Dziś przedstawiamy Wam kolejny poradnik turystyczny w którym podpowiadamy, co warto zobaczyć na ziemi brzeskiej. Ostatni materiał poświęcony był stolicy Obwodu Brzeskiego – miastu >>> Brześć <<<. Dziś pierwsza część informacji i ciekawostek o tym, co warto zobaczyć w okolicy Brześcia. Wszystkie miejsca znajdują się na obszarze objętym od 01 stycznia 2018 r. strefą bezwizową.
Arkadia
Zanim opuścimy na dobre Brześć warto zachęcić wszystkich miłośników fortyfikacji i militariów, którym Twierdza Brzeska bardzo się spodobała do odwiedzenia położonego na południe od Brześcia fortu nr 5 w Arkadii.
Fort ten wchodził w skład pierwszej linii obrony, zbudowany w latach 1878-1888 i obwarowany suchymi fosami. W XX w. fort wzmocniono betonem, a wokół niego przekopano kanał głębokości 3 m.
Zachowany w świetnym stanie fort udostępniony jest do zwiedzania. W środku znajduje się m.in. wystawa fotografii związana z funkcjonowaniem twierdzy na przestrzeni lat, a na zewnątrz militaria, m.in. armaty i działa.
Jako ciekawostkę można podać, że niegdysiejsza wieś Arkadia leżąca do 2004 r. poza granicami Brześcia nawiązuje do imienia działacza prawosławnego św. Atanazego Brzeskiego – publicysty i przeora brzeskiego. W miejscu śmierci przeora na przełomie XIX i XX w. postawiono drewnianą cerkiew pw. Świętego Atanazego przy której swoją siedzibę ma również męski zakon tego samego imienia.
ok. 2 km od fortu na skrzyżowaniu dróg znajduje się stara prochownia – piwnica forteczna. Wysadzona w czasie wojny robi wrażenie swoimi rozmiarami i stopniem zniszczeń. Obecnie pozostałości po niej wykorzystywane są jako ścianka wspinaczkowa.
Skoki
Położone malowniczo nad rzeką Leśną, rodzinna miejscowość rodziny Niemcewiczów. Główną atrakcją miejscowości jest pałac Niemcewiczów, odnowiony kilka lat temu pełni obecnie funkcję muzeum i jest miejscem wydarzeń kulturalnych. To tutaj urodził się w 1757 r. jeszcze w drewnianym dworze klasyk polskiej literatury, wybitny działacz społeczny i polityczny Julian Ursyn Niemcewicz. Obecny pałac został zbudowany po roku 1770 roku przez ojca Juliana Marcelego Niemcewicza. Majątek pozostał w rękach potomków Juliana Ursyna Niemcewicza aż do 1939 r. Wiadomo również, że przynajmniej do 1914 r. w pałacu znajdowało się wiele pamiątek po pisarzu m.in. korespondencja z najwybitniejszymi osobistościami Polski, Europy i Ameryki, portrety rodzinne oraz rzeczy osobiste. Wszystko to zostało najprawdopodobniej zagrabione podczas I wojny światowej. Do II wojny światowej istniała również po drugiej stronie drogi drewniana kaplica dworska w której podziemiach pochowany był ojciec poety oraz inni członkowie rodziny.
Pałac, który przetrwał do naszych czasów jest typowym przykładem budowli barokowej. Piętrowy, wzniesiony na planie prostokąta, nakryty łamanym dachem polskim. Od frontu i ogrodu bryłę pałacu wyróżniają niskie portyki wsparte dwoma filarami nad którymi znajdują się balkony. W pałacu po wojnie mieściła się szkoła, a po jej wyprowadzeniu do nowego budynku niszczał. W latach 2006 – 2012 pałac przeszedł generalny remont. W środku odtworzono część wnętrz pałacowych w 11 pomieszczeniach na dwóch poziomach. W jednej sal obejrzymy kopie rysunków pałacu i parku w Skokach słynnego grafika Napoleona Ordy. W innej sali znajdują się wystawa dotycząca rodu Niemcewiczów.
