Unijne ramy nadzoru gospodarczego okazały się pomocne w realizacji wyznaczonych celów gospodarczych i budżetowych przez państwa członkowskie. Ułatwiły ściślejszą koordynację polityki gospodarczej, eliminację zakłóceń równowagi makroekonomicznej, obniżenie deficytu publicznego i poziomu zadłużenia. Stworzyły warunki dla trwałego wzrostu i realizacji unijnej strategii na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Pewne słabości nadal się jednak utrzymują, a ramy budżetowe stały się z czasem bardziej złożone, co utrudnia ich akceptację.
Ponadto od czasu wprowadzenia reguł fiskalnych sytuacja gospodarcza UE uległa znacznej zmianie.
Rozpoczęcie nowego cyklu politycznego w Unii jest znakomitą okazją do przeprowadzenia oceny skuteczności obecnych ram nadzoru gospodarczego i budżetowego, a w szczególności dwóch pakietów legislacyjnych (sześciopaku i dwupaku), ze stosowania których Komisja musi przedstawiać sprawozdania.
Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw gospodarki służącej ludziom, powiedział: – Nasze wspólne reguły fiskalne mają kluczowe znaczenie dla stabilności europejskich gospodarek i strefy euro, a stabilność finansowa jest warunkiem wstępnym wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Reguły te są również niezbędne do budowania zaufania między państwami członkowskimi i osiągnięcia dalszych postępów w pogłębianiu unii monetarnej i walutowej. Od momentu, kiedy zostały wprowadzone, znacznie się zmieniły. Do tej pory przynosiły pozytywne rezultaty, niestety dziś postrzegane są jako zbyt złożone i trudne do wytłumaczenia. Dlatego też chcielibyśmy rozpocząć otwartą dyskusję na temat tego, które rozwiązania się sprawdziły, a które nie, oraz tego, jak osiągnąć konsensus, który pozwoli uprościć te reguły i jednocześnie poprawić ich skuteczność.
Paolo Gentiloni, komisarz do spraw gospodarki, powiedział: – Polityki gospodarcze w Europie muszą umożliwiać skuteczną reakcję na aktualne wyzwania, które różnią się zdecydowanie od wyzwań sprzed dziesięciolecia. Głównym celem pozostaje stabilność, równie paląca jest też jednak potrzeba wspierania wzrostu a w szczególności mobilizacji ogromnych inwestycji koniecznych do walki ze zmianą klimatu. Musimy również umożliwić bardziej antycykliczną politykę fiskalną, biorąc pod uwagę coraz węższe pole manewru, jakim dysponuje EBC. Ponadto złożoność przyjętych reguł sprawia, że trudno jest wytłumaczyć obywatelom przekaz płynący z Brukseli, a do tego nie powinniśmy dopuścić. Z niecierpliwością oczekuję na prawdziwą debatę na temat tych kwestii w najbliższych miesiącach.
Zmieniająca się sytuacja gospodarcza i nowe wyzwania
Ramy zarządzania gospodarczego zmieniły się z biegiem czasu: w odpowiedzi na nowe wyzwania gospodarcze wprowadzono w nich pewne modyfikacje.
Przyjęto dwa pakiety legislacyjne, tzw. sześciopak i dwupak, aby ograniczyć podatność na zagrożenia uwidocznioną w wyniku kryzysu gospodarczego i finansowego. Od tego czasu sytuacja gospodarcza zmieniła się jednak istotnie. Od siedmiu lat gospodarka europejska odnotowuje nieprzerwany wzrost. Żadne z państw członkowskich nie jest obecnie objęte częścią naprawczą paktu stabilności i wzrostu, czyli tzw. procedurą nadmiernego deficytu. W 2011 r. było ich aż 24. Potencjał wzrostu gospodarczego wielu państw członkowskich nie powrócił jednak jeszcze do stanu sprzed kryzysu, a w innych państwach utrzymuje się wysoki poziom długu publicznego. Dynamika reform osłabła, a postępy osiągane w poszczególnych krajach i obszarach polityki są nierównomierne.
