Poranne, południowe oraz wieczorne godziny tej sierpniowej niedzieli zapowiadały się pogodnie i radośnie. Słońce było w rozkwicie, kiedy orszak Jana Sapiehy wyruszył po mszy, która odbyła się w kościele św. Ducha z Kalwarii na Błonia Kodeńskie. Tłumy ludzi przybyły na III Jarmark Sapieżyński – jedno z niepowtarzalnych i efektownych wydarzeń. Jarmark jest nawiązaniem do pięknej tradycji, do wspaniałej historii i czasów, kiedy to Jan Sapieha uzyskał od króla Zygmunta Starego przywilej organizowania jarmarków w Kodniu.
Prowadząca uroczystość Anna Duda – dziennikarz i reżyser TVP3 powitała przybywający orszak księcia Jana Sapiehy, przedstawicieli husarii Rzeczypospolitej Polskiej i zachęciła do wspólnego wykonania hymnu państwowego. Osobą, która miała przywilej przewodzić wszystkim śpiewającym był Janusz Pruniewicz – uzdolniony artysta ze Sławatycz aktywnie współpracujący z jednostkami organizacyjnymi Gminy Kodeń. Dziennikarka powitała serdecznie księcia Jana Sapiehę – protoplastę rodu Sapiehów i organizatora wydarzenia: wójta Gminy Kodeń Jerzego Trocia. Następnie odbyło się przekazanie buławy Jana Sapiehy wójtowi Jerzemu Trociowi, jako wyraz wdzięczności, który wyraził się tak: My Książę Jan Sapieha – Starosta Bracławski Wojewoda Podlaski i Witebski, najwyższy Sekretarz Wielkiego Księstwa Litewskiego Patrząc z uwagą na Twoje poczynania Wójcie Jerzy jak teraz, tak i w przyszłości… szczególnie nad tym, że przywróciłeś w dobrach naszych kodeńskich przywilej Jarmarków… Poprosił, aby rządził mądrze i sprawiedliwie rozsławiając przy tym Kodeń, ród Sapiehów i ludzi w nim mieszkających i przybywających. Przekazuję ci swą buławę symbol władzy tylko na czas jarmarku.
I ponownie wrócę w swoje włości za rok, chociaż w ostatnim czasie nie mogliśmy się spotkać ze względu na złe okoliczności panujące w świecie. I będę dalej oceniał Twoje Wójcie dokonania. Dziś jednak masz pełnię władzy w dobrach naszych, kodeńskich. Na znak szacunku i okazania aprobaty dla obecnego włodarza Gminy Kodeń zostały odpalone trzy salwy przez Regiment Artyleryjski Mikołaja Sapiehy z Terespola.
Wójt Jerzy Troć podziękował protoplaście Sapiehów za przybycie i ciepłe słowa. Powiedział: będę się starał pracować dla dobra gminy, parafii i dobra mieszkańców, tak jak do tej pory. W ubiegłym roku nie mogliśmy się spotkać z wiadomych przyczyn – pandemii, ale w tym roku jest to możliwe. Organizatorem Jarmarku Sapieżyńskiego jest Gmina Kodeń oraz Gminne Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Kodniu. Podkreślił znaczenie roli Ojców Oblatów, którzy związani są z rodem Sapiehów. Podziękował im, a także pracownikom Urzędu Gminy, jednostek organizacyjnych za wsparcie i starania na rzecz organizacji Jarmarku Sapieżyńskiego. W szczególny sposób zaznaczył rolę osób, których działania poczynania przyczyniły się do realizacji uroczystości: dyrektora Gminnego Centrum Kultury Sportu i Turystyki w Kodniu Piotra Skolimowskiego oraz sekretarza Gminy Kodeń Mariusza Zańko i dokonał otwarcia tego ważnego dla Południowego Podlasia spotkania. Przygotowanie imprezy – Jarmarku Sapieżyńskiego, który nie mógł się odbyć w ubiegłym roku, to logistycznie to trudna sprawa są to zespoły kilkudziesięcioosobowe plus zakwaterowanie, wyżywienie, ustawienie tego wszystkiego, ale czego się nie robi dla mieszkańców – zaznaczył wójt Gminy. Prowadząca Anna Duda zaprosiła na scenę proboszcza Michała Hadricha oraz ojca superiora Krzysztofa Borodzieja, przedstawiciela Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego Dariusza Litwiniuka – kierownika Delegatury Urzędu Marszałkowskiego w Białej Podlaskiej. W kolejności wywołała sponsorów Jarmarku Sapieżyńskiego: Mariusza Kiczyńskiego – zastępcę Nadleśniczego, przedstawiciela firmy Wipasz, reprezentanta