Komisja Europejska rozpoczęła drugi etap konsultacji z europejskimi związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców na temat zapewnienia sprawiedliwej płacy minimalnej wszystkim pracownikom w Unii Europejskiej. W ramach pierwszego etapu konsultacji – od 14 stycznia do 25 lutego 2020 r. – Komisja otrzymała uwagi od 23 partnerów społecznych z całej UE. Na podstawie tych opinii Komisja stwierdziła, że istnieje potrzeba dalszego działania na szczeblu UE. Od początku był to priorytet polityczny Komisji pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen, ale ostatnie wydarzenia jeszcze bardziej uwypukliły potrzebę działań UE w celu ograniczenia rosnących nierówności płac i ubóstwa pracujących.
UE szczególnie dotkliwie odczuła skutki pandemii koronawirusa, które wywarły negatywny wpływ na gospodarkę, przedsiębiorstwa i dochody pracowników i ich rodzin w państwach członkowskich. Zagwarantowanie, by wszyscy pracownicy w UE otrzymywali godne zarobki, ma zasadnicze znaczenie dla ożywienia gospodarczego, jak również dla tworzenia sprawiedliwej i odpornej gospodarki. Płaca minimalna ma tu ważną rolę do odegrania. Płaca minimalna jest istotna zarówno w państwach, w których minimalne wynagrodzenia są wyłącznie negocjowane w drodze układów zbiorowych, jak i w państwach, w których obowiązuje ustawowa płaca minimalna.
Płaca minimalna, która jest odpowiednio negocjowana z partnerami społecznymi, przestrzegana i aktualizowana, może:
- zapewnić pracownikom o słabszej pozycji na rynku bufor finansowy na wypadek trudnej sytuacji
- stwarzać większe zachęty do pracy, a więc poprawiać wydajność
- ograniczać nierówności płacowe w społeczeństwie
- zwiększać popyt krajowy oraz odporność gospodarki
- pomóc w zniesieniu luki płacowej między kobietami a mężczyznami
Płaca minimalna – ustalona na odpowiednim poziomie i uwzględniająca warunki ekonomiczne – stanowi wsparcie dla pracowników o słabszej pozycji na rynku i pomaga firmom utrzymać zarówno zatrudnienie, jak i konkurencyjność.
Komisja nie ma na celu ustanowienia jednolitej europejskiej płacy minimalnej, ani zharmonizowania systemów ustalania takiej płacy. Wszelkie ewentualne środki byłyby stosowane różnie, w zależności od systemów ustalania płacy minimalnej oraz tradycji państw członkowskich, przy pełnym poszanowaniu kompetencji krajowych i swobody zawierania umów przez partnerów społecznych.
W dokumencie będącym podstawą drugiego etapu konsultacji określono możliwe warianty działania UE w celu zapewnienia, aby płace minimalne były ustalane na odpowiednich poziomach i chroniły wszystkich pracowników. Negocjacje zbiorowe mają decydującą rolę do odegrania, co podkreślili partnerzy społeczni w swoich odpowiedziach na pierwszy etap konsultacji. Dlatego inicjatywa UE będzie miała na celu zapewnienie, aby:
- istniał dobrze funkcjonujący system negocjacji zbiorowych w zakresie ustalania płac
- krajowe ramy prawne umożliwiały ustanowienie i regularne aktualizowanie ustawowej płacy minimalnej według jasnych i stabilnych kryteriów
- partnerzy społeczni mieli rzeczywisty udział w procesie ustalania ustawowej płacy minimalnej w celu poprawy adekwatności płacy minimalnej
- zróżnicowanie płacy minimalnej i odstępstwa od niej zostały wyeliminowane lub ograniczone
- krajowe ramy prawne regulujące płacę minimalną były skutecznie przestrzegane i działały mechanizmy monitorowania
Komisja zaprasza partnerów społecznych do nadsyłania odpowiedzi w ramach konsultacji do 4 września 2020 r. Jedną z kwestii jest rodzaj instrumentu, który byłby najbardziej właściwy. Komisja rozważa zarówno instrumenty ustawodawcze, jak i środki o charakterze nieustawodawczym, tj. dyrektywę w obszarze warunków pracy oraz zalecenie Rady.
