W województwie lubelskim status miasta, utracony po powstaniu styczniowym z 1863 r., odzyskały z dniem 1 stycznia 2024 r.:
– Piszczac w powiecie bialskim
– Czemierniki w powiecie radzyńskim
– Turobin w powiecie biłgorajskim.
Przywrócenie praw miejskich to efekt Rozporządzenia Rady Ministrów z 27 lipca 2023 r. Akty nadania statusu miasta wręczył burmistrzom wojewoda lubelski. – Województwo lubelskie wzbogaciło się o 3 nowe miasta. Ten proces był poprzedzony konsultacjami społecznymi. Miłe jest to, że to, co się wydarzyło jest odpowiedzią na wolę społeczną. W tych konsultacjach wzięła udział wielka część społeczności lokalnej. Ta wola była zdecydowanie po stronie stania się miastem, z jednej strony z powodów wizerunkowych, większego prestiżu, ale z drugiej strony to szersze możliwości pozyskiwania zewnętrznego finansowania, na edukację, infrastrukturę, czy kulturę, na rzecz i dla rozwoju społeczności lokalnej i realizacji zadań statutowych, czego z całego serca życzę – podkreślił podczas ceremonii wojewoda lubelski Krzysztof Komorski.
Nowa karta historii
– Miejscowość odzyskała prawa miasta w 1509 roku. One zostały odebrane przez władze caratu. Bardzo się cieszę, że wreszcie udało się je odzyskać. To dla nas zaszczyt, że po 154 latach możemy znowu być miastem. Mamy bardzo bogatą historię, mamy zabytki, energicznie się rozwijamy, dlatego ten nasz wniosek był rozpatrzony pozytywnie – zaznaczył burmistrz Czemiernik Andrzej Filipek.
– Piszczac stracił prawa miejskie po powstaniu styczniowym. Sprawiedliwości dziejowej stało się zadość, odzyskaliśmy prawa miejskie i stworzyliśmy nową kartę historii naszej gminy. Dziękuję wszystkim, którzy zaangażowali się w to, aby te prawa odzyskać. Prawie 80 proc. mieszkańców było za tym, aby miasto odzyskało swoje prawa. Dziękuję panu wojewodzie za wręczenie tego aktu – mówił burmistrz Piszczaca Kamil Kożuchowski.
– W świadomości mieszkańców gminy, Turobin zawsze był miastem, oni zawsze mówili, że idą do miasta. Cieszymy się, że będziemy mogli się rozwijać, pozyskiwać więcej funduszy na infrastrukturę miejską i dzięki temu ten rozwój będzie bardziej widoczny. Mieszkańcy za to bardzo dziękują – podkreślił burmistrz Turobina Andrzej Kozina.
Trzy nowe miasta w województwie lubelskim
Piszczac
Miasto królewskie lokowane w 1530 r. Miastem był przez ponad 300 lat. Po powstaniu styczniowym stracił prawa miejskie. W 1869 r. na mocy ukazu carskiego Piszczac został przekształcony w osadę. Dokument lokacji Pieszczatki, pierwotnej nazwy miasta, 29 marca 1530 r. wystawił król Zygmunt I Stary, a pierwszym jego wójtem został Paweł Kotwic. Pieszczatka posiadała typowy układ przestrzenny miast lokowanych na prawie magdeburskim z placem targowym w centrum. Po III rozbiorze Polski Piszczac znalazł się pod zaborem austriackim, zaś po kongresie wiedeńskim, pod zaborem rosyjskim. W 1869 r. na mocy ukazu carskiego Piszczac utracił prawa miejskie.
Turobin
Pierwsze wzmianki o wsi królewskiej Turobin pochodzą z 1389 r. W 1420 r. król Władysław Jagiełło nadał Turobinowi prawa miejskie. Najświetniejszy okres rozwoju miasto przeżywało w czasie powstania Turobińszczyzny we własności rodu Gorków. Turobin otrzymał wówczas wiele przywilejów. Górkowie, utrzymując w latach 1573-93 zbór i szkołę kalwińską nadali Turbinowi rangę ważnego ośrodka protestantyzmu w Polsce. W 1795 r. Turobin znalazł się w austriackim zaborze. Od 1809 r. Turobin należał do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 r. należał do Królestwa Polskiego. W 1825 r. wybudowano drugą synagogę. Podczas powstania styczniowego, w 1863 r. liczni mieszkańcy Turobina wzięli udział w walkach przeciwko Rosjanom. W 1869 r., w ramach restrykcji za udział mieszczan w powstaniu styczniowym, Turobin został pozbawiony praw miejskich i przekształcony w osadę.
Czemierniki
Miastem były w okresie od 1509 r. do 1870 r. W 1509 r. Mikołaj Firlej na mocy przywileju króla Zygmunta I Starego lokował miasto na prawie magdeburskim. W okresie powstania styczniowego toczyły się walki oddziałów dowodzonych przez płk. Adama Zielińskiego z wojskami rosyjskimi. W ramach represji po powstaniu styczniowym, Czemierniki utraciły prawa miejskie. Prawa miasta zostały odebrane za wyjątkowo aktywny udział w działalność powstańczą. Po niemalże 360 latach miasto Czemierniki utraciło prawa miejskie i zostało zdegradowane przez carat do rangi osady.
materiał, tekst i zdjęcia: Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego
opracowanie: Anna Ostapiuk
