Powracamy do historii i do czasów, kiedy Jan Sapieha wraz z przywilejem o lokacji miasta, który otrzymał na Sejmie w Brześciu w 1511 roku i uzyskał od króla Polski Zygmunta Starego przywilej organizowania trzech Jarmarków w Kodniu. W taki sposób Mariusz Zańko – sekretarz Gminy Kodeń, autor wniosku dotacyjnego Jarmarku Sapieżyńskiego i współprowadzący spotkania przybliżył zarys podjętej inicjatywy na terenie gminy.
Zwrócił uwagę na jej trzy aspekty: historyczny – odtwarzanyw rekonstrukcjach historycznych, powrotu do 500 lat wstecz do wieków chwały Kodnia oraz pierwszej i drugiej Rzeczypospolitej, rękodzielniczy – prezentacje wyrobów rzemieślników i artystów, a także występy zespołów ludowych, muzycznych i orkiestr dętych.
Poinformował, że ta wyjątkowa i jedyna w swoim rodzaju uroczystość pod szczególnym hasłem: „Od Sapiehów do 100-lecia niepodległości” została dofinansowana z programu „Niepodległa” środków finansowych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie, PKP Cargo, wójta gminy Kodeń oraz Banku Spółdzielczego w Łomazach.
W kolejności sekretarz gminy Kodeń przypomniał o odbudowaniu przez Towarzystwo Przyjaciół Kodnia i Urząd Gminy Kodeń w 2018 r. Pomnika Odzyskania Niepodległości. Ta impreza – podkreślił – jest kontynuacją do świętowania wspaniałego wydarzenia: 100 – lecia odzyskania niepodległości przez nasz kraj i w związku z tym, że nie wstydzimy się swojej historii rozpoczniemy uroczystość od odśpiewania hymnu Rzeczypospolitej. Następnie pomysłodawca spotkania Mariusz Zańko razem z Anną Litwiniuk – pracownicą GCKSiT w Kodniu, instruktorem z zakresu tańca i śpiewu ludowego, powitali zacnych gości przybyłych do Kodnia na II Jarmark Sapieżyński.
Otwarcia uroczystości dokonał Wójt Gminy Kodeń Jerzy Troć oraz dyrektor Gminnego Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Kodniu Piotr Skolimowski. Sekretarz Gminy podkreślił osiągnięcia Wójta, m.in. fakt, że znalazł się w najlepszej dziesiątce najlepszych wójtów w 2018 r. w plebiscycie organizowanym przez Redakcję Audycji Rolnych Telewizji Polskiej pod honorowym patronatem Prezydenta RP Andrzej Dudy oraz za działania związane z inwestycjami i pozyskiwaniem środków unijnych. Mariusz Zańko zaznaczył, że Jerzy Troć – wójt gminy Kodeń jest przedstawicielem gminy, która w konkursie organizowanym przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego została wybrana najlepszą gminą – gminą na szóstkę w powiecie bialskim.
