W planie działania KE przeanalizowała obecne i przyszłe wyzwania oraz zaproponowała działania mające na celu zmniejszenie zależności Europy od państw trzecich, dywersyfikację dostaw ze źródeł pierwotnych i wtórnych oraz zwiększenie efektywności gospodarki zasobami i obiegu zamkniętego.
Jednocześnie Komisja wskazała, że chce promować odpowiedzialne pozyskiwanie zasobów na całym świecie. Zaproponowane działania ułatwią ekologiczną i cyfrową transformację unijnej gospodarki. Wzmocnią też odporność Europy i umożliwią jej otwartą strategiczną autonomię w zakresie kluczowych technologii niezbędnych do takiej transformacji. Wykaz surowców krytycznych zaktualizowano, aby uwzględnić ich zmieniające się znaczenie gospodarcze i wyzwania związane z ich dostawami w oparciu o zastosowanie przemysłowe. Ujęto w nim 30 surowców krytycznych. Do wykazu dodano lit, który ma zasadnicze znaczenie dla przejścia na elektromobilność.
Maroš Šefčovič, wiceprzewodniczący do spraw stosunków międzyinstytucjonalnych i prognozowania, oświadczył: – Bezpieczne i zrównoważone dostawy surowców są jednym z podstawowych warunków odpornej gospodarki. W przypadku samych tylko baterii na potrzeby samochodów elektrycznych i magazynowania energii Europa będzie potrzebowała na przykład do 2030 r. nawet 18 razy więcej litu, a do 2050 r. – nawet 60 razy więcej. Jak pokazuje nasza prognoza, nie możemy pozwolić na zastąpienie obecnego uzależnienia od paliw kopalnych zależnością od surowców krytycznych. Jeszcze dobitniej pokazują to zakłócenia w naszych strategicznych łańcuchach wartości związane z koronawirusem. Zbudujemy zatem silny sojusz, aby wspólnie ograniczyć naszą zależność, przejść na zróżnicowane, zrównoważone i społecznie odpowiedzialne dostawy, zapewnić obieg zamknięty surowców i wykorzystywać innowacje.
Thierry Breton, komisarz ds. rynku wewnętrznego, powiedział: – Aby Europa mogła realizować ekologiczną i cyfrową transformację oraz pozostać pierwszym przemysłowym kontynentem na świecie, potrzebuje szeregu surowców. Nie możemy sobie pozwolić na pełną zależność od państw trzecich, a w przypadku niektórych metali ziem rzadkich – zależność od pojedynczych krajów. Dywersyfikując dostawy z państw trzecich i rozwijając własne zdolności w zakresie wydobycia, przetwarzania, recyklingu, rafinacji i segregacji metali ziem rzadkich, możemy uczynić naszą gospodarkę bardziej odporną i zrównoważoną. Wdrożenie zaproponowanych działań wymagać będzie wspólnego wysiłku ze strony przemysłu, społeczeństwa obywatelskiego, regionów i państw członkowskich. Te ostatnie zachęcamy do uwzględnienia w krajowych planach odbudowy inwestycji w surowce krytyczne.
Plan działania w sprawie surowców krytycznych ma na celu:
- rozwój odpornych łańcuchów wartości na potrzeby ekosystemów przemysłowych UE;
- zmniejszenie zależności od pierwotnych surowców krytycznych poprzez wykorzystanie zasobów w obiegu zamkniętym, zrównoważone produkty i innowacje;
- wzmocnienie krajowego zaopatrzenia w surowce w UE;
- dywersyfikację źródeł zaopatrzenia z państw trzecich i usunięcie zakłóceń w handlu międzynarodowym, przy pełnym poszanowaniu międzynarodowych zobowiązań UE.