Narożna sala poświęcona jest Julianowi Ursynowowi, wystawa prezentuje życie i twórczość poety. Prócz tego na pietrze znajduje się również mała zbrojownia, salon muzyczno – artystyczny oraz skarbiec. Warto zobaczyć również ekspozycję poświęconą regionowi brzeskiemu, jego historii, kulturze i współczesności oraz wybitnym miejscowym postaciom. W największej dawnej sali balowej prezentowane są wystawy czasowe.
W jednej z sal ulokowano również muzeum I wojny światowej, które ma upamiętniać podpisanie w pałacu 15 grudnia 1917 r. porozumienie w sprawie zawarcia przymierza na froncie wschodnim między państwami centralnymi i Rosją a nie jak mylnie się podaje w Twierdzy Brzeskiej. W miejscu dawnych oficyn pałacowych zniszczonych podczas II wojny światowej znajduje się obecnie nowy budynek szkoły.
Za pałacem aż do starorzecza rzeki Leśnej rozciąga się park o powierzchni ok. 5 ha. Obecnie zniszczony i zaniedbany, zachował jednak ślady dawnego układu regularnego i stary drzewostan.
Jako ciekawostkę można odwiedzić również ok. 1 km od pałacu (przed przejazdem kolejowym należy skręcić w prawo w drogę gruntową) kolumnę nazywaną przez miejscową ludność Kolumną św. Rafała. Postawiona została przez Niemcewiczów na pamiątkę uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
Klejniki / Stare Siedliszcze (Szumaki)
W Klejnikach położonych ok. 3 km na płd. wschód od Skoków za rzeka Leśną stał niegdyś dwór Aleksandra Niemcewicza, dziada Juliana, który spędził tu część swojego dzieciństwa. Niestety po majątku nie został dziś nawet ślad.
Stare Siedliszcze natomiast to położona w widłach Bugu i Leśnej osada w której niegdyś znajdował się zamek podkomorzego brzeskiego, księcia Jana Szujskiego, zbudowany na początku XVII w. Dziś po zamku zachował się jedynie czworoboczny nasyp ziemny z resztkami fundamentów budowli.
Zachowała się natomiast cerkiew fundacji Szujskiego, jedna z najstarszych świątyń na całym Polesiu. Legenda mówi, że książę Szujski zbudował cerkiew z cegieł rozebranego pałacu Radziwiłłów, który wcześniej wygrał w karty. Gotycko-renesansowa cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego to budowla na planie prostokąta, z półokrągłą absydą i przedsionkiem nad którym wznosiła się niegdyś wieża. Nad ołtarzem znajduje się niewielka ośmioboczna wieżyczka. Ściany świątyni zdobią pilastry i gzyms. W cerkwi znajduje się cenne wyposażenie, zachował się m.in. barakowy ikonostas z XVIII w. oraz XVII-wieczna płyta nagrobna, prawdopodobnie fundatora cerkwi i zamku. W podziemiach świątyni chowano przedstawicieli rodu Szujskich. Cerkiew należy już formalnie do położonej na drugim brzegu Leśnej wsi Szumaki. Z mostu łączącego oba brzegi rozpościera się malowniczy widok na dolinę rzeki.
Rezerwat przyrody „Bużański”
Rezerwat o powierzchni 6,7 tys. ha, znajduje się w pobliżu wsi Szumaki. Utworzony w 1999 r. w celu ochrony unikatowych krajobrazów zalewowych w dolinach Zachodniego Bugu i rzeki Leśna, zalewowych dąbrów i łąkowo-błotnych terenów z bogatym światem fauny i flory. Wśród świata roślin w rezerwacie spotkać można 740 gatunków roślin naczyniowych. Faunę reprezentuje ponad 225 gatunków bezkręgowców, w tym około 50 objętych ochroną. Największa różnorodność gatunkowa występuje w rezerwacie wśród ptaków.
Rakowica / Czilejewo
Miejscowość związana z rodem Tołłoczków, którzy zarządzali okolicznymi dobrami przez blisko 200 lat. Ród Tołłoczków zapisał się zgłoskami w historii Polski, Białorusi i Ukrainy. Stanisław Karol Tołłoczko (1847 – 1935) był profesorem Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1905 – 1935, uznawany był za jednego z ojców chemii fizycznej. Jego brat Ludwik Tołłoczko na początku XX w. rozwijał sieć telefoniczną w Sankt Petersburgu, a od 1919 r. został wiceministrem odpowiedzialnym za sprawy poczty i telegrafów odrodzonego państwa polskiego. Najmłodszy brat Teodor Tołłoczko przyczynił się do podniesienia poziomu życia i rozwoju ziemi brzeskiej.
