Wieści z Unii: Samodzielna gospodarka UE

W zaktualizowanej strategii potwierdzono priorytety określone w komunikacie z marca 2020 r., opublikowanym na dzień przed ogłoszeniem przez WHO pandemii COVID-19. Jednocześnie uwzględniono wnioski wyciągnięte z kryzysu, aby pobudzić odbudowę przemysłu i zwiększyć otwartą strategiczną autonomię UE. Proponuje się w niej nowe środki podnoszące odporność jednolitego rynku, zwłaszcza w czasach kryzysu. Odpowiada ona na potrzebę lepszego zrozumienia naszych zależności w kluczowych obszarach strategicznych i przedstawia zestaw narzędzi umożliwiających radzenie sobie z tymi zależnościami. Oferuje nowe środki służące przyspieszeniu transformacji ekologicznej i cyfrowej. Zaktualizowana strategia stanowi również odpowiedź na wezwania do określenia i monitorowania głównych wskaźników konkurencyjności całej gospodarki UE: integracji jednolitego rynku, wzrostu wydajności, konkurencyjności na arenie międzynarodowej, inwestycji publicznych i prywatnych oraz inwestycji w badania i rozwój.

Aspekt MŚP jest centralnym elementem zaktualizowanej strategii i obejmuje dostosowane do potrzeb wsparcie finansowe i środki umożliwiające MŚP i przedsiębiorstwom typu start-up skorzystanie z dwojakiej transformacji. Komisja zamierza mianować Vazila Hudáka pełnomocnikiem ds. MŚP. Jego nominacja w trakcie zatwierdzania.

Komisja przyjęła również wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie subsydiów zagranicznych zakłócających funkcjonowanie jednolitego rynku. Jest to kluczowy element realizacji strategii przemysłowej UE polegający na zapewnianiu równych warunków działania oraz wspieraniu sprawiedliwego i konkurencyjnego jednolitego rynku.

Zaktualizowana strategia przemysłowa skupia się na następujących kluczowych obszarach:

Zwiększenie odporności jednolitego rynku

Jednolity rynek przeszedł poważną próbę w związku z ograniczeniem dostaw, zamknięciem granic i fragmentacją w następstwie pandemii COVID-19. Kryzys uwypuklił zasadniczą potrzebę utrzymania swobodnego przepływu osób, towarów, usług i kapitału na jednolitym rynku oraz konieczność współpracy w celu wzmocnienia jego odporności na zakłócenia. W tym celu Komisja zamierza m.in.:

• zaproponować instrument nadzwyczajny jednolitego rynku – strukturalne rozwiązanie zapewniające swobodny przepływ osób, towarów i usług na wypadek przyszłych kryzysów. Powinien on zagwarantować większą przejrzystość i solidarność, a także pomóc w rozwiązaniu problemu niedoborów produktów o krytycznym znaczeniu dzięki przyspieszeniu dostępności produktów i zacieśnieniu współpracy w zakresie zamówień publicznych;
• w pełni egzekwować przepisy dyrektywy usługowej, aby zagwarantować, że państwa członkowskie wypełniają swoje obecne obowiązki, w tym obowiązek powiadamiania, w celu identyfikacji i usuwania nowych potencjalnych barier;
• wzmocnić nadzór rynku produktów poprzez wspieranie organów krajowych w zwiększaniu zdolności i przyspieszaniu cyfryzacji w dziedzinie kontroli produktów i gromadzenia danych;
• uruchomić znaczące inwestycje na wsparcie dla MŚP, opracować i wdrożyć systemy pozasądowego rozstrzygania sporów w celu przeciwdziałania opóźnieniom w płatnościach na rzecz MŚP oraz wprowadzić środki przeciwdziałające ryzyku niewypłacalności, które dotyka MŚP.

Rozwiązywanie problemu strategicznych zależności UE

Otwartość na handel i inwestycje stanowi atut i źródło wzrostu i odporności UE, która jest znaczącym importerem i eksporterem. Pandemia obudziła jednak szerszą świadomość, że należy przeanalizować strategiczne zależności, zarówno technologiczne, jak i przemysłowe, oraz im zaradzić. W związku z powyższym Komisja:

