Frans Timmermans, wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw Europejskiego Zielonego Ładu, powiedział: – Zdrowe oceany są warunkiem dobrze prosperującej niebieskiej gospodarki. Zanieczyszczenie, przełowienie i niszczenie siedlisk w połączeniu ze skutkami kryzysu klimatycznego zagrażają bogatej różnorodności biologicznej mórz, od której zależy niebieska gospodarka. Musimy zmienić nasze podejście i wspierać zrównoważoną niebieską gospodarkę, w której ochrona środowiska i działalność gospodarcza idą ze sobą w parze.
Virginijus Sinkevičius, komisarz do spraw środowiska, gospodarki morskiej i rybołówstwa, powiedział: – Pandemia dotkliwie dotknęła sektory gospodarki morskiej na różne sposoby. Mamy teraz możliwość rozpoczęcia od nowa i chcemy zadbać o to, by podczas odbudowy przesunąć punkt ciężkości z samej tylko eksploatacji na zrównoważony rozwój i odporność. Nasza gospodarka nie będzie naprawdę zielona, jeśli nie będzie również niebieska.
Wszystkie sektory niebieskiej gospodarki, w tym rybołówstwo, akwakultura, turystyka przybrzeżna, transport morski, działalność portowa i przemysł stoczniowy, będą musiały ograniczyć swój wpływ na środowisko i klimat. Przeciwdziałanie kryzysom związanym z klimatem i różnorodnością biologiczną wymaga zdrowych mórz i zrównoważonego wykorzystania ich zasobów w celu stworzenia alternatyw dla paliw kopalnych i tradycyjnej produkcji żywności.
Przejście na zrównoważoną niebieską gospodarkę wymaga również inwestowania w innowacyjne technologie. Energia fal i pływów, produkcja alg, rozwój innowacyjnych narzędzi połowowych czy odbudowa ekosystemów morskich stworzą nowe zielone miejsca pracy i przedsiębiorstwa w niebieskiej gospodarce.
W komunikacie przedstawiono szczegółowy program działań na rzecz niebieskiej gospodarki:
- osiągnięcie celów neutralności klimatycznej i zerowego poziomu zanieczyszczenia – głównie poprzez rozwój morskiej energii odnawialnej, dekarbonizację transportu morskiego i ekologizację portów. Zrównoważony koszyk energetyczny mórz i oceanów, w tym pływające farmy energii wiatrowej, cieplnej, fal i pływów, mógłby wygenerować jedną czwartą energii elektrycznej w UE w 2050 r. Porty mają kluczowe znaczenie dla połączeń i gospodarki europejskich regionów i państw i mogłyby być wykorzystywane jako węzły energetyczne;
- przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym i zmniejszenie zanieczyszczenia – w tym dzięki zaktualizowaniu norm dotyczących projektowania narzędzi połowowych, recyklingu statków i likwidacji platform morskich oraz działaniom na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi i mikrodrobinami plastiku.
- zachowanie różnorodności biologicznej i inwestowanie w przyrodę – ochrona 30 proc. obszaru morskiego UE odwróci proces utraty różnorodności biologicznej, zwiększy stada ryb, przyczyni się do łagodzenia zmiany klimatu i odporności na nią oraz przyniesie znaczące korzyści finansowe i społeczne. Wpływ rybołówstwa na siedliska morskie będzie nadal minimalizowany;
- wsparcie przystosowania się do zmiany klimatu i zwiększania odporności wybrzeży – działania dostosowawcze, takie jak rozwój zielonej infrastruktury na obszarach przybrzeżnych i ochrona linii brzegowych przed ryzykiem erozji i powodzi, przyczynią się do zachowania różnorodności biologicznej i krajobrazu, przynosząc korzyści turystyce i gospodarce przybrzeżnej;
- zapewnienie zrównoważonej produkcji żywności – zrównoważona produkcja i nowe normy handlowe w odniesieniu do owoców morza, stosowanie alg i traw morskich, ściślejsza kontrola rybołówstwa, a także badania naukowe i innowacje w zakresie żywności pochodzenia morskiego produkowanej na bazie komórek pomogą chronić europejskie morza. Wraz z przyjęciem strategicznych wytycznych UE dotyczących zrównoważonej akwakultury Komisja zobowiązała się również do rozwoju zrównoważonej akwakultury w UE;
- poprawa zarządzania przestrzenią morską – nowe niebieskie forum użytkowników morza będzie koordynować dialog między podmiotami prowadzącymi działalność na morzu, zainteresowanymi stronami i naukowcami zajmującymi się rybołówstwem, akwakulturą, żeglugą, turystyką, energią odnawialną i angażującymi się w inne rodzaje działalności oraz stymulować wymianę opinii na zasadach współpracy na rzecz zrównoważonego wykorzystania środowiska morskiego. W 2022 r. zostanie opublikowane sprawozdanie z wdrażania dyrektywy UE w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich, po przyjęciu krajowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich w marcu 2021 r.
Komisja będzie również nadal tworzyć warunki dla zrównoważonej niebieskiej gospodarki na arenie międzynarodowej zgodnie z programem międzynarodowego zarządzania oceanami.
Finansowanie zrównoważonej niebieskiej gospodarki
Komisja Europejska i Grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego, w skład której wchodzą Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI), zacieśnią współpracę w zakresie zrównoważonej niebieskiej gospodarki. Instytucje te będą współpracować z państwami członkowskimi, aby zaspokoić istniejące potrzeby finansowe w celu zmniejszenia zanieczyszczenia europejskich mórz oraz wspierać inwestycje w niebieską innowacyjność i niebieską biogospodarkę.
Nowy Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury – zwłaszcza za pośrednictwem platformy „BlueInvest” i nowego Funduszu BlueInvest – będzie wspierać przejście na bardziej zrównoważone łańcuchy wartości oparte na oceanach, morzach i działalności przybrzeżnej. Aby nadal finansować transformację, Komisja wezwała państwa członkowskie do uwzględnienia inwestycji na rzecz zrównoważonej niebieskiej gospodarki w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności, a także w krajowych programach operacyjnych dotyczących różnych funduszy UE od chwili obecnej do 2027 r. Inne programy UE, takie jak program badawczy „Horyzont Europa”, również przyczynią się do utworzenia specjalnej misji ds. oceanów i wód.
Jeżeli chodzi o inwestycje prywatne, przy podejmowaniu odpowiednich decyzji inwestycyjnych należy stosować uzgodnione zasady i normy zrównoważonego rozwoju dotyczące oceanów, takie jak wspierana przez UE inicjatywa dotycząca finansowania zrównoważonej niebieskiej gospodarki.
Kontekst
Niebieska gospodarka Unii Europejskiej obejmuje wszystkie gałęzie przemysłu i sektory związane z oceanami, morzami i wybrzeżami, niezależnie od tego, czy znajdują się one bezpośrednio w środowisku morskim (np. żegluga, owoce morza, wytwarzanie energii), czy na lądzie (np. porty, stocznie, infrastruktura przybrzeżna). Według najnowszego sprawozdania na temat niebieskiej gospodarki tradycyjne sektory niebieskiej gospodarki zapewniają 4,5 mln bezpośrednich miejsc pracy i generują ponad 650 mld euro obrotów.
Nowy komunikat zastępuje komunikat dotyczący niebieskiego wzrostu z 2012 r. W dyrektywie w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich wzywa się wszystkie państwa członkowskie do formalnego zaplanowania swojej przestrzeni morskiej do 2021 r.