Atrakcją, jaka wzbudziła zainteresowanie zebranych gości było niewątpliwie przybycie „Jana Sapiehy”- właściciela Kodnia, Wojewody Podlaskiego, który skierował do włodarza gminy słowa: Bacząc nad twoimi zasługami Wójcie Jerzy szczególnie nad tym, że przywróciłeś w dobrach moich kodeńskich przywilej jarmarków, abyś dalej rządził mądrze i sprawiedliwie rozsławiając przy tym Kodeń, ród Sapiehów i ludzi w nim mieszkających i przybywających – przekazuje ci swą buławę symbol władzy (…) tylko na czas jarmarku. I ponownie wrócę w swoje dobra za rok, aby ocenić dalsze twoje działania. Dziś jednak masz pełnię władzy w prywatnych mych dobrach kodeńskich. Wójt gminy Kodeń podziękował za przekazanie buławy i dobre słowa. Następnie obiecał: Zobowiązuję się do dalszego pełnienia wszystkiego dobrego, aby (…) Kodeń się rozwijał i ród Sapiehów, żeby cała gmina nasza kwitła tutaj…
Wszyscy zebrani na Błoniach Kodeńskich zostali poinformowani o tym, że 31 lipca br. Rada Gminy Kodeń jednogłośnie przyznała uchwałą sześć medali za zasługi dla gminy Kodeń. Otrzymali je: Przemysław Czarnek – wojewoda lubelski, Robert Gmitruczuk – wicewojewoda lubelski, O. Damian Dybała – proboszcz parafii św. Anny w Kodniu, ksiądz Jan Grajko – proboszcz parafii św. Michała Archanioła, Stanisław Rafałko – lokalny historyk oraz Orkiestra Dęta z Kodnia. Te szczególne wyróżnienia zostały wręczane przez przewodniczącą Rady Gminy Barbarę Radecką w asyście wójta gminy Kodeń Jerzego Trocia i gościa z dawnych czasów księcia Jana Sapiehy.
Głos zabrał wicewojewoda lubelski Robert Gmitruczuk, który w imieniu swoim i odznaczonym podziękował przewodniczącej Rady i Wójtowi za to szczególne dla niego wyróżnienie: Miałem zaszczyt i nadal mam zaszczyt współpracować z tą wspaniałą gminą z Kodniem, gdzie nad wszystkim, nad jej rozwojem, przyszłością (…) świetlaną przyszłością czuwa Matka Boska Kodeńska. Życzę państwu udanego drugiego Jarmarku Sapieżyńskiego i wszystkiego najlepszego dla rozwoju tych terenów. Jako kolejny wypowiedział się wicemarszałek województwa lubelskiego Dariusz Stefaniuk: Życzę wam wszystkim, żeby Kodeń się rozwijał! Gratuluję pomysłu drugiego Jarmarku Sapieżyńskiego! Macie już Sapiehę, Wojewodę, Matkę Boską Kodeńską – więc czego więcej można chcieć?
Myślę, że tylko dobrej modlitwy, a na pewno wsparcie przyjaciół w tym Urzędu Marszałkowskiego będzie i te projekty, które wójt prezentuje i przesyła będą służyły wam drodzy państwo – mieszkańcy gminy Kodeń – żeby Kodeń się rozwijał. Chcielibyśmy, żeby nasze województwo lubelskie rozwijało się równomiernie, żeby to był rozwój zrównoważony, żeby pieniądze, które mamy z Unii Europejskiej nie szły tylko do Lublina i centrum województwa.
Wyraził dobrą wolę współpracy z gminą Kodeń i jej wójtem zaznaczając, że będzie wspierał nowe plany oraz pomysły, które ma wójt. Strzały armatnie rozpoczynające i kończące wydarzenie, pokaz kaskaderski konny pierwszy, polonez z udziałem zaproszonych, ochoczych gości oraz występ zespołu Kresowiak, pokaz walk pieszych i pokaz sokolniczy, występ orkiestry z Kodnia i Czemiernik, pokaz kaskaderski konny drugi i pokaz polowania z chartami, występ orkiestry z Węgrowa, pokaz walk pieszych, występ orkiestry z Głuska, pokaz kaskaderski konny trzeci, występ zespołu Kalina z Kostomłot, pojedynek Bohuna z Wołodyjowskim, występ zespołu Jarzębina z Zabłocia, zespołu Gwiazdor oraz zespołu Mejk – stanowiły niezaprzeczalną atrakcję Jarmarku.
Pokazy kaskaderskie, pokaz walk pieszych, pojedynki przykuwające uwagę i wzbudzające ciekawość widzów, salwy armatnie, obozowisko historyczne, zabawy plebejskie – przeniosły uczestników spotkania do świetlanej, przeszłości Kodnia z czasów Sapiehów dzięki obecności grupy rekonstrukcyjnej Bartosza Gadziomskiego m. in. w strojach towarzyszy pancernych jazdy ciężkiej, której rozkwit nastąpił w XVI i XVII w. oraz Regimentu Artylerii Książęcego Domu Radziwiłłów w Terespolu.