W komunikacie przedstawiono dziesięć konkretnych działań służących osiągnięciu tych celów. Po pierwsze w nadchodzących tygodniach Komisja ustanowi europejski sojusz na rzecz surowców. Sojusz ten, łączący wszystkie istotne zainteresowane strony, skoncentruje się na najpilniejszych potrzebach, a mianowicie zwiększeniu odporności UE w łańcuchu wartości metali ziem rzadkich i magnesów, ponieważ ma to zasadnicze znaczenie dla większości ekosystemów przemysłowych UE, takich jak energia odnawialna, obrona i przemysł kosmiczny. Z czasem sojusz można będzie rozszerzyć w celu zaspokojenia innych potrzeb w zakresie surowców krytycznych i metali nieszlachetnych.
Aby lepiej wykorzystać lokalne surowce, Komisja określi wraz z państwami członkowskimi i regionami projekty wydobywcze i przetwórcze, które można uruchomić w UE jeszcze do 2025 r. Specjalny nacisk położony zostanie na regiony górnictwa węglowego i inne regiony w okresie transformacji, ze szczególnym uwzględnieniem wiedzy specjalistycznej i umiejętności w zakresie technologii górniczych, wydobywczych i przetwórczych.
Komisja będzie też wspierać wykorzystanie unijnego programu obserwacji Ziemi „Copernicus”, aby poprawić poszukiwanie zasobów, eksploatację i zarządzanie środowiskowe po zamknięciu. Jednocześnie program „Horyzont Europa” będzie wspierać badania naukowe i innowacje, w szczególności w kwestii nowych technologii górniczych, zastępowania i recyklingu.
Zgodnie z założeniami Europejskiego Zielonego Ładu pozostałe działania będą dotyczyć obiegu zamkniętego i zrównoważonego charakteru łańcucha wartości surowców. Do końca 2021 r. Komisja opracuje kryteria zrównoważonego finansowania sektorów górnictwa i wydobywczego. Określi również możliwości pozyskiwania wtórnych surowców krytycznych z zapasów i odpadów UE oraz wskaże obiecujące projekty dotyczące odzyskiwania surowców do 2022 r.
Komisja zawiąże międzynarodowe partnerstwa strategiczne, aby zabezpieczyć dostawy surowców krytycznych niedostępnych w Europie. Pilotażowe partnerstwa z Kanadą, zainteresowanymi państwami Afryki i krajami sąsiadującymi z UE rozpoczną się już w 2021 r. W ramach tych partnerstw oraz na innych forach międzynarodowej współpracy Komisja będzie promować zrównoważone i odpowiedzialne praktyki wydobywcze oraz przejrzystość.
Kontekst
Bezpieczeństwo dostaw surowców dla przemysłu UE to kwestia od dawna problematyczna. UE starała się ją wielokrotnie rozwiązać, począwszy od utworzenia Grupy ds. Dostaw Surowców w latach 70. ubiegłego wieku, skończywszy na Inicjatywie na rzecz surowców ogłoszonej w 2008 r. W inicjatywie tej określono strategię na rzecz zmniejszenia uzależnienia od surowców nieenergetycznych wykorzystywanych w przemysłowych łańcuchach wartości i na rzecz dobrobytu społecznego poprzez zróżnicowanie źródeł surowców pierwotnych pochodzących z państw trzecich, wzmocnienie krajowych źródeł zaopatrzenia i wspieranie dostaw surowców wtórnych dzięki zasobooszczędności i obiegowi zamkniętemu.
W Europejskim Zielonym Ładzie oraz nowej europejskiej strategii przemysłowej potwierdzono, że dostęp do zasobów jest strategiczną kwestią bezpieczeństwa z punktu widzenia udanej transformacji ekologicznej i cyfrowej. W wielu częściach świata obecny kryzys związany z koronawirusem doprowadził do krytycznego spojrzenia na organizację łańcuchów dostaw, zwłaszcza w odniesieniu do bezpieczeństwa publicznego lub sektorów strategicznych. W zaproponowanym planie odbudowy Komisja położyła nacisk na odbudowanie bardziej ekologicznej, cyfrowej i odpornej gospodarki. W związku z tym Europa powinna dążyć do rozwijania otwartej strategicznej autonomii i dywersyfikacji dostaw surowców.
