UE zwiększa tym samym swoją zdolność reagowania na nowe zagrożenia dla bezpieczeństwa i pojawiające się technologie. Nowe rozporządzenie w sprawie kontroli wywozu wchodzi w życie i sprawi, że zaostrzona zostanie kontrola handlu produktami podwójnego zastosowania – towarami i technologiami cywilnymi, które mogą być wykorzystywane do celów wojskowych lub do celów bezpieczeństwa – przy jednoczesnym zwiększeniu zdolności UE do ochrony praw człowieka i wspierania bezpiecznych łańcuchów dostaw produktów strategicznych.
Wiceprzewodniczący wykonawczy, komisarz do spraw handlu Valdis Dombrovskis oznajmił: – Oznacza to lepsze uwzględnienie technologii podwójnego zastosowania, w tym technologii cyberinwigilacji, które mogą być wykorzystywane niezgodnie z przeznaczeniem do naruszania praw człowieka. Dzięki nowym unijnym przepisom państwa członkowskie będą teraz jeszcze ściślej współpracować między sobą i z sojusznikami w zakresie potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa związanych z biotechnologią, sztuczną inteligencją i innymi powstającymi technologiami. Będziemy również współpracować, aby zapewnić przedsiębiorstwom równe warunki działania, na przykład w kontekście nowej Rady ds. Handlu i Technologii UE-USA.
Nowe ramy umożliwiają UE podjęcie szeregu ważnych działań w celu połączenia wiedzy fachowej i sprostania szczególnym wyzwaniom, zwłaszcza w odniesieniu do cyberinwigilacji – w przypadku której przygotowywane są obecnie wytyczne dotyczące należytej staranności – ale również nowych technologii podwójnego zastosowania, takich jak zaawansowane technologie obliczeniowe.
Rozporządzenie wprowadza większą przejrzystość dzięki zwiększeniu poziomu konsultacji i sprawozdawczości między państwami członkowskimi a Komisją, przyczyniając się do rozwoju nowej unijnej elektronicznej platformy wydawania zezwoleń, która była już przedmiotem działań pilotażowych w czterech państwach członkowskich UE.
Nowe ramy stanowią również podstawę prawną dla działań UE na szczeblu wielostronnym i dwustronnym – uznając, że skuteczność kontroli zależy od współpracy głównych producentów technologii – i opierają się na istniejących wielostronnych ramach kontroli wywozu, a mianowicie na porozumieniu z Wassenaar, które stanowi podstawę wielu ograniczeń nałożonych rozporządzeniem na szczeblu UE.
Kontekst
We wrześniu 2016 r. Komisja przyjęła wniosek ustawodawczy w celu modernizacji unijnego systemu kontroli wywozu wrażliwych towarów i technologii podwójnego zastosowania, w celu zastąpienia rozporządzenia z 2009 r. Produkty te są szeroko stosowane do celów cywilnych, ale mogą też być wykorzystywane w celach obrony, wywiadu i egzekwowania prawa (materiały jądrowe i inne specjalne materiały, telekomunikacja, urządzenia elektroniczne i komputery, przestrzeń i aeronautyka, wyposażenie morskie itp..), a także mogą być wykorzystywane niezgodnie z przeznaczeniem do naruszania praw człowieka.
Nowe rozporządzenie zawiera wiele propozycji Komisji dotyczących kompleksowych ulepszeń systemowych, które zwiększą skuteczność obecnego unijnego systemu kontroli wywozu przez:
- wprowadzenie nowego wymiaru „bezpieczeństwa ludzkiego”, tak aby UE mogła podejmować wyzwania związane z nowymi technologiami podwójnego zastosowania – zwłaszcza cyberinwigilacji – które stwarzają ryzyko dla bezpieczeństwa krajowego i międzynarodowego, w tym chronić prawa człowieka;
- aktualizację najważniejszych pojęć i definicji (np. definicji „eksportera”, aby miała zastosowanie do osób fizycznych i naukowców uczestniczących w transferach technologii podwójnego zastosowania);
- uproszczenie i harmonizację procedur udzielania zezwoleń oraz umożliwienie Komisji wprowadzania zmian – w drodze procedury uproszczonej, czyli aktu delegowanego – do wykazu produktów lub miejsc przeznaczenia objętych szczególną formą kontroli, tak aby system kontroli wywozu był bardziej elastyczny, zdolny do zmian i dostosowywania się do warunków;
- zwiększenie wymiany informacji między organami wydającymi zezwolenia a Komisją w celu poprawy przejrzystości decyzji w sprawie zezwoleń;
- koordynację i wsparcie solidnego egzekwowania kontroli, w tym zwiększenie bezpiecznej elektronicznej wymiany informacji między organami wydającymi zezwolenia a organami egzekwującymi przepisy;
- opracowanie unijnego programu w zakresie budowania zdolności i szkoleń dla podmiotów wydających zezwolenia i podmiotów egzekwujących przepisy w państwach członkowskich;
- kontakty z przemysłem i przejrzystość w stosunkach z zainteresowanymi podmiotami, rozwijanie ustrukturyzowanej współpracy z sektorem prywatnym za pomocą konsultacji z interesariuszami prowadzonych przez działające przy Komisji właściwe grupy ekspertów państw członkowskich;
- ustanowienie dialogu z państwami trzecimi i wysiłki na rzecz równych warunków działania na poziomie światowym.