Tymczasem, jak określono w rocznej strategii zrównoważonego wzrostu gospodarczego, Europa chce stać się pierwszym neutralnym dla klimatu kontynentem i wykorzystać możliwości epoki cyfrowej.
Ocena europejskich ram zarządzania gospodarczego
Celem przeglądu jest ocena, w jakim stopniu ramy nadzoru gospodarczego były pomocne w osiągnięciu następujących trzech kluczowych celów:
- zapewnienie zrównoważonych finansów publicznych i wzrostu gospodarczego oraz zapobieganie zakłóceniom równowagi makroekonomicznej,
- ułatwianie ściślejszej koordynacji polityk gospodarczych oraz
- wspieranie konwergencji dokonań gospodarczych państw członkowskich.
Wyniki przeglądu wskazują, że ramy nadzoru przyczyniły się do skorygowania istniejących zakłóceń równowagi makroekonomicznej. Pomogły też ograniczyć dług publiczny. To z kolei przyczyniło się do stworzenia warunków dla trwałego wzrostu gospodarczego, wzmocnienia odporności i zmniejszenia podatności na wstrząsy gospodarcze.
Ramy nadzoru sprzyjały również trwałej konwergencji wyników gospodarczych państw członkowskich i ściślejszej koordynacji polityki budżetowej w strefie euro.
Jednocześnie jednak w niektórych państwach członkowskich utrzymuje się bardzo wysoki dług publiczny, a kurs polityki budżetowej na szczeblu państw członkowskich jest często procykliczny. Co więcej, nie zmodyfikowano struktury finansów publicznych, tak aby stała się bardziej przyjazna dla wzrostu: państwa członkowskie nadal wolą zwiększać wydatki bieżące niż chronić inwestycje.
Z przeglądu wynika również, że ramy budżetowe stały się zbyt złożone w związku z potrzebą uwzględniania różnych zmieniających się okoliczności przy realizacji wielorakich celów. Oznacza to, że ramy stały się mniej przejrzyste i przewidywalne, co utrudnia komunikację i osłabia odpowiedzialność polityczną za ich wdrażanie.
Szeroko zakrojona debata
Zasadnicze znaczenie dla skuteczności nadzoru gospodarczego w UE ma wysoki poziom konsensusu i zaufania wśród wszystkich najważniejszych interesariuszy. Komisja zaprasza zatem zainteresowane strony, m.in. instytucje europejskie, ograny krajowe, partnerów społecznych i środowisko akademickie, do udziału w debacie i przedstawienia uwag na temat dotychczasowego funkcjonowania ram zarządzania gospodarczego i możliwych sposobów poprawy ich skuteczności.
Istnieje wiele możliwości zaangażowania się we wspomnianą debatę. Na jej potrzeby zorganizowane zostaną specjalne spotkania i warsztaty oraz uruchomiona zostanie internetowa platforma konsultacyjna.
Komisja uwzględni uzyskane opinie i wyniki przeprowadzonych konsultacji po zakończeniu wewnętrznej analizy na temat ewentualnych przyszłych działań.
Proces ten powinien się zakończyć jeszcze w 2020 r.
Kontekst
W odpowiedzi na zagrożenia ujawnione w wyniku kryzysu gospodarczego i finansowego w latach 2008–2009 UE przyjęła szereg środków mających na celu wzmocnienie ram zarządzania i nadzoru gospodarczego.
Wprowadzono nowe przepisy – tzw. sześciopak i dwupak – mające na celu wzmocnienie koordynacji polityki gospodarczej i promowanie trwałej konwergencji dokonań gospodarczych za pomocą wzmocnionego nadzoru budżetowego w ramach paktu stabilności i wzrostu.
Ustanowiono również wymogi dotyczące krajowych ram budżetowych i rozszerzono zakres nadzoru, tak by obejmował zakłócenia równowagi makroekonomicznej.
Zaktualizowane zasady nadzoru gospodarczego i budżetowego zostały włączone do europejskiego semestru, czyli ram koordynacji polityki gospodarczej, które ustanowiono w tym samym kontekście.
