EFIS, czyli finansowy filar planu inwestycyjnego dla Europy, wywiera wyraźny wpływ na unijną gospodarkę i wykazuje się elastycznością w reakcji na pandemię koronawirusa. W ciągu ostatnich pięciu lat setki i tysiące przedsiębiorstw i projektów skorzystało z tej inicjatywy, czyniąc Europę bardziej socjalną, ekologiczną, innowacyjną i konkurencyjną.
Komisja Europejska i Grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) wywiązały się ze swojego zobowiązania do uruchomienia inwestycji w wysokości 500 mld euro w ramach planu inwestycyjnego dla Europy. Około 1 400 operacji zakwalifikowano do finansowania z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS), wykorzystując gwarancje budżetowe Unii Europejskiej oraz zasoby własne Grupy EBI. Oczekuje się, że środki te przyczynią się do uruchomienia blisko 514 mld euro dodatkowych inwestycji w całej UE, na czym skorzysta około 1,4 mln małych i średnich przedsiębiorstw. W 2017 r., kiedy Rada i Parlament zgodziły się rozszerzyć zakres i skalę EFIS, celem było zmobilizowanie 500 mld euro do końca 2020 r. Pieniądze te miały zaradzić luce inwestycyjnej powstałej w wyniku kryzysu finansowego i gospodarczego z lat 2007–2008.
W ostatnich latach, a w szczególności po wybuchu epidemii koronawirusa, zmieniły się priorytety EFIS: stał się on inspiracją dla InvestEU, nowego programu inwestycyjnego Komisji na lata 2021–2027, i już obecnie przyczynia się do inicjatywy inwestycyjnej w odpowiedzi na koronawirusa. EFIS ma też do odegrania kluczową rolę w pakiecie NextGenerationEU obejmującym środki służące odbudowie europejskiej gospodarki po wstrząsie wywołanym koronawirusem. Plan zakłada uzupełnienie środków Instrumentu Wsparcia Wypłacalności, którego celem jest zapobieganie niewypłacalności europejskich przedsiębiorstw.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oświadczyła: – Plan inwestycyjny dla Europy to sukces. W ciągu ostatnich pięciu lat umożliwił on finansowanie setek tysięcy przedsiębiorstw i projektów, które realizują nasze ambitne cele uczynienia Europy bardziej ekologiczną, innowacyjną i sprawiedliwą. Będziemy to kontynuować za pomocą instrumentu NextGenerationEU.
Prezes Grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego Werner Hoyer stwierdził: – EFIS może służyć za model działań w reakcji na koronawirusa. Świadomość, że przekroczyliśmy docelowy poziom inwestycji na kwotę 500 mld euro przed zakładanym terminem, jest dowodem na siłę partnerstwa. Wdrażanie finansowego filaru planu inwestycyjnego dla Europy, opracowanego przez Komisję, to zaszczyt i wyzwanie dla EBI. Spełniliśmy oczekiwania, zwłaszcza dzięki doskonałej współpracy naszego banku z instytucjami europejskimi i krajowymi. Sukces tej inicjatywy pokazuje, jak wiele Europa może osiągnąć przy pomocy odpowiednich instrumentów: nasz kontynent stał się bardziej socjalny, ekologiczny, innowacyjny i konkurencyjny. Możemy i powinniśmy wykorzystać te doświadczenia, aby przezwyciężyć obecny kryzys. Pomoże nam to kształtować Europę, z której wszyscy możemy być dumni.
Co finansuje Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych?
EFIS umożliwia grupie EBI finansowanie działań, które wiążą się z większym ryzykiem niż ma to miejsce w przypadku przeciętnych inwestycji. Projekty wspierane przez EFIS są często wysoce innowacyjne i realizowane przez małe przedsiębiorstwa bez historii kredytowej. Często są to również projekty, w których łączy się mniejsze potrzeby w zakresie infrastruktury w poszczególnych sektorach lub obszarach geograficznych. Wspieranie takich projektów wymagało, by grupa EBI stworzyła nowe produkty finansowe, na przykład finansowanie wysokiego ryzyka z elementami kapitału własnego lub platformy inwestycyjne. Zmieniło to charakter EBI i zrewolucjonizowało sposób, w jaki Europa finansuje swoje priorytety.
Co ważne, plan inwestycyjny dla Europy umożliwia też EBI zatwierdzanie większej liczby projektów, niż byłoby to możliwe bez wsparcia w postaci gwarancji UE. Pozwala ponadto dotrzeć do nowych klientów: trzy czwarte beneficjentów wsparcia z EFIS to dla banku nowi klienci. Pokazuje to wartość dodaną operacji EFIS.