• przeprowadziła „oddolną” analizę opartą na danych handlowych: spośród 5,2 tys. produktów importowanych do UE w pierwszej analizie zidentyfikowano 137 produktów (stanowiących 6 proc. całkowitej wartości towarów importowanych do UE) należących do wrażliwych ekosystemów, od których UE jest w wysokim stopniu uzależniona – głównie w energochłonnych gałęziach przemysłu (np. surowce) i w ekosystemach zdrowotnych (np. składniki farmaceutyczne) – a także wśród innych produktów mających znaczenie dla wspierania transformacji ekologicznej i cyfrowej. 34 produkty (stanowiące 0,6 proc. całkowitej wartości towarów importowanych do UE) mogą być bardziej wrażliwe ze względu na ich prawdopodobnie niski potencjał dalszej dywersyfikacji i zastąpienia produkcją UE. Analiza pokazuje również wyzwania i zależności w dziedzinie zaawansowanych technologii;
• przedstawia wyniki sześciu szczegółowych ocen sytuacji w zakresie surowców, baterii, farmaceutycznych składników czynnych, wodoru, półprzewodników oraz technologii chmury i zaawansowanych technologii. Oceny te przedstawiają pogłębiony obraz źródeł i skutków występowania strategicznych zależności;
• rozpocznie drugi etap przeglądu potencjalnych zależności w najważniejszych obszarach, m.in. produktów, usług lub technologii kluczowych dla dwojakiej transformacji, takich jak odnawialne źródła energii, magazynowanie energii i cyberbezpieczeństwo oraz opracuje system monitorowania za pośrednictwem tworzonego przez Komisję obserwatorium technologii krytycznych;
• działa na rzecz dywersyfikacji międzynarodowych łańcuchów dostaw i dąży do tworzenia partnerstw międzynarodowych w celu zwiększenia gotowości;
• wspiera nowe sojusze przemysłowe w strategicznych obszarach, gdzie stanowią one najlepsze narzędzie przyspieszenia działań, które w przeciwnym razie nie zostałyby wprowadzone. Sojusze przemysłowe otrzymają wsparcie w sytuacji gdy będą przyciągać inwestorów prywatnych do dyskusji nad nowymi partnerstwami i modelami biznesowymi w sposób otwarty, przejrzysty i zgodny z regułami konkurencji oraz jeśli wykażą potencjał pod względem innowacji i tworzenia miejsc pracy o wysokiej wartości. Sojusze stanowią szeroką i otwartą co do zasady platformę, w której szczególny nacisk kładzie się na włączenie przedsiębiorstw typu start-up i MŚP.

Komisja przygotowuje się do uruchomienia sojuszu na rzecz procesorów i technologii półprzewodnikowych oraz sojuszu na rzecz danych przemysłowych, zaawansowanych technologii i technologii chmury, a także rozważa przygotowanie sojuszu na rzecz wyrzutni rakiet oraz lotnictwa bezemisyjnego;

• wspiera wysiłki państw członkowskich na rzecz łączenia zasobów publicznych za pośrednictwem ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (IPCEI) w obszarach, w których sam rynek nie jest w stanie zapewnić przełomowych innowacji, przy ewentualnym wsparciu z budżetu UE;
• zapowiada strategię i ewentualną zmianę legislacyjną na rzecz silniejszego przywództwa w ustanawianiu norm, m.in. w dziedzinie usług dla biznesu przy jednoczesnej współpracy z innymi podmiotami w dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Przyspieszenie dwojakiej transformacji

W strategii przemysłowej 2020 zapowiedziano działania wspierające transformację ekologiczną i cyfrową przemysłu UE, ale pandemia drastycznie wpłynęła na tempo i skalę tych przemian. W związku z tym Komisja przedstawia nowe środki wspierające uzasadnienie biznesowe transformacji ekologicznej i cyfrowej poprzez:

• współtworzenie ścieżek transformacji we współpracy z przemysłem, organami publicznymi, partnerami społecznymi i, w razie potrzeby, innymi zainteresowanymi stronami, począwszy od sektora turystyki i sektorów energochłonnych. Wykorzystanie takich ścieżek zwiększyłoby oddolną wiedzę na temat skali, kosztów i warunków wymaganych działań towarzyszących dwojakiej transformacji w przypadku najważniejszych ekosystemów i doprowadziłoby do opracowania wykonalnego planu działań na rzecz zrównoważonej konkurencyjności;
• zapewnienie spójnych ram regulacyjnych pozwalających osiągnąć cele cyfrowej dekady Europy oraz programu „Fit for 55” m.in. poprzez przyspieszenie wprowadzania odnawialnych źródeł energii i zapewnienie dostępu do obfitych zasobów przystępnej cenowo i bezemisyjnej energii elektrycznej;
• zapewnienie MŚP usług doradców ds. zrównoważonego rozwoju oraz wspieranie modeli biznesowych opartych na danych, aby jak najlepiej wykorzystać transformację ekologiczną i cyfrową;
• inwestycje w podnoszenie i zmianę kwalifikacji w celu wspierania dwojakiej transformacji.

