Liczba kobiet studiujących i absolwentek na poziomie licencjackim, magisterskim i doktoranckim stale rosła w ostatnich latach. Kobiety są jednak nadal niedostatecznie reprezentowane w dziedzinie badań naukowych i innowacji. Są to niektóre z najważniejszych ustaleń zawartych w sprawozdaniu Komisji Europejskiej She Figures 2021, w którym od 2003 r. monitoruje się postępy na drodze do równouprawnienia płci w dziedzinie badań naukowych i innowacji w Unii Europejskiej i poza UE.
Marija Gabriel, komisarz do spraw innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży, z zadowoleniem przyjęła tegoroczne sprawozdanie i powiedziała: – Najnowsze sprawozdanie She Figures pokazuje, że europejska gospodarka, laboratoria i środowisko akademickie już teraz zależą od kobiet. Pokazuje ono jednak również, że nadal musimy zrobić więcej na rzecz promowania równouprawnienia płci, w szczególności aby zainspirować dziewczęta do wyboru kariery zawodowej w dziedzinach nauk ścisłych, technologii, inżynierii i matematyki. Nie ulega wątpliwości, że Europa potrzebuje kreatywności i potencjału przedsiębiorczości kobiet, aby kształtować bardziej zrównoważoną, ekologiczną i cyfrową przyszłość.
W publikacji She Figures 2021 podkreślono, że średnio na poziomie licencjackim i magisterskim liczba kobiet przewyższa liczbę mężczyzn wśród studentów (54 proc.) i absolwentów (59 proc.), a na poziomie doktoranckim istnieje niemalże równowaga płci (48 proc.). Utrzymują się jednak różnice między kierunkami studiów. Na przykład kobiety nadal stanowią mniej niż jedną czwartą absolwentów studiów doktoranckich w dziedzinie ICT (22 proc.). Natomiast w dziedzinie zdrowia i opieki społecznej oraz edukacji kobiety są reprezentowane na poziomie przynajmniej 60 proc. (odpowiednio 60 proc. i 67 proc.).
Ponadto kobiety stanowią zaledwie około jednej trzeciej badaczy (33 proc.). Na najwyższym szczeblu akademickim kobiety są nadal niedostatecznie reprezentowane i zajmują około jednej czwartej stanowisk profesorskich (26 proc.). Kobiety są również rzadziej zatrudniane jako naukowcy i inżynierowie (41 proc.) i są niedostatecznie reprezentowane wśród specjalistów pracujących na własny rachunek w zawodach związanych z nauką, inżynierią i ICT (25 proc.).
Kontekst
Sprawozdanie She Figures obejmuje okres trzech lat, a w ramach tego badania monitoruje się równouprawnienie płci w dziedzinie badań naukowych i innowacji. Sprawozdanie zostało opublikowane po raz pierwszy w 2003 r. Analizuje się w nim ścieżkę kariery naukowców kobiet i mężczyzn – od czasu studiów poprzez ich ukończenie, a następnie uczestnictwo w rynku pracy jako badaczy, warunki pracy, awans zawodowy, odsetek kobiet i mężczyzn na stanowiskach decyzyjnych, a także wyniki w zakresie badań naukowych i innowacji (w tym wynalazczość). Do zbierania tych danych przyczyniają się korespondenci statystyczni z państw członkowskich UE i państw stowarzyszonych.
Kilka unijnych strategii politycznych i programów finansowania ma na celu promowanie równouprawnienia płci w dziedzinie badań naukowych i innowacji. W komunikacie z 2020 r. w sprawie nowej europejskiej przestrzeni badawczej na rzecz badań naukowych i innowacji Komisja odnowiła swoje zaangażowanie na rzecz równouprawnienia płci i uwzględniania aspektu płci w badaniach naukowych poprzez rozszerzenie istniejących priorytetów i inicjatyw.
Ponadto program „Horyzont Europa” wzmocnił wsparcie na rzecz równouprawnienia płci w dziedzinie badań naukowych i innowacji poprzez:
- wprowadzenie nowego kryterium kwalifikującego do finansowania w ramach programu „Horyzont Europa”, ponieważ organy publiczne, organizacje badawcze i instytucje szkolnictwa wyższego muszą posiadać plan dotyczący równowagi płci
- uwzględnienie aspektu płci w treści badań naukowych i innowacji jako domyślny wymóg w całym programie
- finansowanie działań wspierających opracowywanie planów dotyczących równowagi płci we wszystkich państwach członkowskich UE i krajach stowarzyszonych oraz wdrażanie programu politycznego na rzecz europejskiej przestrzeni badawczej
- środki i działania na rzecz promowania równouprawnienia płci w ramach Europejskiej Rady ds. Innowacji oraz
- zdecydowane zachęcanie do zapewnienia równowagi płci w zespołach badawczych
Komisja Europejska poparła również Deklarację z Lublany w sprawie równouprawnienia płci w dziedzinie badań i innowacji.