Polskiej Agencji Gdynia spółka z o.o. – Grzegorza Gregoruka, dyrektora oddziału w Małaszewiczach. Powitała bardzo serdecznie wszystkich zaproszonych gości, którzy zaszczycili te uroczystości swoją obecnością: władze państwowe i samorządowe, m.in. w imieniu senatora Grzegorza Biereckiego – dyrektora biura Kamila Paszkowskiego, Marka Wojciechowskiego – radnego Sejmiku Województwa Lubelskiego wicedyrektora Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, przedstawicieli: Województwa Lubelskiego, Urzędu Marszałkowskiego, radnych powiatowych na czele z przewodniczącym Rady Powiatu Mariuszem Kiczyńskim, Tomaszem Andrejukiem i Wojciechem Miturą, wójtów sąsiednich gmin, radnych Gminy Kodeń na czele z przewodniczącą Rady Gminy Barbarą Radecką, służby porządkowe i wystawców przybliżających kulturę, Ochotniczą Straż Pożarną w Kodniu na czele z prezesem Dariuszem Krawczykiem, dyrektora Zakładu Karnego w Białej Podlaskiej ppłk Artura Ambrozika, komendanta Straży Granicznej mjr Andrzeja Kuprasza, media – na czele TVP3 Lublin, przybyłych gości i turystów.
W kolejności dziennikarka Anna Duda poprosiła o odczytanie listu prof. Przemysława Czarnka ministra Edukacji przez Radnego Sejmiku Województwa Lubelskiego Marka Wojciechowskiego: Z serca dziękuję za zaproszenie na Jarmark Sapieżyński tym ważnym wydarzeniu Jarmark w Kodniu zachwyca i przyciąga tłumy zainteresowanych piękną historią pierwszej Rzeczypospolitej Dziękuję wszystkim, którzy tworzą największe ze wszystkich przedsięwzięć plenerowych w regionie o wymiarze historycznym. W sposób szczególny dziękuję włodarzom Gminy Jerzemu Trociowi oraz współpracownikom na czele z dr Piotrem Skolimowskim za budowanie lokalnej tożsamości w oparciu o bogate dziedzictwo historyczne Kodnia. Kardynał Stefan Wyszyński głosi: Naród bez dziejów i historii, bez przeszłości, staje się narodem bez ziemi, narodem bezdomnym, bez przyszłości, naród który nie wierzy w wielkość i nie chce być wielki – kończy się… Jarmark odnosi się do historii tych ziem, do szlachetnego rodu Sapiehów, ale także tradycji i kultury ludowej, rekonstrukcje historyczne pozwalające poczuć się jak w epoce Sapiehów, barwny folklor ludowy, stroje ludowe, rękodzielnictwo przyciągają do Kodnia rzesze Polaków i są niewątpliwym wyrazem współczesnego patriotyzmu. Życzę Państwu niepowtarzalnych emocji w widowisku plenerowym. Zacny gość podziękował za zaproszenie wójtowi Gminy Jerzemu Trociowi oraz jak podkreślił swojemu przyjacielowi Mariuszowi Zańko – sekretarzowi Gminy Kodeń i osobom współpracującym, że uczestniczy w Jarmarku Sapieżyńskim.
Następnie zabrał głos Dariusz Litwiniuk – kierownik Delegatury Urzędu Marszałkowskiego w Białej Podlaskiej dziękując w ciepłych słowach za wystosowanie zaproszenia. Jak sam podkreślił, że z największą przyjemnością odczytał list od Jarosława Stawiarskiego – Marszałka Województwa Lubelskiego. W jego imieniu podziękował organizatorom, zespołom i wystawcom, którzy zadbali o atrakcje i uświetnili swoją obecnością Jarmark Sapieżyński. Marszałek docenił trud włożony w przygotowanie pokazów konnych, występów artystycznych, tradycyjnych produktów kulinarnych oraz wyrobów rękodzielniczych. Pozdrowił mieszkańców Gminy Kodeń i stwierdził: Jest to z pewnością trwały i niezwykle barwny element krajobrazu kulturalnego tego pięknego zakątka naszego województwa. Zaznaczył, że staje się wydarzeniem promującym historyczne i kulturalne walory regionu w sposób szczególny dziedzictwo województwa lubelskiego. Cieszę się, że w ten sposób przez bezpośrednie spotkania możecie budować trwałą więź mieszkańców oraz wspólnotę ludzi ceniących dobro i piękno. Ostatnie miesiące wniosły do naszego życia wiele niepewności wywołanych pandemią. Dzisiaj staramy się myśleć o przyszłości z nadzieją.