Trwający przegląd unijnych reguł konkurencji, również ma na celu sprawdzenie, czy są one odpowiednie do wspierania ekologicznej i cyfrowej transformacji z korzyścią dla Europejczyków w czasach fundamentalnych przemian w globalnym krajobrazie konkurencji.

Wiceprzewodnicząca wykonawcza Margrethe Vestager, odpowiedzialna za Europę na miarę ery cyfrowej, powiedziała: – Zaktualizowana strategia przemysłowa ma na celu przygotowanie przedsiębiorstw do napędzania cyfrowej i ekologicznej transformacji naszej gospodarki przy jednoczesnym zapewnieniu konkurencyjności przemysłu, również w kontekście wyjścia z kryzysu wywołanego koronawirusem. Wymaga to już teraz nowych inwestycji – w ludzi, technologie i odpowiednie ramy regulacyjne gwarantujące sprawiedliwość i skuteczność. Wspierając i rozszerzając zakres kluczowych narzędzi, którymi już dysponujemy, przedstawiamy dziś wyciągnięte wnioski i potwierdzamy nasze zobowiązanie do współpracy ze wszystkimi podmiotami gospodarczymi z całej Europy.

Wiceprzewodniczący wykonawczy Valdis Dombrovskis, odpowiedzialny za gospodarkę, która służy ludziom, powiedział: – Odporne globalne łańcuchy dostaw mają zasadnicze znaczenie w czasach kryzysu, ponieważ pomagają amortyzować wstrząsy i przyspieszać odbudowę gospodarczą. Obecnie, gdy wychodzimy z pandemii COVID-19, nasza zaktualizowana strategia przemysłowa ma na celu wykorzystanie pozycji Europy jako światowego lidera przemysłowego do uzyskania przewagi konkurencyjnej w technologiach cyfrowych i ekologicznych. Będziemy dążyć do współpracy z partnerami o podobnych poglądach wszędzie tam, gdzie to możliwe, aby wspierać otwarty, sprawiedliwy i oparty na zasadach handel, zmniejszyć strategiczne zależności oraz opracować przyszłe normy i regulacje: wszystkie te elementy mają kluczowe znaczenie dla naszej siły gospodarczej. Jednocześnie jesteśmy gotowi działać niezależnie za każdym razem, gdy musimy bronić się przed nieuczciwymi praktykami i chronić integralność jednolitego rynku.

Komisarz ds. rynku wewnętrznego Thierry Breton powiedział: – Prawdziwa rewolucja przemysłowa zaczyna się już teraz – pod warunkiem że dokonamy odpowiednich inwestycji w kluczowe technologie i opracujemy odpowiednie warunki ramowe. Europa stwarza sobie warunki do rozwoju innowacyjnego, ekologicznego i odpornego przemysłu, który zapewnia wysokiej jakości miejsca pracy i umożliwia MŚP prosperowanie nawet w czasie, gdy trwa proces odbudowy.

Kontekst

W orędziu o stanie Unii Europejskiej we wrześniu 2020 r. przewodnicząca Ursula von der Leyen zapowiedziała aktualizację strategii przemysłowej 2020. Dzisiejszy komunikat stanowi również odpowiedź na apel przywódców UE o prowadzenie ambitnej europejskiej polityki przemysłowej w celu uczynienia europejskiego przemysłu bardziej zrównoważonym, ekologicznym, odpornym i konkurencyjnym na arenie globalnej. Europejscy przywódcy zwrócili się także do Komisji z prośbą o określenie strategicznych zależności, zwłaszcza w najbardziej wrażliwych ekosystemach przemysłowych takich jak ochrona zdrowia, i o zaproponowanie środków, które mają zmniejszyć te zależności.

Dzisiejszemu komunikatowi towarzyszą trzy dokumenty robocze służb Komisji: Roczne sprawozdanie dotyczące jednolitego rynku za 2021 r. zawierające analizę aktualnej sytuacji gospodarki europejskiej na podstawie oceny 14 ekosystemów przemysłowych, oceniające postępy w realizacji pakietu przemysłowego na 2020 r. i przedstawiające zestaw kluczowych wskaźników efektywności służących do monitorowania dalszych postępów, analiza strategicznych zależności i zdolności Europy wraz ze szczegółowym przeglądem sytuacji w niektórych obszarach strategicznych oraz dokument w sprawie konkurencyjnej i czystej stali europejskiej zawierający analizę wyzwań stojących przed przemysłem i dostępnego unijnego zestawu instrumentów.