Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje, że jedna na trzy osoby nie ma dostępu do wody pitnej, a sześć na dziesięć osób nie ma podstawowej infrastruktury sanitarnej. Niedobór wody to realny problem wszystkich ludzi na świecie, również w Polsce. Jesteśmy krajem z tzw. stresem wodnym, co oznacza, że na jednego mieszkańca Polski przypada ok. 1580 mI3 wody na rok – tyle ile na statystycznego mieszkańca Egiptu.
W gminie Łomazy w ubiegłych latach łącznie z sieci wodociągowej zużyliśmy w 2021 roku 213 160 m3, a w 2022 – 221 850 m3, czyli o 8690 m3 więcej. Codziennie każdy z nas zużywa około 100-150 litrów wody, z czego wypija zaledwie 3 procent. Co dzieje się z resztą? Trafia do ogródków przydomowych, kanalizacji lub gospodarstw na cele rolnicze. Często nie zastanawiamy się, co się stanie, gdy wody zabraknie – a jej zasoby kurczą się w dramatycznym tempie. Jeżeli chcemy, aby w gminie Łomazy w przyszłości chciały mieszkać nasze dzieci i wnuki, już dziś musimy dbać o ten cenny zasób. Dlatego wraz z Bankiem Gospodarstwa Krajowego w ramach inicjatywy Idea 3W rozpoczynamy działania edukacyjne oraz poszukiwanie nowych rozwiązań dla problemów wodnych, z którymi się mierzą samorządy.
Żyjemy w czasach, w których olbrzymie znaczenie mają działania, które prowadzą do ograniczenia wpływu na środowisko naturalne. Dlatego rośnie zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii, ekologicznymi środkami transportu, czy obowiązkowym sortowaniem odpadów w celu ich ponownego wykorzystania. Woda jest jednym z zasobów, o który należy dbać szczególnie i racjonalnie nim gospodarować, ponieważ wbrew temu co można by było przypuszczać, jej rezerwy są ograniczone. Tymczasem z roku na rok zużywamy coraz więcej wody. W 2021 r. zużycie wody w Polsce wyniosło 8,8 km3 – to o 6 proc. więcej niż w roku 2020. To pokazuje, jak duże jest zapotrzebowanie w stosunku do zasobów. Aby stawić czoła coraz większym problemom z wodą niezbędne są inwestycje w retencjonowanie, oczyszczanie i uzdatnianie wody, ale przede wszystkim w jej oszczędzanie.
Idea 3w i 6PFR
W gminie Łomazy problem został dostrzeżony już dawno. Zrealizowany został projekt z Fundacją Wspomagania Wsi pn. Nasza Przestrzeń, dzięki któremu powstał dokument “Analiza możliwości retencji wód w gminie Łomazy”, wykonano pokazową rabatę retencyjną/ogrody deszczowe, odbyła się debata dot. centralnego zbiornika retencyjnego, zaproszono PGW Wody Polskie do współpracy, powstał “Raport z zogniskowanego badania fokusowego” dotyczącego sposobów radzenia sobie ze zjawiskami pogodowymi związanymi ze zmianami klimatycznymi i ich konsekwencjami przeprowadzony wśród rolników z gminy Łomazy, wykonano otwory geotechnicznych na terenach potencjalnych, zostały wykonane szczegółowe mapy geologiczne, geomorfologiczne, z rzeźbą terenu i hydrograficzne, przeprowadzono warsztaty montażu tamy bobrowej, czyli rury przelewowej, jako sposobu na rozlewiska bobrowe, zamontowano zbiorniki na deszczówkę w budynkach użyteczności publicznej, wykonano szczegółową dokumentację fotograficzną cieków wodnych i rowów.
Podejmujemy te działania w trosce o naszą wspólnotę, ponieważ to każdy z nas odpowiada za wiele czynników, które bezpośrednio przekładają się na jakość życia mieszkańców, poprawę standardów infrastruktury, ochronę środowiska oraz rozwój potencjału gospodarczego. Nasze wysiłki zostały dostrzeżone przez dwie inicjatywy, które za cel stawiają sobie tworzenie jak najlepszych warunków dla życia rodzin: Idea 3W Banku Gospodarstwa Krajowego oraz projekt 6 Obszarów Funkcjonowania Rodzin, opracowany przez Instytut Pokolenia. Idea 3W skupia się na trzech kluczowych zasobach: na wodzie, bez której nie byłoby życia na Ziemi, na wodorze, który jest przyszłością czystej energetyki oraz na węglu pierwiastkowym, który umożliwia tworzenie innowacyjnych materiałów, takich jak beton grafenowy. Z kolei model 6OFR to koncepcja rozwoju dla samorządów, która koncentruje się na sześciu obszarach: podstawach materialnych funkcjonowania rodzin, zdrowiu, sporcie i rekreacji, kulturze, edukacji i wychowaniu, trwałości więzi oraz tożsamości. Połączenie tych dwóch koncepcji pomaga samorządom w realizacji ambitnych projektów związanych ze zrównoważonym rozwojem.