Dobro, miłość, rodzina – stanowią drogowskazy naszego spotkania – tak podkreśliła Anna Duda prowadząca Jarmark Sapieżyński, a następnie poprosiła gospodarzy miejsca, w którym miała miejsce uroczystość ojców Oblatów – ojca proboszcza Michała Hadricha oraz ojca superiora Krzysztofa Borodzieja o zabranie głosu. Cieszymy się, że tutaj jesteście możemy mówić wspólnym głosem jako przedstawiciele Kościoła i Samorządu. Ta ziemia nas jednoczy to, co wydarzyło się czterysta lat wstecz – przywiezienie obrazu Matki Boskiej do Kodnia. To początek nowej historii Kodnia, w którą my się wpisujemy też jako misjonarze Oblaci, jako Kościół, jako wspólnota i jednego pragniemy , aby na każdej płaszczyźnie ta jedność mogła być odbudowywana, budowana i przekazywana kolejnym pokoleniom Cieszymy się, że wy tutaj jesteście i z tego dobra i dziedzictwa historycznego chcecie korzystać oby jak najwięcej i jak najczęściej – powiedział o. K. Borodziej, a o. M. Hadrich stwierdził: Ten Jarmark jest niezwykły. Gromadzimy się tutaj jako rodziny, jako wspólnota gminna, lokalna możemy odetchnąć świeżym, czystym podlaskim powietrzem razem z Maryją chcemy przeżywać ten czas Bazylika i te tereny są do waszej dyspozycji. Cieszcie się słońcem, swoją obecnością. Anna Duda zaprosiła na scenę Janusza Pruniewicza z rodziną i niepełnosprawną, poruszającą się na wózku córką Natalką ogłaszając jednocześnie, że podczas Jarmarku prowadzona będzie zbiórka pieniędzy na rehabilitację dziewczynki. W ciepłych słowach opowiedziała, że w rozmowie przed uroczystością ojciec dziewczynki podziękował ze wzruszeniem wójtowi Jerzemu Trociowi i sekretarzowi Mariuszowi Zańko za pomysł zebrania funduszy na rzecz jego dziecka. Na Jarmark Sapieżyński przybył również poseł na Sejm RP Marcin Duszek. Uroczystość III Jarmarku Sapieżyńskiego na żywo relacjonowała TVP3 Lublin.
W ramach programu uczestnicy spotkania mieli sposobność podziwiać pierwszą, drugą i trzecią odsłonę kaskaderskiego pokazu konnego w wykonaniu grupy rekonstrukcyjnej Bartosza Gadziomskiego – zawodowców, którzy wcielili się w rolę zbrojnego oddziału Jana Sapiehy. Były to pokazy jazdy konnej ciężkiej z przełomu XVI – XVIII w. – husarii, jazda lekka dżygitówka, pokazy szermiercze. Członkowie grupy wcielali się w grupę zbrojnych Jana Sapiehy. Odbył się I Kodeński Turniej Łuczniczy o strzałę Sapiehy, występ laureatów VI Powiatowego Festiwalu Solistów w Kodniu. Salwy oddawane w ciągu całej uroczystości były zasługą Regimentu Artyleryjskiego Mikołaja Sapiehy z Terespola. Dzieci mogły skorzystać z placu zabaw w tym z dmuchawców, poznać bliżej urocze alpaki i fotografować się z nimi.