Dzięki wsparciu z EFIS EBI oraz zależny od niego Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) odpowiedzialny za finansowanie małych przedsiębiorstw, zapewniły wsparcie finansowe setkom tysięcy MŚP w wielu różnych sektorach we wszystkich państwach UE. Do przykładów należą projekty w dziedzinie zrównoważonego rolnictwa w Belgii, innowacyjnych technologii medycznych w Hiszpanii oraz efektywności energetycznej na Litwie.
Skutki gospodarcze: miejsca pracy i wzrost
Skutki inicjatywy są znaczące. Na podstawie danych z grudnia 2019 r. departament ekonomiczny EBI oraz Wspólne Centrum Badawcze (JRC) Komisji szacują, że operacje EFIS zapewniły wsparcie dla około 1,4 mln miejsc pracy. Do 2022 r. liczba ta powinna wzrosnąć do 1,8 mln miejsc pracy w porównaniu z poziomem bazowym. Z obliczeń wynika ponadto, że dzięki tej inicjatywie unijne PKB wzrosło o 1,3 proc. i prognozuje się, że do 2022 r. wzrost ten wyniesie 1,9 proc. Według danych z początku tego roku 60 proc. pozyskanego kapitału pochodziło ze środków prywatnych, co oznacza, że EFIS osiągnął również swój cel w postaci mobilizacji inwestycji sektora prywatnego.
Biorąc pod uwagę wielkość gospodarki, największy wpływ odnotowano w krajach, które mocno ucierpiały w wyniku kryzysu z lat 2007–2008, tj. na Cyprze, w Grecji, Irlandii, we Włoszech, w Portugalii oraz Hiszpanii. Podczas gdy bezpośredni wpływ na inwestycje jest szczególnie wysoki właśnie w tych państwach, wyliczenia wskazują, że regiony objęte polityką spójności (głównie państwa Europy Wschodniej) mogą odnieść większe korzyści w perspektywie długoterminowej. Wyliczenia te są zgodne z faktycznymi działaniami w zakresie finansowania w ramach EFIS: Kraje, w których wartość inwestycji uruchomionych dzięki EFIS w stosunku do PKB jest najwyższa, to: Bułgaria, Grecja, Portugalia, Estonia i Hiszpania.
Jakie korzyści z planu inwestycyjnego dla Europy odnieśli obywatele?
W sporządzonym przez EBI sprawozdaniu EFIS z 2019 r. wymieniono szereg konkretnych wyników tej inicjatywy. Dzięki EFIS:
- około 20 mln więcej gospodarstw domowych ma dostęp do szybkich łączy szerokopasmowych;
- wybudowano lub odremontowano około 540 tys. przystępnych cenowo mieszkań socjalnych;
- 22 mln Europejczyków korzysta z lepszych usług opieki zdrowotnej;
- około 400 mln przejazdów pasażerskich skorzysta z nowej lub ulepszonej infrastruktury transportowej;
- 13,4 mln gospodarstw domowych otrzymało dostawy energii ze źródeł odnawialnych.
Kontekst
Komisja i Grupa EBI zainaugurowały Plan inwestycyjny dla Europy w listopadzie 2014 r. w celu odwrócenia spadkowych tendencji w zakresie inwestycji i przywrócenia Europy na ścieżkę ożywienia gospodarczego. Filar finansowy planu, czyli Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych, miał początkowo zmobilizować 315 mld euro dodatkowych inwestycji do 2018 r. Po sukcesie tego planu Parlament Europejski i państwa członkowskie zgodziły się wzmocnić EFIS i zwiększyć cel inwestycyjny do 500 mld euro do końca 2020 r.
W niezależnej ocenie EFIS opublikowanej w czerwcu 2018 r. stwierdzono, że gwarancja UE jest skutecznym sposobem na zwiększenie liczby bardziej ryzykownych operacji podejmowanych przez EBI, ponieważ w ten sposób wykorzystuje się mniej zasobów budżetowych w porównaniu z europejskimi programami dotacji i instrumentami finansowymi. Podkreślono, że wsparcie EBI ma zasadnicze znaczenie dla beneficjentów EFIS, ponieważ podnosi wiarygodność na rynku, a tym samym pomaga w pozyskaniu dalszych funduszy. Sukces EFIS opiera się zwłaszcza na efektywnej strukturze zarządzania, która w elastyczny sposób reaguje na ciągłe zmiany na rynkach. Niezależna grupa ekspertów decyduje, czy projekt kwalifikuje się do wsparcia gwarancją UE. Celem jest: ograniczenie ryzyka prywatnych inwestycji w projekty potrzebne do budowania bardziej zrównoważonej Europy oraz zapewnienie wartości dodanej w stosunku do działań bez wsparcia ze środków publicznych.
W maju 2020 r. Komisja Europejska przedstawiła zmieniony wniosek dotyczący planu mającego zastąpić plan inwestycyjny dla Europy w okresie obowiązywania kolejnych wieloletnich ram finansowych, począwszy od 2021 r.: program InvestEU.