Na przełomie XIX i XX wieku zbudowano rodowy zespół dworski składający się z dworku, parku krajobrazowego, kaplicy dworskiej oraz zabudowań gospodarczych. Nieistniejący niestety już dziś dworek zniszczony podczas II wojny światowej. Prowadzi do niego zachowana wąska 6 km aleja topoli kanadyjskich. Dziś pomnikowe drzewa osiągają 27 m wysokości, a ich średnica sięga aż 125-140 cm. Park założony w XVIII w. przekomponowany w XIX w. Dziś jest zdziczały i zdewastowany, spotkamy w nim tylko pojedyncze stare dęby i lipy wchodzące niegdyś w skład kompozycyjny parku. Jego głównym punktem był niegdyś zbiornik wodny w korycie rzeki Sroka.
W 1910 r. zbudowano rodową kaplicę – grobowiec, gdzie chowano członków rodziny. Zniszczona w okresie II wojny światowej. W 1999 r. z inicjatywy krajoznawcy A. Gładyszuka kaplica została odbudowana. W grobowcu pochowany był m.in. wspomniany wcześniej Stanisław Karol Tołłoczko. Niedaleko majątku przy drodze do Motykał Wielkich spotkamy starą polską kapliczkę z zachowanymi polskimi napisami.
Wielamowicze
We wsi warto zatrzymać się przy cerkwi św. Symeona z 1868 r. Jej budowa zakończyła się dopiero w 1899 r. W latach 60-tych XX cudem uratowana przed wyburzeniem. Murowana świątynia zbudowana jest na planie kwadratu z pięcioma kopułami, do której przylega półokrągła absyda. Z drugiej strony znajduje się trzypiętrowa namiotowa dzwonnica z kopułą. Na początku XXI w. cerkiew przeszła generalny remont. Sama wieś położona jest malowniczo na zboczu lokalnej wyżyny. Spotkamy tu też wąwozy i jary uchodzące do doliny rzeki Sroka.
Stawy
Niewielka wieś położona na lewym brzegu rzeki Pulwa. W miejscowości intrygują duże nagromadzenie kamieni – głazów narzutowych. Inną ciekawostką jaką można to zobaczyć to stary żelazno-betonowy most na rzece, który jest tak wąski, że z trudem można przejechać po nim samochodem osobowym. Rzeka Pulwa to prawy dopływ Zachodniego Bugu. Rzeka ma długość 54 km (12 km w Polsce, 42 w Białorusi), rozpoczyna swój bieg w Polsce na południe od wsi Nurzec i 2 km na południe od wsi Stawy wpływa do Bugu.
Źródełko św. Michała (za wsią Stawy)
Jedno z 18 źródełek w rejonie kamienieckim. Od dawna służy mieszkańcom za źródło wody pitnej, która wykazuje wysokie walory smakowe i właściwości lecznicze. Woda w ciągu całego roku ma stałą temperaturę około 7°. Od 2005 roku nosi imię Michała Archanioła. Nad źródełkiem znajduje się studnia, jest również małe kąpielisko, w którym m.in. w czasie święta Chrztu Pańskiego (19 stycznia) zanurzają się mieszkańcy i pielgrzymi z okolicznych miejscowości.
Nieopodal źródełka znajduje się się kamień, który podobno wykazuje zdolności uzdrawiające. Niektórzy dostrzegają w nim odciśnięty ślad pastorału i stóp Matki Boskiej. Legenda mówi o tym, że kiedy kamienie były jeszcze miękkie Matka Boża zstąpiła na ziemię i idąc po równinie potknęła się w swojej drodze o kamień, idąc dalej wpadła w błoto brudząc odzież. Chcą opuścić te wyjątkowo nieprzyjazne miejsce zaczęła modlić się do Boga o to, żeby pomógł jej wrócić do nieba. Bóg jej odpowiedział: „Nie smuć się, idź pod górę, tam jest źródełko. Znajdź je, odkop i umyj się tą wodą ona doda ci sił”. Matka Boża zrobiła tak i poczuła jak wracają jej siły. Wtedy powiedziała: „Niech ta woda uzdrawia ludzi i służy do czynienia dobra”. Wyłamawszy kij w zaroślach, wróciła do kamienia, o który się potknęła, stanęła nad nim i odepchnąwszy się, wzleciała do nieba.