Organizatorem Jarmarku Sapieżyńskiego stała się Gmina Kodeń i Gminne Centrum Kultury Sportu i Turystyki w Kodniu, partnerem – Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, a sponsorami: Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, Nadleśnictwo Chotyłów, Wipasz, Morska Agencja Gdynia sp. z o.o. W ramach Jarmarku odbyły pokazy konne kaskaderskie pierwszy Kodeński Turniej Łuczniczy o Złotą Strzałę Sapiehów oraz pojawili się wystawcy produktów rękodzielniczych i regionalnych. W tych krótkich słowach sekretarz Gminy Kodeń nakreślił organizację spotkania i wspierające je podmioty. Tegoroczne wydarzenia są szczególne, bo pamiętajmy, że spotykamy się po dwóch latach. Był to okres pandemiczny. Duże wydarzenie, na które przybyły rzesze turystów, widzów. W takich słowach Mariusz Zańko – sekretarz Gminy Kodeń przybliżył inicjatywę, która po raz trzeci miała miejsce w Kodniu. Bardzo się cieszymy i mamy nadzieję, że nie będziemy musieli czekać kolejne dwa lata, ale już za rok się spotkamy i rozwiniemy to, co się dzieje w Kodniu. Z satysfakcją powiedział: Dzisiaj przenosimy się do czasów świetności Kodnia, która za czasów Sapiehów się rozwijała i te trzy elementy dla naszych wydarzeń kluczowe: nawiązanie do historii Sapiehów, kultury ludowej i jednocześnie do tego z czego jesteśmy bardzo dobrze znani – dobrego rękodzielnictwa i wspaniałych produktów regionalnych.
Na Jarmarku, w gruncie rzeczy mamy i twórców ludowych od lat przyjeżdżających, wystawiających swoje produkty rzemieślnicze, naprawdę cenne, ukazujące szerokie spektrum kultury ludowej, artyzmu. Bardzo ważne jest to, że mają dla kogo produkować, mogą to sprzedać i to funkcjonuje Rzemiosło artystyczne do nas powraca i stało się to bardzo modne sądząc z zainteresowania ludzi nie tylko oglądają i kupują towary – barwnie i z przejęciem opowiedział Jacek Malarski – dyrektor Zespołu Placówek Oświatowych w Kodniu. Organizator tej ważnej uroczystości na Południowym Podlasiu – dyrektor Gminnego Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Kodniu Piotr Skolimowski podzielił się swoimi spostrzeżeniami: Idea jarmarku Sapieżyńskiego jest wyrazem historycznym, który odtwarzamy kiedy to Jan Sapieha otrzymał od króla Polski Zygmunta Starego przywilej organizowania trzech jarmarków w Kodniu przenosimy się w klimat historyczny, ale robimy to w nowym wydaniu bo w ubiegłym roku wirus pokrzyżował nam plany. Dwa lata temu był napisany projekt i w tym roku skorzystaliśmy z możliwości, aby go zrealizować podczas Jarmarku miały miejsce pokazy i wystawy całego rękodzieła artystycznego i wszystko to, co jest robione w terenach nadbużańskich i Lubelszczyzny Niektórzy robią to tylko w formie pokazowej, niektórzy tworzą manufakturę ludową, którą można zakupić jak też produkty kulinarne Korzystając z okazji, że jest duża grupa ludzi zorganizowaliśmy pomoc dla Natalii Pruniewicz, w którą włączyła się grupa wolontariuszy Pomocna Dłoń z Zespołu Placówek Oświatowych w Kodniu pod kierownictwem Teresy Filipek.
Wśród osób, które znalazły szansę na pochwalenie się swoją pasją znalazł się pszczelarz Tadeusz Jakimowicz z Kodnia Pierwszego. Sprzedajemy miód leśny, kwiatowy, gryczany, akacjowy, pyłek kwiatowy, pierzgę. Pasja przyszła sama – mówi – dziadek miał kiedyś pszczoły i jakoś tak z wiekiem pojawiła się. Pierwsze cztery rodziny sprowadziłem na potrzeby zapylenia sadu, a tak mi się to spodobało, że postanowiłem się zająć tym zawodowo. Na Jarmarku chcieliśmy pokazać swoje rodzime produkty, myślę, że są jedne z lepszych. Impreza jest w porządku to nawiązanie do historii, starych Jarmarków Sapieżyńskich.
Na spotkaniu pojawiły się także wytwory z Warsztatu Terapii Zajęciowej w Kodniu. Kiedy zapytałam Ewę Wojewodę – instruktora terapii zajęciowej dlaczego i jakie prace artystyczne prezentują opowiedziała: Z uwagi na lokalizację, daleko nie mieliśmy z tego miejsca jesteśmy, a prac mamy dużo powstają w pięciu pracowniach. Od kompozycji z żywych kwiatów po obrazy wyklejane haftem diamentowym. Stwierdziła, że uroczystość jest bardzo udana i z roku na rok coraz bardziej okazała.
