Na konferencji w Lizbonie uruchomiono europejską platformę zwalczania bezdomności. Jej celem jest zainicjowanie dialogu, ułatwienie wzajemnego uczenia się, ulepszenie pozyskiwania informacji i monitorowania oraz zacieśnienie współpracy między wszystkimi podmiotami dążącymi do wyeliminowania bezdomności.
Walka z bezdomnością – priorytet socjalnej Europy
Konferencja wysokiego szczebla w Lizbonie jest współorganizowana przez portugalską prezydencję Rady UE, Komisję Europejską i Europejską Federację Organizacji Krajowych Pracujących z Osobami Bezdomnymi (FEANTSA). Podczas tego wydarzenia ministrowie krajowi oraz przedstawiciele instytucji UE, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, partnerów społecznych i miast podpisali Deklarację lizbońską w sprawie europejskiej platformy zwalczania bezdomności, uruchamiającą inicjatrywę. Wszyscy zobowiązali się do współpracy w ramach platformy i realizacji działań zgodnie ze swoimi kompetencjami.
Uruchomienie platformy jest początkiem procesu zmierzającego do wypracowania wspólnego porozumienia, zaangażowania i zapewnienia konkretnych postępów w walce z bezdomnością w państwach członkowskich. Jest to okazja do zaangażowania i współpracy z podmiotami lokalnymi, w tym miastami i usługodawcami. Umożliwi wszystkim podmiotom lepszą wymianę wiedzy i praktyk oraz określenie skutecznych i innowacyjnych podejść w celu osiągnięcia postępów w zwalczaniu bezdomności.
W podpisanej w dniu dzisiejszym deklaracji sygnatariusze uzgodnili następujące cele:
- nikt nie powinien mieszkać na ulicy z powodu braku dostępnego, bezpiecznego i odpowiedniego zakwaterowania zastępczego;
- nikt nie powinien mieszkać w obiektach zakwaterowania zastępczego lub przejściowego dłużej niż jest to konieczne do powrotu do normalnego życia lub do uzyskania stałego miejsca zamieszkania;
- nikt nie powinien być wypisany z żadnej instytucji (np. więzienia, szpitala, placówki opiekuńczej) bez oferty odpowiedniego zakwaterowania;
- w miarę możliwości należy zapobiegać eksmisjom, a w razie potrzeby nikt nie powinien być eksmitowany bez udzielenia pomocy w znalezieniu odpowiedniego mieszkania;
- nikt nie może być dyskryminowany ze względu na swoją bezdomność.
Na wspieranie integracyjnych środków z zakresu polityki mających na celu zwalczanie bezdomności dostępne są fundusze UE. Państwa członkowskie zainwestują znaczną część swoich przydziałów z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) na wspieranie włączenia społecznego i ograniczania ubóstwa. Możliwości wspierania inwestycji w infrastrukturę społeczną, w tym w mieszkalnictwo socjalne, oferuje również InvestEU.
Nowa platforma stanowi również konkretny rezultat planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych. Pomaga wywiązać się z odnowionego zobowiązania instytucji UE, państw członkowskich, społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych na rzecz silnej Europy socjalnej oraz sprawiedliwej i sprzyjającej włączeniu społecznemu odbudowy po pandemii, które podjęto na szczycie społecznym w Porto w maju bieżącego roku.
Europejski komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych Nicolas Schmit powiedział: – Europejska platforma zwalczania bezdomności pomoże partnerom dzielić się doświadczeniami i środkami z zakresu polityki, które sprawdziły się w ich regionach i miastach, tak abyśmy mogli znacznie ograniczyć bezdomność w Europie. Mieszkalnictwo i pomoc dla bezdomnych to zasada 19 Europejskiego filaru praw socjalnych. Jest to także moralny imperatyw, jeśli rzeczywiście chcemy budować sprawiedliwe i integracyjne społeczeństwo.
Portugalska minister pracy, solidarności i zabezpieczenia społecznego Ana Mendes Godinho stwierdziła: – Musimy poważnie zająć się problemem bezdomności i przywrócić prawa człowieka ludziom, którzy stracili nadzieję. Jesteśmy bardzo dumni z podpisania podczas naszej prezydencji deklaracji lizbońskiej w sprawie europejskiej platformy zwalczania bezdomności przez państwa członkowskie UE. Naprawdę wierzymy, że silniejsza Europa socjalna to Europa, w której prawa socjalne należą się wszystkim, każdy ma głos i żyje godnie.