W świetle obecnej sytuacji związanej z pandemią koronawirusa oraz aby dać partnerom społecznym wystarczająco dużo czasu na złożenie uwag, okres ten jest dłuższy niż w przypadku poprzednich konsultacji.
Następnym krokiem po zakończeniu drugiego etapu konsultacji będą albo negocjacje z partnerami społecznymi w celu zawarcia porozumienia na podstawie art. 155 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), albo przedłożenie wniosku ustawodawczego przez Komisję Europejską.
Wypowiedzi członków kolegium komisarzy:
Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw gospodarki służącej ludziom, powiedział: – Podejmując wysiłki na rzecz sprzyjającej włączeniu społecznemu odbudowy po kryzysie związanym z koronawirusem, chcemy zapewnić, aby wszyscy pracownicy w UE byli chronieni za pomocą sprawiedliwej płacy minimalnej, która umożliwi im godziwe zarobki bez względu na miejsce zatrudnienia. Partnerzy społeczni odgrywają decydującą rolę w negocjowaniu wynagrodzeń na szczeblu krajowym i lokalnym, dlatego powinni mieć udział w ustalaniu płac minimalnych zarówno w państwach, w których minimalne wynagrodzenia są wyłącznie negocjowane w drodze układów zbiorowych, jak i w państwach, w których obowiązuje ustawowa płaca minimalna.
Nicolas Schmit, komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych, dodał: – Co szósty pracownik w UE zalicza się do nisko uposażonych, a większość z nich stanowią kobiety. To te osoby podtrzymywały nasze społeczeństwa i gospodarki, kiedy wszystko inne musiało się zatrzymać. Paradoksalnie jednak to właśnie w tych pracowników kryzys uderzy najmocniej. Działania na rzecz inicjatywy w sprawie płac minimalnych w UE to istotny element naszej strategii odbudowy. Każdy zasługuje na godziwy poziom życia.
Kontekst
W swoich wytycznych politycznych przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen zobowiązała się do przedłożenia instrumentu prawnego, który zapewni, aby wszyscy pracownicy w Unii byli chronieni przez sprawiedliwą płacę minimalną, umożliwiającą godne życie, niezależnie od miejsca zatrudnienia.
W ramach komunikatu „Silna Europa socjalna na rzecz sprawiedliwej transformacji” Komisja zainicjowała 14 stycznia 2020 r. pierwszy etap konsultacji z partnerami społecznymi na temat zapewnienia sprawiedliwej płacy minimalnej wszystkim pracownikom. Pierwszy etap konsultacji zakończył się 25 lutego, Komisja otrzymała 23 odpowiedzi od europejskich partnerów społecznych reprezentujących związki zawodowe i organizacje pracodawców na szczeblu UE.
Po uwzględnieniu opinii wyrażonych przez partnerów społecznych na pierwszym etapie konsultacji Komisja stwierdziła, że istnieje potrzeba działania na poziomie UE. Dlatego Komisja rozpoczyna teraz drugi etap konsultacji z partnerami społecznymi, zgodnie z art. 154 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).
Nie będzie jednej płacy minimalnej o jednakowej wysokości, która byłaby odpowiednia dla każdego. Każdy ewentualny wniosek będzie odzwierciedlał krajowe uwarunkowania, układy zbiorowe lub przepisy prawne. W niektórych państwach już dzisiaj funkcjonują bardzo sprawne systemy. Komisja pragnie zapewnić, aby wszystkie systemy były odpowiednie, obejmowały wszystkich pracowników, przewidywały szczegółowe konsultacje z partnerami społecznymi oraz stosowny mechanizm aktualizacji.
Inicjatywa ta przyczyni się do wdrożenia zasady 6. Europejskiego filaru praw socjalnych, dotyczącej płac, stanowiącej wspólną odpowiedzialność państw członkowskich, partnerów społecznych i instytucji UE. Komisja zainicjowała szeroką dyskusję na temat przyszłego planu działania, mającego na celu pełne wdrożenie europejskiego filaru praw socjalnych. Plan ten ma zostać przedstawiony na początku 2021 r. Komisja zaprasza wszystkie zainteresowane strony do nadsyłania uwag na ten temat do listopada 2020 r. W tym celu stworzono specjalną stronę internetową pt. „Czy jesteś za silną Europą socjalną? – wyraź swoją opinię”.
