy. (…) Przy obecnym podziale środków statystyczny mieszkaniec Lubelszczyzny dostanie o ok. 190 EUR mniej niż w poprzedniej perspektywie. Jeżeli to przemnożymy przez ludność nawet typowej małej gminy z województwa lubelskiego wychodzi kwota kilku milionów złotych za którą można wybudować nową drogę, postawić halę sportową, wyremontować lokalną przychodnię czy poddać kompleksowej termomodernizacji budynek użyteczności publicznej. To kilkaset takich inwestycji w skali całego województwa. W powiecie bialskim z programów rządowych jak Infrastruktura i Środowisko czy Polska Wschodnia były realizowane nieliczne projekty. To fundusze dostępne dla dużych samorządów. Małe gminy i powiaty niestety będą musiały się pogodzić z perspektywą mniejszych wpływów z funduszy unijnych w najbliższych latach. (…)
Podsumowując konferencję prasową prezydent Krzysztof Żuk podkreślił, że powyższy podział uderza szczególnie w mniejsze gminy. Duże samorządy jak Lublin poradzą sobie nawet w tak niesprzyjających warunkach. Rząd poza werbalnym zapewnieniem nie troszczy się o Polskę lokalną. Stąd skierowany do premiera Morawieckiego apel, aby samorządy szczególnie te w Polsce wschodniej zajmowały widoczne miejsce w polityce rządu.
Sprawa działań rządu w sprawie podziału funduszy unijnych na lata 2021-2027 będzie omawiana również na kolejnych posiedzeniach Regionalnego Sekretariatu ds. Samorządu PO RP, o czym będziemy na bieżąco informować.
materiał: Regionalnego Sekretariatu Samorządowego PO RP
tekst: Daniel Dragan Wiceprzewodniczący Rady Powiatu w Białej Podlaskiej Przewodniczący Zarządu Powiatu Bialskiego Platformy Obywatelskiej RP
opracowanie: Gwalbert Krzewicki