W trakcie Jarmarku Sapieżyńskiego pojawiły się wystawy malarzy, rzeźbiarzy, twórców kowalstwa artystycznego i produktów regionalnych, jako forma realizacji trzeciego aspektu przedsięwzięcia. Po raz drugi na imprezę kodeńską przyjechały panie z Klubu Senior Plus w Lisznej. Wykonują rękodzieło w postaci okolicznościowych kartek ozdobnych, bukietów z bibuły na specjalne okazje, ozdobne pudełka i flakony. Uroczystość bardzo piękna, podoba się nam, więcej ludzi i więcej stoisk – stwierdzają – co daje większą szansę na zaprezentowanie się i integrację między gminami. To daje możliwość na przyjrzenie się co robią inni, poznać nowe pomysły, rozszerzyć swoje horyzonty i przebywać między ludźmi – mówią – i do następnego Jarmarku.
Jesteśmy na Jarmarku w ramach działań Kół Gospodyń Wiejskich oraz Klubów Seniora funkcjonujących na terenie gminy Kodeń w miejscowościach: Kostomłoty, Zabłocie i Kodeń. Seniorzy wystawili swoje ozdobne prace na szydełku, wyszywane, a także pudełeczka – wyroby rękodzielnicze. Na zajęciach kulinarnych wykonali produkty żywnościowe m. in. ciasteczka, pieczywo, ciasta i przywieźli je tutaj z sobą. Chcieliśmy pokazać, co robimy na zajęciach Klubów Seniora: zajęcia artystyczne, sportowe, kulinarne, ekologiczno – ogrodnicze.
W ramach tych zajęć ekologicznych seniorzy wykonywali konfitury z derenia, zielonego orzecha, ciasteczka z derenia, takie ekologiczne produkty, zdrowe jedzenie – opowiada z zaangażowaniem Jolanta Golus, koordynator projektu Kluby Seniora w gminie Kodeń i dodaje, że takie spotkania jak Jarmark są potrzebne. Poznajemy tradycję, otrzymujemy możliwość spotkania się, to też jest ważne dla naszych seniorów, prowadzenia wspólnych rozmów oraz integracja.
Impreza i przedsięwzięcie jest bardzo fajne dla całego regionu – z optymizmem stwierdza Iwona Tarasiuk, kierownik w Domu Pomocy Społecznej w Kostomłotach. Pomysł zaprezentowania pojawił się, gdy stwierdziliśmy, że skoro osoby niepełnosprawne wykonują swoje prace artystyczne, to chcieliśmy się wreszcie pokazać, bo do tej pory tego nie robiliśmy. Od niedawna działamy w tym kierunku i myślę, że teraz będzie więcej o nas słychać i widać. Niepełnosprawni są z nami tutaj i widzą jakie jest zainteresowanie ich pracami – dodaje z radością. Warto organizować takie spotkania są potrzebne, żeby się rozwijać. Zresztą widać, że jest dużo osób, duże zainteresowanie i mamy możliwość zobaczyć ludzi, których na co dzień nie widać, a tworzą ciekawe rzeczy – przyznaje rozmówczyni.
Wśród osób, które wytwarzają produkty tradycyjne znalazła się Grażyna Nowak mieszkająca w Elżbiecinie na terenie gminy Kodeń. W taki sposób opowiada o swoim smacznym napoju: W mojej rodzinie kwas chlebowy wytwarzano od dawna i jest to tradycja rodzinna przekazywana z pokolenia na pokolenie zgodnie z przyśpiewką ludową, która temu towarzyszyła – „Od dawna słynie napój zdrowy kwas chlebowy, pajda chleba za pazuchę, bukłak kwasu i chłop gotów w pole, w gorącą posuchę”. Przepis na kwas chlebowy przekazała mi babcia, która przyjechała z Radomia i osiedliła się na skraju lasu na kodeńskiej ziemi.
