Komisja Europejska przyjęła tymczasowe ramy prawne umożliwiające państwom członkowskim wykorzystanie pełnej elastyczności przewidzianej w przepisach dotyczących pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście epidemii COVID-19. Wraz z wieloma innymi środkami wsparcia, które mogą być stosowane przez państwa członkowskie zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi pomocy państwa, tymczasowe ramy prawne umożliwiają państwom członkowskim zapewnienie dostępności do wystarczającej płynności wszystkim rodzajom przedsiębiorstw oraz zachowanie ciągłości działalności gospodarczej w trakcie i po zakończeniu epidemii COVID-19.
Wiceprzewodnicząca Komisji Margrethe Vestager, odpowiedzialna za politykę konkurencji, stwierdziła: – Skutki gospodarcze epidemii COVID-19 są poważne. Musimy działać szybko, aby w największym możliwym stopniu poradzić sobie z jej skutkami. Musimy przy tym działać w sposób skoordynowany. Nowe tymczasowe ramy prawne umożliwiają państwom członkowskim wykorzystanie pełnej elastyczności, jaką przewidują zasady pomocy państwa, w celu wsparcia gospodarki w tym trudnym czasie.
Zgodnie z tymczasowymi ramami prawnymi dotyczącymi pomocy państwa na rzecz wsparcia gospodarki w kontekście epidemii COVID-19, których podstawę stanowi art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, uznaje się, że w całej gospodarce UE występują poważne zakłócenia. Aby temu zaradzić, tymczasowe ramy prawne przewidują pięć rodzajów pomocy:
- dotacje bezpośrednie, selektywne korzyści podatkowe oraz zaliczki: państwa członkowskie będą mogły ustanowić programy, w ramach których przedsiębiorstwom będzie można przyznać do 800 000 euro na zaspokojenie pilnego zapotrzebowania na płynność;
- gwarancje państwowe na pożyczki zaciągnięte przez przedsiębiorstwa w bankach: państwa członkowskie będą mogły udzielać gwarancji państwowych, aby zapewnić możliwość udzielania przez banki pożyczek klientom, którzy ich potrzebują;
- subsydiowane pożyczki ze środków publicznych dla przedsiębiorstw: państwa członkowskie będą mogły udzielać przedsiębiorstwom pożyczek o korzystnych stopach oprocentowania. Pożyczki te mogą pomóc przedsiębiorstwom w zaspokojeniu pilnych potrzeb kapitałowych i inwestycyjnych;
- gwarancje dla banków kierujących pomoc państwa do gospodarki realnej: niektóre państwa członkowskie planują wykorzystać istniejące zdolności banków w zakresie udzielania pożyczek jako kanał wsparcia dla firm, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw. Przedmiotowe ramy jasno stanowią, że taka pomoc jest uznawana za pomoc bezpośrednią dla klientów banków, a nie dla samych banków, i zawierają wytyczne dotyczące sposobu minimalizowania zakłócenia konkurencji między bankami;
- krótkoterminowe ubezpieczenia kredytów eksportowych: ramy te wprowadzają dodatkową elastyczność, jeśli chodzi o sposób wykazywania, że określone kraje są wolne od ryzyka zbywalnego, umożliwiając tym samym udzielanie przez państwo, w razie potrzeby, krótkoterminowych ubezpieczeń kredytów eksportowych.
Ze względu na ograniczoną wielkość budżetu UE większość środków na walkę z tym kryzysem będzie pochodziła z budżetów państw członkowskich. Tymczasowe ramy pomogą ukierunkować wsparcie dla gospodarki, ograniczając jednocześnie negatywny wpływ na równe warunki działania na jednolitym rynku.
Tymczasowe ramy prawne obejmują w związku z tym szereg zabezpieczeń. Przewidują na przykład powiązanie subsydiowanych pożyczek lub gwarancji dla przedsiębiorstw ze skalą ich działalności gospodarczej poprzez odniesienie do kwoty wynagrodzeń, obrotu lub zapotrzebowania na płynność, a także do korzystania ze wsparcia publicznego w zakresie kapitału obrotowego lub inwestycyjnego. Pomoc ta powinna zatem umożliwić przedsiębiorstwom przetrwanie pogorszenia koniunktury i przygotowanie gruntu pod trwałe ożywienie.
Tymczasowe ramy uzupełniają wiele innych, dostępnych już dla państw członkowskich, możliwości łagodzenia skutków społeczno-gospodarczych epidemii COVID-19, zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa. W dniu 13 marca 2020 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie skoordynowanej reakcji gospodarczej na epidemię COVID-19, w którym przedstawiono te możliwości. Państwa członkowskie mogą na przykład wprowadzić z korzyścią dla przedsiębiorstw ogólnie obowiązujące zmiany (np. odroczenie podatków lub subsydiowanie skróconego czasu pracy we wszystkich sektorach), które nie wchodzą w zakres zasad pomocy państwa. Mogą również przyznawać przedsiębiorstwom rekompensaty za szkody poniesione z powodu epidemii COVID-19 oraz bezpośrednio w jej rezultacie. Może to być przydatne w kontekście wsparcia szczególnie dotkniętych sektorów, takich jak transport, turystyka, hotelarstwo i handel detaliczny.
Ramy będą obowiązywać do końca grudnia 2020 r. W celu zapewnienia pewności prawa Komisja dokona ich oceny przed upływem tego terminu, jeżeli zajdzie taka potrzeba.
Kontekst
Zasady pomocy państwa pozwalają państwom członkowskim podjąć szybkie i skuteczne działania w celu wsparcia obywateli i przedsiębiorstw, w szczególności MŚP, w obliczu trudności gospodarczych spowodowanych przez epidemię COVID-19.
Przyjęte dziś tymczasowe ramy prawne stanowią uzupełnienie dla szerokich możliwości, jakimi dysponują państwa członkowskie w zakresie opracowywania środków zgodnych z obowiązującymi unijnymi zasadami pomocy państwa, jak określono w komunikacie w sprawie skoordynowanej reakcji gospodarczej na epidemię COVID-19 z dnia 13 marca 2020 r. W szczególności mogą przyjmować środki, które wykraczają poza zakres kontroli pomocy państwa, takie jak fundusze krajowe przyznawane na potrzeby usług zdrowotnych lub innych usług publicznych w związku ze zwalczaniem epidemii Covid-19. Państwa członkowskie mogą również podejmować natychmiastowe działania, stosując publiczne środki wsparcia, które są dostępne dla wszystkich przedsiębiorstw, takie jak subsydiowanie wynagrodzeń, zawieszenie płatności podatku dochodowego od osób prawnych i podatku VAT bądź składek na ubezpieczenie społeczne. Co więcej, państwa członkowskie mogą przyznać bezpośrednie wsparcie finansowe konsumentom, na przykład w związku z anulowanymi rezerwacjami lub biletami, których koszt nie jest zwracany przez operatorów.
Ponadto przepisy UE w sprawie pomocy państwa umożliwiają państwom członkowskim wspieranie przedsiębiorstw mających problemy z płynnością i potrzebujących natychmiastowej pomocy. Art. 107 ust. 2 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej umożliwia państwom członkowskim wypłacanie przedsiębiorstwom odszkodowań za szkody spowodowane zdarzeniami nadzwyczajnymi, takimi jak te spowodowane przez epidemię COVID-19, w tym stosowanie środków w sektorach takich jak lotnictwo i turystyka.
Komisja przyjęła tymczasowe ramy prawne w 2008 r. w odpowiedzi na światowy kryzys finansowy.
