Wieści z Unii: Bezpieczeństwo: słabe punkty wciąż istnieją

Komisja Europejska przyjęła komunikat i cztery sprawozdania, które pozwolą organom europejskim i krajowym skuteczniej eliminować ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Komisja pod przewodnictwem Jean-Claude’a Junckera wprowadziła surowe przepisy unijne, opracowując czwartą i piątą dyrektywę w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy, a ponadto wzmocniła nadzorczą funkcję Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. W sprawozdaniach zaznaczono, że konieczne jest pełne wdrożenie tych dyrektyw, podkreślając jednocześnie, że nadal trzeba usunąć szereg luk strukturalnych, jeżeli chodzi o wdrażanie unijnych przepisów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz zwalczania finansowania terroryzmu. Aktualny pakiet będzie służył jako podstawa strategicznych decyzji podejmowanych w przyszłości dotyczących tego, w jaki sposób dalej wzmacniać unijne ramy przeciwdziałania praniu pieniędzy.

Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans powiedział: – Istnieje kilka bardzo konkretnych usprawnień, które można szybko wdrożyć na szczeblu operacyjnym. Komisja będzie nadal wspierała państwa członkowskie w ich działaniach, zastanawiając się również, w jaki sposób sprostać pozostałym wyzwaniom strukturalnym.

Valdis Dombrovskis , wiceprzewodniczący do spraw euro i dialogu społecznego, odpowiedzialny także za stabilność finansową, usługi finansowe i unię rynków kapitałowych, powiedział: – Wiarygodne ramy przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz zwalczania tych zjawisk mają kluczowe znaczenie dla utrzymania integralności europejskiego systemu finansowego oraz ograniczenia ryzyka dla stabilności finansowej. Niemniej jednak analiza wykazuje, iż przepisy w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy nadal nie są jednakowo stosowane we wszystkich bankach i państwach UE. Mamy więc problem strukturalny, który ogranicza możliwości zapobiegania przez Unię wykorzystywaniu systemu finansowego do nielegalnych celów. Należy jak najszybciej rozwiązać ten problem.

Věra Jourová , komisarz do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci, powiedziała: – Wprowadziliśmy surowe przepisy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy na szczeblu UE, państwa członkowskie muszą jednak wdrożyć je w praktyce. Chcemy, aby Unia wyeliminowała wszelkie słabe punkty, które mogłyby być wykorzystane przez przestępców. Niedawne skandale pokazały, że państwa członkowskie powinny zająć się tym problemem w pierwszej kolejności.

W komunikacie W kierunku skuteczniejszego wdrażania unijnych ram przeciwdziałania praniu pieniędzy i zwalczania finansowania terroryzmu przedstawiono przegląd czterech sprawozdań: sprawozdanie z ponadnarodowej oceny ryzyka przedstawia aktualizację ryzyk sektorowych związanych z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu. W sprawozdaniach dotyczących oceny ostatnich przypadków prania pieniędzy na dużą skalę w sektorze finansowym, jednostek analityki finansowej oraz wzajemnych powiązań między centralnymi rejestrami rachunków bankowych przeanalizowano niedociągnięcia w obecnych procedurach nadzoru i współpracy w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz określono, w jaki sposób można usunąć te niedociągnięcia.

Ocena ryzyka prania pieniędzy na rynku wewnętrznym

Sprawozdanie z ponadnarodowej oceny ryzyka to narzędzie, które ma pomóc państwom członkowskim w identyfikowaniu ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz w eliminowaniu tego ryzyka. Komisja publikuje je co dwa lata od 2017 r.