Do dziś z przepisu mojej babci oprócz kwasu chlebowego, paluchów kresowych, obwarzanków i chleba wytwarzam jeszcze wiele smacznych i zdrowych produktów od napoi, pieczywa, dań i przetworów. Dalej snuje opowieść: Kwas chlebowy Sapieżyński Kodeński został wpisany na listę produktów tradycyjnych w lipcu 2009 r. i z tej okazji otrzymałam laur promocyjny.
Nasze produkty są promowane przez nas podczas festynów, jarmarków i odpustów. Pomysł o Jarmarku Sapieżyńskim bardzo mi się podoba. Kodeń to piękne i święte miejsce, gdzie do stóp Matki Bożej Kodeńskiej przybywa coraz więcej turystów i wiernych z prośbą o uzdrowienie. Myślę, że w dalszym ciągu powinny być organizowane jarmarki, festyny i inne atrakcje. Dzięki temu przybywałoby jeszcze więcej turystów, a Kodeń jeszcze bardziej by się rozwijał – dodaje z serdecznością.
Z dużą akceptacją na Jarmarku spotkała się obecność Anny Domosławskiej z Warszawy, która m. in. zajmuje się kaligrafią historyczną odtwórczą i przygotowuje kopie z fragmentów iluminowanych manuskryptów. Przyjechała do Kodnia na Jarmark Sapieżyński z zajęciami kaligrafii historycznej: średniowiecznej i renesansowej. Jestem bardzo mile zaskoczona miejscem, jak i cudownymi ludźmi z Podlasia, a to się nie zmienia – opowiada. Byłam przygotowana na bardzo dużą ilość uczestników zajęć. Liniatury, które przygotowałam bardzo szybko mi się skończyły i musiałam je dzielić na pół. Zainteresowanie było bardzo duże.
Chętniej próbowały dzieci, ale co mnie cieszy odważali się też rodzice. Nauka kaligrafii historycznej, odtwórczej to taka mała podróż w przeszłość. Trzeba wyobrazić sobie, jak inaczej wyglądało życie w tamtej epoce. To, jak wyglądała litera dużo mówi w jaki sposób ludzie posługiwali się językiem pisanym. Bardzo cieszę się, że mogłam w praktyczny sposób przybliżyć uczestnikom warsztatów piękno liternictwa i piękno konkretnych epok z którymi się dzisiaj zetknęli.
W godzinach popołudniowych na Jarmark Sapieżyński do Kodnia przybył Przemysław Czarnek – Wojewoda Lubelski, który otrzymał medal za zasługi dla gminy Kodeń. Wyraził swoje zadowolenie i uznanie za zaszczyt, którym go obdarzono: Kiedy parę tygodni temu dowiedziałem się o uchwale podjętej przez Radę Gminy pomyślałem, że muszę przyjechać, żeby tego zaszczytu doświadczyć i dostąpić, zwłaszcza tu u stóp Matki Bożej Kodeńskiej.
To nie jest tak, że to ja te miliony złotych dla gminy Kodeń przekazuję, to (…) państwa zasługa, a nie moja i to są państwa pieniądze. Sprawa jest taka, że od trzech i pół roku te wszystkie pieniądze, które są i jest ich niemało inaczej przekierowujemy, idą do was (…).Wystąpienie wojewody lubelskiego zostało zwieńczone wystrzałem armatnim przez Regiment Artylerii Książęcego Domu Radziwiłłów w Terespolu.
W czasie Jarmarku Sapieżyńskiego przeprowadzono zbiórkę pt.: „Światełko dla Maciusia”, w którą zaangażowali się koledzy i przyjaciele rodziny oraz członkowie grupy wolontariuszy „Pomocna dłoń” działającej przy Zespole Placówek Oświatowych w Kodniu. Uczestnicy spotkania posłuchali głosu swoich serc i zebrali dla chorego chłopca ponad 3200 zł. Taka ofiarność zasługuje na uznanie!!!