Warsztaty w Łomazach
Zaczęliśmy od działań edukacyjnych. W ostatnim tygodniu roku szkolnego reprezentanci idei 3W odwiedzili Zespół Placówek Oświatowych w Łomazach, gdzie opowiadali uczniom o tym, dlaczego to właśnie woda, wodór i węgiel są tak ważne dla zrównoważonej i lepszej przyszłości. Aby uzmysłowić wszystkim dzieciom, że woda jest zasobem deficytowym, wyświetlono animacje edukacyjne o człowieku w świecie 3W i wodzie. Dla wszystkich uczniów klas 3-8 zorganizowano specjalny quiz wiedzy o wodzie, wodorze i węglu, a zwycięzców nagrodzono butelkami filtrującymi.
W swoich działaniach podkreślamy, że oszczędzanie wody leży nie tylko w kompetencjach władz samorządowych. Kluczowe jest zaangażowanie wszystkich mieszkańców, którzy swoimi codziennymi nawykami mogą przyczynić się do zmniejszenia presji na zużycie wody i jej oszczędzanie.
Gdzie ucieka woda?
W gospodarstwach domowych najwięcej wody zużywa się do codziennych czynności higienicznych, a najmniej do picia i gotowania. Aby racjonalnie gospodarować wodą powinniśmy więc zadbać o swoje nawyki, np. nie korzystać z wody w sposób ciągły podczas mycia zębów czy golenia, a także dbać o dobry stan techniczny wszystkich urządzeń wykorzystujących wodę, by zminimalizować ryzyko przecieków.
Jednym z dostępnych rozwiązań na zmniejszenie poboru wody w domu jest zainstalowanie perlatora, czyli urządzenia do napowietrzania wody. Jego zastosowanie pozwala zaoszczędzić nawet do 60 proc. wody. Dzięki projektowi realizowanemu we współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego i Instytutem Pokolenia, perlatory zainstalowane zostaną we wszystkich budynkach użyteczności publicznej w naszej gminie.
Biorąc szybki prysznic, zużywamy ponad połowę mniej wody niż podczas kąpieli w wannie. Toaletę najlepiej wyposażyć w sprytny przycisk „oszczędne spłukiwanie”, który pozwala zaoszczędzić do 0,5 litra wody przy każdym użyciu. W kuchni dobrze zaopatrzyć się w zmywarkę do naczyń, a jeśli nie ma takiej możliwości, to myć naczynia w komorze zlewu, która wypełniona jest do połowy, a nie pod bieżącą wodą. Jeśli pranie to tylko ekologiczne z użyciem pralki o wysokiej efektywności energetycznej i pełnym wykorzystaniu pojemności urządzenia. Ważne jest również korzystanie z niskich temperatur oraz odpowiednie dozowanie detergentów. Te proste działania pozwolą nam nie tylko zaoszczędzić wodę i energię, ale również odciążą portfel.
Zatrzymać suszę
Zła gospodarka wodna oraz zmiany klimatu bezpośrednio prowadzą do występowania susz, które są dużym zagrożeniem dla rolnictwa. Wiele osób pamięta ubiegłoroczną suszę, która była najgorszą od 500 lat i która dotknęła 1262 gmin (ok. 50 proc.) w całej Polsce. Samorządy wprowadziły wówczas limitowane zużycie wody wyłącznie do celów bytowych. Aby uniknąć sytuacji z 2022 r. ważne jest racjonalne gospodarowanie wodą i ograniczenie bezproduktywnego zużycia wody zgromadzonej w glebie. Jest to możliwe poprzez stosowanie nawozów naturalnych czy przykrywanie folią nieporośniętych fragmentów gleby, uprawę gatunków i odmian roślin o krótszym okresie wegetacji i mniejszych potrzebach wodnych, czy „małą retencję”, która polega na gromadzeniu wody w zbiornikach o pojemności do 5 mln m³, począwszy od zbiorników na deszczówkę, poprzez budowę oczek wodnych, aż po tworzenie sporych rozmiarów stawów.
Oszczędzanie wody to nie tylko indywidualny wysiłek, ale także odpowiedzialność społeczna. Każdy z nas może przyczynić się do ochrony zasobów wodnych poprzez proste codzienne nawyki. Dzięki temu możemy zadbać o przyszłość naszej planety i sprawić, że Ziemia pozostanie błękitną planetą dla przyszłych pokoleń.
materiał: UG Łomazy
opracowanie: Anna Ostapiuk