W sprawozdaniu wykazano, iż większość zaleceń zawartych w pierwszej ponadnarodowej ocenie ryzyka została wykonana przez różne podmioty. Nadal utrzymuje się jednak kilka trudności horyzontalnych, w szczególności w odniesieniu do produktów anonimowych, identyfikacji właścicieli rzeczywistych oraz nowych produktów nieobjętych jeszcze regulacjami, takich jak aktywa cyfrowe. Niektóre z tych trudności zostaną pokonane dzięki transpozycji do prawa krajowego piątej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy. W sprawozdaniu przypomniano również, iż państwa członkowskie nadal są zobowiązane w pełni wdrożyć czwartą dyrektywę w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy. Komisja wzywa państwa członkowskie do pełnego wdrożenia tej dyrektywy oraz zastosowania się do zaleceń zawartych w tym sprawozdaniu. Poprawiłoby to współpracę między organami nadzoru, podniosłoby świadomość wśród podmiotów podlegających dyrektywie oraz dostarczyłoby dalszych wskazówek dotyczących określania własności rzeczywistej.

Ocena ostatnich przypadków prania pieniędzy i związane z tym doświadczenia

Po wymianie informacji z Parlamentem Europejskim i w następstwie wniosku Rady z grudnia 2018 r. Komisja Europejska zbadała dziesięć ujawnionych niedawno przypadków prania pieniędzy w unijnych bankach, aby dokonać analizy kilku obecnych niedociągnięć i określić możliwy kierunek działania na przyszłość.

Sprawozdanie – mimo że nie wyczerpuje listy możliwych zagadnień – wykazuje, iż:

• W szeregu zbadanych przypadków banki nie stosowały się skutecznie do wymogów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy lub czasem w ogóle ich nie wypełniały. Nie posiadały one właściwych mechanizmów wewnętrznych, aby zapobiegać praniu pieniędzy, oraz nie dostosowywały one swoich strategii w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i zwalczania finansowania terroryzmu, gdy ich modele biznesowe były obarczone ryzykiem. W ustaleniach podkreślono również brak koordynacji między takimi strategiami, zarówno na szczeblu poszczególnych podmiotów, jak i na szczeblu grupowym.
• Natomiast działania nadzorcze organów krajowych bardzo się różniły pod kątem terminowości i skuteczności. Występowały znaczne rozbieżności pod względem ustalania priorytetów, posiadanych zasobów, wiedzy fachowej i dostępnych narzędzi. W szczególności w odniesieniu do nadzoru nad grupami bankowymi, organy nadzoru miały tendencję do zbytniego polegania na ramach przeciwdziałania praniu pieniędzy przyjmującego państwa członkowskiego, co negatywnie odbiło się na skuteczności działań nadzorczych w sprawach transgranicznych na szczeblu UE. Ponadto podział zadań zmniejszył skuteczność współpracy między organami ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy, organami nadzoru ostrożnościowego, jednostkami analityki finansowej i organami egzekwowania prawa.

Te niedociągnięcia wskazują na istnienie trudności strukturalnych we wdrażaniu przepisów UE, które zostały tylko częściowo usunięte. Rozdrobnienie pod względem regulacyjnym i nadzorczym, w powiązaniu z odmiennością zadań, uprawnień i narzędzi, z których korzystają organy publiczne, przyczynia się do osłabienia procesu wdrażania przepisów unijnych. Braki w strategiach na rzecz przeciwdziałania praniu pieniędzy i w procedurach nadzoru bardziej uwydatniają się w sytuacjach transgranicznych, zarówno w obrębie UE, jak i w odniesieniu do państw spoza UE. Choć banki i organy nadzoru podjęły już znaczące działania, wiele jeszcze pozostaje do zrobienia. Konieczne jest na przykład dalsze ujednolicenie przepisów w państwach członkowskich oraz wzmocnienie nadzoru.

Konieczność wzmocnionej współpracy między jednostkami analityki finansowej

Jednostki analityki finansowej odgrywają kluczową rolę w określaniu ryzyka prania pieniędzy w każdym kraju. Unijna platforma jednostek analityki finansowej, zrzeszająca grupę ekspertów z Komisji, znacznie poprawiła współpracę w ostatnich latach, jednak Komisja przedstawiła kwestie, które nadal wymagają uwagi:

• Dostęp jednostek analityki finansowej do informacji : ze względu na różnice w statusie, uprawnieniach i organizacji niektóre jednostki analityki finansowej nie są w stanie dotrzeć do właściwych informacji (finansowych, administracyjnych i dotyczących egzekwowania prawa) ani nie mogą się nimi wymieniać.
• Wymiana informacji między jednostkami analityki finansowej nadal jest niewystarczająca i często zbyt wolna.
• Narzędzia informatyczne : jednostkom analityki finansowej brakuje czasem właściwych narzędzi informatycznych, aby skutecznie importować i eksportować informacje do/z FIU.NET.
• Ograniczony zakres unijnej platformy jednostek analityki finansowej , która nie jest w stanie opracować prawnie wiążących modeli, wytycznych i norm.

W sprawozdaniu zaproponowano kilka konkretnych zmian, takich jak nowy mechanizm wsparcia, które jeszcze bardziej usprawniłyby współpracę między jednostkami analityki finansowej w całej UE.

Wzajemne powiązania między centralnymi rejestrami rachunków bankowych

W sprawozdaniu dotyczącym wzajemnych powiązań między centralnymi rejestrami rachunków bankowych określono szereg elementów, które należy rozważyć w kontekście możliwych wzajemnych powiązań między rejestrami rachunków bankowych oraz systemów wyszukiwania danych. Komisja sugeruje, aby taki system był w miarę możliwości systemem zdecentralizowanym posiadającym wspólną platformę na szczeblu UE. Aby ustanowić wzajemne powiązania, konieczne byłyby działania ustawodawcze, którym towarzyszyłyby konsultacje z rządami państw członkowskich, jednostkami analityki finansowej, organami ścigania oraz biurami ds. odzyskiwania mienia.

Dalsze kroki

Dzisiejsze sprawozdania będą podstawą przyszłej debaty na temat dalszych działań w tym obszarze, w tym w odniesieniu do obowiązków instytucji finansowych oraz uprawnień i narzędzi koniecznych do skutecznego nadzoru. Ze względu na obecny stopień zintegrowania rynku bankowego konieczne będą również dalsze działania dotyczące transgranicznych aspektów ram przeciwdziałania praniu pieniędzy/finansowaniu terroryzmu. Komisja będzie nadal ściśle monitorowała wdrażanie przez państwa członkowskie unijnych przepisów w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy.

Przebieg procedury

W trakcie urzędowania Komisji Junckera UE wzmocniła unijne ramy przeciwdziałania praniu pieniędzy/zwalczania finansowania terroryzmu dzięki przyjęciu czwartej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy, którą państwa członkowskie miały transponować do prawa krajowego do czerwca 2017 r. Komisja przeprowadza obecnie ocenę transpozycji czwartej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy, a jednocześnie weryfikuje, czy państwa członkowskie prawidłowo wdrażają odnośne przepisy. Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko większości państw członkowskich, ponieważ uznała, że przekazane przez nie informacje wskazują, że nie dokonały one pełnej transpozycji tej dyrektywy.

Piąta dyrektywa w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy wzmocni uprawnienia jednostek analityki finansowej, zwiększy przejrzystość w zakresie informacji dotyczących własności rzeczywistej, jak również ureguluje waluty wirtualne i karty przedpłacone, aby skuteczniej zapobiegać finansowaniu terroryzmu. Państwa członkowskie mają dokonać transpozycji tej dyrektywy do prawa krajowego do stycznia 2020 r.

W następstwie wykrycia kilku przypadków prania pieniędzy w 2018 r. Komisja powołała w maju 2018 r. wspólną grupę roboczą wraz z Europejskimi Urzędami Nadzoru i Europejskim Bankiem Centralnym. Na podstawie zaleceń tej grupy roboczej Komisja opublikowała we wrześniu 2018 r. komunikat dotyczący wzmocnienia ram przeciwdziałania praniu pieniędzy i ram ostrożnościowych oraz przyjęła nowe przepisy w celu zwiększenia roli Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. Dzięki przyjęciu piątej dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych w grudniu 2018 r. doprowadziło to do wzmocnienia aspektu dotyczącego przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w ostrożnościowych przepisach bankowych.