Kiedy wybrzmiały kolejne punkty imprezy między występem zespołu śpiewaczego „Kalina” z Kostomłot, a pojedynkiem bohaterów „Ogniem i mieczem” H. Sienkiewicza. Poprosiłam o wypowiedź osobę, która została zainspirowana bogactwem dziejów ziemi kodeńskiej, poprowadziła w kierunku działań zmierzających do przywrócenia ich świetności oraz natchnęła wielu do współpracy – Mariusza Zańko – sekretarza gminy Kodeń: Wszystko się bierze z historii. Trzeba pamiętać, że rozkwit pierwszej Rzeczypospolitej jak i Kodnia był w XVI i XVII w. (…)
W ubiegłym roku na 100 – lecie odzyskania niepodległości rozpoczęliśmy Jarmark Sapieżyński. Wracamy do historii, wracamy do świetlanych czasów Kodnia i Rzeczypospolitej. Tu trzeba powiedzieć, że Kodeń promuje się hasłem: piękno natury, bogactwo dziejów. Zarówno w tamtym, jak i w tym roku przedstawiamy rekonstrukcje historyczne – to mincerz, kaligrafia historyczna, kowal, ale również pokazy konne kaskaderskie, pokazy walk pieszych, pokazy sokolnicze, pokazy polowania hartami, którą zwieńczył pojedynek Bohuna z Wołodyjowskim.
Drugie to, co mamy piękne – nasze produkty regionalne i rękodzielnictwo, ponad 60 wystawców z Podlasia, Polesia i całej Lubelszczyzny przyjechało do Kodnia, by pokazać to, co produkują. I jeszcze jeden ważny aspekt: występ orkiestr, nasze zespoły lokalne i muzyka disco polo, przy której ludzie się bawią (…) teraz jest czas do świętowania. Te trzy aspekty łączą się w cały Jarmark Sapieżyński. Pomysłodawca imprezy wyraził swoją aprobatę z udanego przedsięwzięcia, na które przybyło ponad 6000 osób. W naszym wykonaniu jest to kontynuacja świętowania 100 – lecia niepodległości – podkreślił sekretarz.
Przywrócenie Jarmarku Sapieżyńskiego na dawnych dobrach Sapiehów to szczególna sposobność powrotu do bogactwa dziejów ziem kodeńskich i jednocześnie pielęgnowania świadomości historyczno – kulturowej mieszkańców. Przenikający atmosferę spotkania duch wolności, przynależności społecznej i potrzeba działania w różnych kierunkach codzienności upewnia o konieczności ich zaspokajania. Kiedy daje się przyzwolenie na rozwój w różnych dziedzinach życia należy pamiętać, że mają do niego prawo wszyscy ludzie.
To ogromna odpowiedzialność kiedy ofiarujemy taką sposobność, a potem ją odbieramy. Jasne, zrozumiałe zasady umożliwiające korzystanie z szansy rozwoju osobistego sprzyjają podążaniu w kierunku tworzenia atmosfery bezpieczeństwa i współpracy oraz utożsamianiu ze środowiskiem, w którym przebywamy. W świecie przesiąkniętym konsumpcją, rywalizacją, egoizmem, brakiem szacunku spróbujmy znaleźć miejsce dla dobroci, wrażliwości, życzliwości, empatii i rozsądku. Wtedy budowanie piękniejszego jutra okaże się bardziej ekscytujące i pożyteczne, a bogata przeszłość dziejowa stanie się interesującą lekcją poglądową z myślą o dobru współczesnych
i nie tylko…
materiał: Gmina Kodeń
temat: Jarmark Sapieżyński
tekst: Beata Kupryś
film: Małgorzata Mieńko / Tomasz Łukaszuk
zdjęcia i opracowanie: Gwalbert Krzewicki
