Wieści z Unii: Pamięć o zagładzie Romów

Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Romów: Oświadczenie pierwszego wiceprzewodniczącego Fransa Timmermansa i komisarz Věry Jourovej

W związku ze zbliżającym się Europejskim Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu Romów pragniemy uczcić pamięć 500 tys. romskich ofiar Holokaustu. W tym roku z głębokim smutkiem obchodzimy w szczególności 75. rocznicę zamordowania ostatnich Romów, którzy zostali tak niesprawiedliwie i brutalnie uwięzieni w familijnym obozie romskim w Auschwitz – ludzi, którzy zostali zabici tylko dlatego, że mieli takie, a nie inne pochodzenie. W naszych nowoczesnych europejskich społeczeństwach i dyskursie politycznym nie ma miejsca na odczłowieczanie Romów ani żadnych innych grup mniejszościowych. Akty okrucieństwa z przeszłości przypominają nam, że równość i niedyskryminacja są wartościami, których nie można uznać za dane raz na zawsze: utrzymanie ich wymaga naszej stałej uwagi i gotowości do przeciwstawiania się tym, którzy te wartości atakują. Od tamtych wydarzeń minęło 75 lat, ale my nigdy o nich nie zapomnimy. Pamięć o okrucieństwach w przeszłości musi motywować nas wszystkich do obrony wartości, w które wierzymy. Do traktowania wszystkich naszych obywateli jako indywidualne osoby. Do zastanowienia się, jak byśmy się czuli, będąc na ich miejscu. To jest lekcja dana nam przez naszych rodziców i dziadków, którzy doświadczyli najbardziej mrocznych czasów. Wspólnie z państwami członkowskimi i społecznościami lokalnymi będziemy nadal zwalczać wszelkie formy rasizmu i dyskryminacji ze względu na pochodzenie etniczne zarówno w Europie, jak i na świecie. Wzywamy wszystkie państwa członkowskie do uznania holokaustu Romów i do obchodzenia 2 sierpnia jako Dnia Pamięci o Holokauście Romów w całej UE.

Kontekst

W 2015 r. Parlament Europejski ogłosił 2 sierpnia Europejskim Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu Romów, aby uczcić pamięć 500 tys. Romów – stanowiących co najmniej jedną czwartą całej romskiej populacji w tamtym okresie – zamordowanych w okupowanej przez nazistów Europie. 2 sierpnia 2019 r. komisarz do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci Věra Jourová weźmie udział w uroczystości w Auschwitz-Birkenau, aby uczcić 75. rocznicę zagłady ostatnich Romów w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. W uroczystości, zorganizowanej przez Centralną Radę Niemieckich Sinti i Romów, wraz ze Stowarzyszeniem Romów w Polsce i we współpracy z Narodowym Muzeum Auschwitz-Birkenau, weźmie udział ponad 1,5 tys. Romów z całej Europy. Uroczystość zaszczycą swoją obecnością również przedstawiciele rządów, delegacji, organizacji międzynarodowych i społeczeństwa obywatelskiego.

W maju 1944 r. naziści przystąpili do planowania „ostatecznego rozwiązania” dla rodzinnego obozu romskiego w Auschwitz. Początkowy termin likwidacji romskiego wyznaczono na 16 maja 1944 r. Kiedy SS-mani próbowali siłą wypędzić więźniów z baraków, romscy mężczyźni, kobiety i dzieci stawili opór, uzbrojeni jedynie w kije, proste narzędzia i kamienie. Ostatecznie SS-mani musieli się wycofać. 2 sierpnia 1944 r. ponownie wydano ten sam rozkaz i około 3 tys. romskich mężczyzn, kobiet i dzieci zostało zamordowanych w komorach gazowych Auschwitz-Birkenau. Szacuje się, że w Auschwitz zginęło 19 tys. z 23 tys. Romów, których uwięziono w obozie.

Instytucje europejskie i każdy kraj UE ponoszą wspólną odpowiedzialność za walkę z dyskryminacją i uprzedzeniami wobec Romów, a także za poprawę ich integracji. W 2011 r. Komisja Europejska wezwała do opracowania krajowych strategii integracji Romów.