Ogrodniki
Wieś położona naprzeciwko miejscowości Stawy na drugim brzegu rzeki Pulwa. We wsi warto zobaczyć drewnianą cerkiew św. Onufrego z 1730 r. pierwotnie unicka od 1868 r. prawosławna. W okresie przełomu XIX i XX w. wielokrotnie przebudowywana. W polskim okresie (1920-1930) funkcjonowała jako kościół katolicki. W pobliżu wsi warto zobaczyć jeszcze zachowany odkryty pomnik archeologii – osada kultury nadmorskiej (IV-II p.n.e.).
Szczytniki
W miejscowości (10 km od na północ od wsi Szumaki) warto zobaczyć zachowaną drewnianą cerkiew, którą ufundował w 1742 r. Stanisław Poniatowski, ojciec króla i właściciel miejscowego majątku, jako cerkiew unicką. Świątynia została zniszczona prawdopodobnie w czasie powstania kościuszkowskiego i odbudowana na początku XIX w. Po 1875 r. zamieniona na prawosławną cerkiew p.w. Opieki Matki Boskiej. Świątynia posiada cechy barokowe, postawiona na planie prostokąta z niewielkim przedsionkiem. Fasada ozdobiona niszami i gzymsami. W okolicy świątyni znajdują się dwa nagrobki właścicieli miejscowego majątku Ponikwickich. Obok zobaczymy ustawiony pamiątkowy kamień ku czci Kazimierza Łyszczyńskiego (1634 – 1689), drobnego szlachcica urodzonego w pobliskim zaścianku Łyszczyce, wychowanka szkół jezuickich i studenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, myśliciela, ateisty i zwolennika reform społecznych, który został uwięziony i ścięty jako heretyk z wyroku sądu sejmowego na rynku Starego Miasta w Warszawie.
Obok cerkwi warto jeszcze zobaczyć pozostałości zespołu dworskiego. Majątek w XVIII w. stanowił część rozległych dóbr Sapiehów, potem trafił w ręce Flemingów, Poniatowskich i Czartoryskich. W XIX w. należał do Ponikwickich a w okresie międzywojennym należał do rodziny Tukałłów. Pierwszy obiekt stanowił drewniany dwór z początku XIX, który spłonął w 1895 r. W jego miejsce na początku XX w. stanął nowy neoklasycystyczny dwór. W 1961 r. częściowo rozebrany a pozostałą część przekształcono na dom mieszkalny. W zespole zobaczymy również murowaną oficynę (prawdopodobnie dawna wozownia) oraz drewniany spichlerz. Zabudowania otacza resztka parku krajobrazowego.
Przypominamy, że aby pojechać do Brześcia i kilku rejonów obwodu brzeskiego od 01 stycznia 2018 niepotrzebna jest wiza. Wystarczy paszport i specjalna przepustka do strefy bezwizowej. Przepustkę taką można uzyskać m.in. przez tą stronę >> www <<. Wszystko trwa 5 minut a formalności załatwiane są bez wychodzenia z domu. Na stronie serwisu przeczytacie wszystkie potrzebne informacje (w języku polskim). Wyrobienie jednorazowej przepustki dla jednej osoby kosztuje 50 zł.
materiał: Sąsiedzi Białoruś / Ciekawostki
tekst / zdjęcia: Jakub(OvO)Sowa
źródła: R. Zubkowicz, E. Vetrova, A. Pańko, A. Abramczuk, Biała Podlaska – Brześć. Nieodkryty Wschód., Kraków 2008; A. Kłopotowski, Białoruś. Historia za miedzą, Helion 2012; G. Rąkowski, Smak Kresów. Czar Polesia, Pruszków 2001; pod red. Ł. Zbucki, A. Panko, Szlak rowerowy. Śladami Nadbużańskich Tajemnic – przewodnik turystyczny, Biała Podlaska 2014