Na spotkanie przybyli wytwórcy innych naturalnych produktów, którzy postanowili się zaprezentować. Skorzystali z okazji, aby wyjść po pandemii do społeczności, pochwalić się smakiem oraz jakością świeżego oleju rzepakowego i lnianego tłoczonego na zimno. Promujemy zdrową żywność. Ten olej jest świetnym składnikiem diety i ludzie zaczynają go doceniać coraz bardziej. Taki powrót do korzeni – niemodyfikowany sposób przyrządzania oleju, wytłacza się to na prasie ślimakowej bez podgrzewania ziarna. Zachowuje w ten sposób najcenniejsze walory taki olej w postaci kwasów omega trzy i sześć, witamin D i E – wyjaśnił Piotr Potapiuk z Różanki. Cała ta inicjatywa wzięła się stąd, że zaczęliśmy dla siebie robić olej, a później dla znajomych i stwierdziliśmy, że trzeba go rozpropagować. Wytwarzanie oleju wiąże się z tradycją i kulturą regionu – dodał z przekonaniem.
Na Jarmarku Sapieżyńskim swoje prace artystyczne miała przyjemność przedstawić Katarzyna Fasiczka właścicielka firmy Kokardka – Rękodzieło i Pasmanteria z Terespola. Ja robię rękodzieło artystyczne: szydełko i druty, makrama owszem też. Jestem tu dlatego, że chciałam się pochwalić swoimi robótkami tym, co potrafię i zareklamować się, gdyż robię pod zamówienie. Można i mnie wymyślać, marudzić, staram się zadowolić każdego klienta, żeby moja praca poszła w świat i żeby to było widoczne. Zarażam tym moich klientów robię też warsztaty bezpłatnie w Terespolu. Zapraszam serdecznie, bo można się czegoś nauczyć. Chcę dzielić się tym, co potrafię. O uroczystości wypowiedziała się tak: Takie spotkania są nam bardzo potrzebne! Jestem bardzo zadowolona, bardzo jest to nagłaśniane przez różne media. Myślę, że to bardzo fajny pomysł na wyjście do ludzi ze swoim rękodziełem i pokazanie tego przede wszystkim. Rękodzieło było zawsze elementem folkloru.
W akcję charytatywną na rzecz niepełnosprawnej Natalii Pruniewicz włączyły się aktywne społecznie młode osoby z grupy Pomocna Dłoń przy Zespole Placówek Oświatowych w Kodniu: Wiktoria Falkiewicz i Anna Mackiewicz z Kodnia – uczennice kl. 8 Tak wyraziły się o swoim udziale: Bardzo chcieliśmy pomóc Natalii! To bardzo ciężka choroba dla rodziców i dla niej. Bardzo wzruszyła mnie ta cała akcja i stwierdziłam, że pomogę – ze wzruszeniem stwierdziła Wiktoria. Z kolei Anna dodała: Chcemy pomóc, żeby było łatwiej Natalii i dlatego zbieramy pieniążki. Jarmark to bardzo fajna atrakcja dla dzieci! Można kupować pamiątki z Kodnia – przyznały. Uczestnicy spotkania dali wyraz swojej wrażliwości, posłuchali głosu serc i zebrali dla chorej dziewczynki około 2500 zł. Taka empatia i ofiarność zasługuje na uznanie!!!
Dawny czas przeszłości związany ze światem Sapiehów przeminął bezpowrotnie, ale teraźniejszość stwarzała sposobność do celebrowania jego niepowtarzalnej istoty. Nasycenie bogactwem odwagi, męstwa i pracowitości, barwnej rzeczywistości domagającej się kontynuacji tradycji, działania dla dobra drugich, współpracy na różnych płaszczyznach życia społecznego. Pamięć o tym, co ukształtowało mentalność przodków jest najpewniejszą rękojmią, że lokalna społeczność nie zaprzepaści dziedzictwa, które otrzymała. Stanie się ono pobudką do podejmowania działań świadczących o docenianiu najcenniejszych wartości w istnieniu człowieka: dobra, rodziny, miłości, Boga …
materiał: Radio Biper Kodeń
tekst: Beata Kupryś
zdjęcia i film: Biper TV
opracowanie: Gwalbert Krzewicki
