Światowy Dzień AIDS obchodzony jest co roku 1 grudnia jako jedna z najważniejszych kampanii zdrowia publicznego zainicjowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 1988 roku. Tegoroczne hasło przyjęte z okazji Światowego Dnia AIDS brzmi: Wyrównujmy (ang. Equalize) i jest wezwaniem do działania w celu zmniejszenia nierówności ekonomicznych, społecznych, kulturowych i prawnych, które dodatkowo pogłębiła pandemia. Pozostało tylko osiem lat do osiągnięcia wyznaczonego na 2030 rok celu, jakim jest wyeliminowanie AIDS jako globalnego zagrożenia dla zdrowia. Należy pilnie zająć się nierównościami ekonomicznymi, społecznymi, kulturowymi i prawnymi, które dodatkowo pogłębiła pandemia. Koniec AIDS można osiągnąć tylko wtedy, gdy te problemy zostaną rozwiązane. Przywódcy krajów muszą działać odważnie i odpowiedzialnie, a my wszyscy, musimy włączyć się w działania, aby również pomóc w tej walce.
Dane UNAIDS pokazują, że w ciągu ostatnich dwóch lat pandemii COVID-19 i innych światowych kryzysów, postęp w walce z AIDS spowolnił. Dyrektor wykonawczy UNAIDS, na 1 grudnia apeluje: „W Światowy Dzień AIDS podzielmy się przesłaniem, że wyeliminowanie nierówności będzie miało korzystny wpływ na każdego z nas”. W Polsce, według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego, od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 grudnia 2021 r. zakażenie HIV stwierdzono u 27 552 osób. Ogółem odnotowano 3 868 zachorowań na AIDS, 1 448 chorych zmarło. W województwie lubelskim w roku 2021 zgłoszono 38 nowo wykrytych zakażeń HIV. Zapadalność na 100 tyś. ludności województwa wyniosła 1,82 i była znacznie niższa od zapadalności w Polsce wynoszącej 3,50. W 2021 roku zgłoszono 2 zachorowania na AIDS, 2 mężczyzn w wieku 61 lat oraz 37 lat. Od początku rejestracji (w Polsce rok 1985) do 31.12.2021 r. zgłoszono w woj. lubelskim 755 osób zakażonych HIV, 109 zachorowań na AIDS, 40 chorych zmarło.
Tylko ok. 10 – 20% dorosłych Polaków wykonało ten test!
Co sprawia, że osoby, które rozpoczęły życie seksualne, tak rzadko robią testy w kierunku HIV? Odpowiedź jest prosta – wstyd, strach i stereotypy. Przekonania, które pokutują w społeczeństwie, że zakażają się INNI, a mnie problem HIV/AIDS NIE DOTYCZY.
Aby zmienić ten sposób myślenia Krajowe Centrum ds. AIDS, agenda Ministra Zdrowia, rozpoczyna 16 listopada kampanię społeczną #jedynytakitest. Jej celem ma być zachęcanie – w szczególności ludzi młodych – do wykonania, najczęściej po raz pierwszy w życiu, testu na HIV, jako wyrazu troski o własne zdrowie.
Wiele osób myśli, że problem zakażeń HIV (i innych przenoszonych drogą płciową) dotyczy jedynie wybranych grup społecznych: osób stosujących narkotyki, świadczących usługi seksualne czy osób homoseksualnych. A to nieprawda! Dotyczy on każdego, kto rozpoczął życie seksualne. Często nie wiemy, jaką przeszłość seksualną miał nasz partner, czy chociaż raz w życiu nie miał kontaktu seksualnego z osobą, która mogła być zakażona HIV. On mógł o tym nie wiedzieć ponieważ nie da się rozpoznać HIV po wyglądzie. Wciąż niewiele osób wie, że test w kierunku HIV można zrobić anonimowo, bezpłatnie i bez skierowania!
Statystycznie każdego dnia 3 osoby w Polsce dowiadują się o zakażeniu. Szacunki mówią o około 30% osób zakażonych, które są nieświadome faktu swojego zakażenia, a więc mogą zakażać innych. HIV może rozwijać się bezobjawowo przez wiele lat.
Kampania społeczna #jedynytakitest ma koncentrować się na budowaniu świadomości, że każde zakażenie HIV wykryte na wczesnym etapie, daje możliwość skutecznego leczenia. Podstawą jest jednak profilaktyka i wykonywanie badań diagnostycznych, tak jak w przypadku innych chorób, np. nowotworów piersi, raka płuc czy marskości wątroby.
– Wykonanie testu jest jedyną metodą rozpoznania zakażenia HIV. Jest naturalnym dbaniem o zdrowie swoje i swojego partnera/swojej partnerki. Często odkładamy moment wykonania testu. Wypieramy ze świadomości zachowanie ryzykowne, jakie wcześniej podjęliśmy, albo nie mamy świadomości lub bagatelizujemy fakt, że nasze zachowanie mogło wiązać się z ryzykiem. Nie robiąc testu, odbieramy sobie szansę na długie życie. Takie myślenie powoduje, że jedynie ok. 10 – 20% dorosłych Polaków, chociaż raz w życiu wykonało test na HIV. Dzięki wczesnemu wykryciu zakażenia można zastosować skuteczne leczenie, które pozwoli w zasadzie normalnie żyć z wirusem. Dlatego tak ważne jest wykonanie testu – podkreśla Anna Marzec-Bogusławska, spec. epidemiolog, dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS.
W każdym województwie działa przynajmniej jeden punkt konsultacyjno-diagnostyczny (PKD), w którym można wykonać test w kierunku HIV bezpłatnie, bez skierowania i anonimowo. W większości tych punktów możliwe jest wykonanie testów w kierunku HCV i kiły. Ich lista znajduje się na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS: https://aids.gov.pl/pkd/.
W ramach kampanii społecznej #jedynytakitest prowadzone będą szeroko zakrojone działania edukacyjne, których celem jest nie tylko zachęcenie do testowania w kierunku HIV, lecz także obalenie stereotypów i mitów dotyczących wirusa. Krajowe Centrum ds. AIDS, w krótkim filmiku opracowanym na potrzeby kampanii, pokaże w prosty, graficzny sposób, na czym polega test i wyjaśni, że nie trzeba się do niego specjalnie przygotować, a wynik testu możliwy jest do odebrania już po 30 minutach.
Kampania ma na celu przekonać Polaków, że wiedza na temat własnego statusu serologicznego to wiedza ratująca życie. Autorzy kampanii podkreślają, że ryzyko zakażenia HIV wiąże się z określonymi zachowaniami, a nie przynależnością do danej grupy. Nie ma grup ryzyka, to my podejmujemy ryzykowne zachowania.
Szczegółowe informacje o działaniach prowadzonych w ramach kampanii dostępne są na stronie: jedynytakitest.aids.gov.pl lub pod numerem telefonu Ośrodka Informacji Krajowego Centrum ds. AIDS: 22 331 77 66.
materiał: M. Sacewicz, PSSE Biała Podlaska
opracowanie: Anna Ostapiuk