Ambasador dobrej woli w walce z bezdomnością i przewodniczący rady kierowniczej nowej platformy Yves Leterme powiedział: – Walkę z bezdomnością można wygrać tylko wtedy, gdy wszyscy będziemy współpracować – władze lokalne, rządy regionalne i krajowe oraz instytucje europejskie. Ogromne znaczenie ma również zaangażowanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego, gospodarki społecznej i osób z doświadczeniem bezdomności. Musimy pracować nad zintegrowanym podejściem łączącym zapobieganie bezdomności, dostęp do mieszkań i świadczenie usług wsparcia. Chcemy zwalczać bezdomność, ponieważ mieszkanie jest prawem przysługującym każdej kobiecie, mężczyźnie i dziecku.
Nagroda „Położyć kres bezdomności” za 2021 r.
Podczas konferencji wysokiego szczebla trzy projekty z państw członkowskich UE, które otrzymały wsparcie z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD), otrzymały nagrodę Położyć kres bezdomności za 2021 r. Celem trzeciej edycji nagrody „Położyć kres bezdomności” było zwiększenie świadomości na temat możliwości skutecznego przeciwdziałania bezdomności w nowych wieloletnich ramach finansowych. Zdobywcą złotej nagrody jest projekt „Najpierw mieszkanie” (Housing First) kraju morawsko-śląskiego w Czechach, obejmujący szeroki zakres usług i działań. Laureatem nagrody srebrnej jest portugalski projekt „É Uma Mesa”, który promuje integrację społeczną osób bezdomnych poprzez zapewnienie im szkoleń, skierowań do pracy i zatrudnienia, zaś nagrodę brązową zdobyły Włochy za projekt „Najpierw mieszkanie” w Trieście.
Kontekst
Europejski filar praw socjalnych ustanawia 20 podstawowych zasad i praw, które są niezbędne dla sprawiedliwych i sprawnie funkcjonujących rynków pracy oraz systemów opieki społecznej w XXI wieku. Zasada 19 dotycząca mieszkań i pomocy dla bezdomnych obejmuje takie kwestie jak dostęp do mieszkań socjalnych, odpowiednią pomoc i ochronę przed przymusową eksmisją oraz odpowiednie zakwaterowanie i usługi dla osób bezdomnych w celu promowania ich włączenia społecznego.
W deklaracji z Porto przywódcy UE zobowiązali się do „zmniejszania nierówności, obrony sprawiedliwych płac, walki z wykluczeniem społecznym i eliminowania ubóstwa, przyjmując za cel walkę z ubóstwem dzieci i przeciwdziałanie ryzyku wykluczenia szczególnie wrażliwych grup społecznych, takich jak długotrwale bezrobotni, osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami i osoby bezdomne”.
W ramach Zobowiązania społecznego z Porto partnerzy zaapelowali do wszystkich właściwych podmiotów o „opracowanie polityk publicznych, które na odpowiednim szczeblu wzmacniają spójność społeczną, zwalczają wszelkie formy dyskryminacji, w tym w miejscu pracy, oraz promują równe szanse dla wszystkich, w szczególności w odniesieniu do dzieci zagrożonych ubóstwem, osób starszych, osób z niepełnosprawnością, osób ze środowisk migracyjnych, grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji i mniejszościowych oraz osób bezdomnych”.
Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) to główny unijny instrument finansowania inwestycji w ludzi na lata 2021–2027 o wartości 99,3 mld euro (w cenach bieżących). Wszystkie państwa członkowskie UE zainwestują co najmniej 25 proc. swoich środków z EFS+ we włączenie społeczne, a co najmniej 3 proc. w przeciwdziałanie deprywacji materialnej. Kraje, w których zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym dzieci przekracza średnią UE, powinny przeznaczyć co najmniej 5 proc. środków z EFS+ na rozwiązanie tego problemu.
Państwa członkowskie mogą również mobilizować środki finansowe na rzecz przystępnych cenowo projektów w zakresie mieszkalnictwa socjalnego w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, InvestEU (za pośrednictwem segmentu inwestycji społecznych i umiejętności), a także krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności.
