Komisja Europejska podejmuje pierwsze kroki w kierunku utworzenia Europejskiej Unii Zdrowotnej, zapowiedzianej przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie Unii. Komisja przedstawia szereg wniosków mających na celu wzmocnienie unijnych ram bezpieczeństwa zdrowotnego i roli kluczowych unijnych agencji w zakresie gotowości na sytuacje kryzysowe i reagowania na nie. Aby zintensyfikować walkę z pandemią COVID-19 i przyszłymi zagrożeniami zdrowia, potrzebna jest ściślejsza koordynacja na szczeblu UE. Czerpiąc naukę z obecnego kryzysu, dzisiejsze wnioski zapewnią większą gotowość i lepszą reakcję podczas obecnych i przyszłych kryzysów w dziedzinie zdrowia.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała: – Naszym celem jest ochrona zdrowia wszystkich obywateli Europy. Pandemia koronawirusa podkreśliła potrzebę silniejszej koordynacji na poziomie unijnym, bardziej odpornych systemów opieki zdrowotnej i lepszego przygotowania na przyszłe kryzysy. Zmieniamy sposób radzenia sobie z transgranicznymi zagrożeniami dla zdrowia. Dziś zaczynamy budować Europejską Unię Zdrowotną, aby zapewnić obywatelom wysokiej jakości opiekę w sytuacjach kryzysowych oraz wyposażyć Unię i jej państwa członkowskie w narzędzia niezbędne do zapobiegania sytuacjom zagrożenia zdrowia, które dotykają całą Europę, oraz zarządzania tymi sytuacjami.
Wiceprzewodniczący do spraw promowania naszego europejskiego stylu życia Margaritis Schinas skomentował: – Robimy duży i znaczący krok w kierunku prawdziwej Europejskiej Unii Zdrowotnej. Wzmacniamy nasze wspólne zarządzanie kryzysowe w celu przygotowania się na poważne transgraniczne zagrożenia zdrowia i reagowania na nie. Nasze unijne agencje muszą dysponować mocniejszymi mandatami, aby lepiej chronić obywateli UE. Jedyną drogą walki z pandemią COVID-19 i przyszłymi sytuacjami zagrożenia zdrowia jest większa koordynacja przy pomocy skuteczniejszych narzędzi na szczeblu unijnym.
Stella Kyriakides, komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności, stwierdziła: – Obywatele Europy bardziej niż kiedykolwiek martwią się o zdrowie. W czasach kryzysu słusznie oczekują, że UE będzie odgrywać bardziej aktywną rolę. Dziś wzmacniamy fundamenty bezpieczniejszej, lepiej przygotowanej i bardziej odpornej UE w dziedzinie zdrowia. Będzie to istotna poprawa naszej zdolności wspólnego reagowania. Europejska Unia Zdrowotna ma na celu przygotowanie się do wspólnych zagrożeń dla zdrowia i stawianie im czoła razem, jako Unia. Musimy to zrobić, aby spełnić oczekiwania naszych obywateli.
Przedstawione wnioski koncentrują się na zmianie istniejących ram prawnych dotyczących poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia, a także na wzmocnieniu gotowości na sytuacje kryzysowe i roli w zakresie reagowania najważniejszych agencji UE, a mianowicie Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i Europejskiej Agencji Leków (EMA).
Wzmocnione unijne ramy bezpieczeństwa zdrowotnego
Aby nadać Komisji i agencjom unijnym silniejszy mandat do koordynacji, Komisja proponuje nowe rozporządzenie w sprawie poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia. Nowe ramy prawne:
- zwiększą gotowość: opracowany zostanie unijny plan i zalecenia na wypadek kryzysu zdrowotnego i gotowości na wypadek pandemii w celu przyjęcia planów na szczeblu krajowym, w połączeniu z kompleksowymi i przejrzystymi ramami sprawozdawczości i audytu. Przygotowanie planów krajowych wspierać będzie Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób oraz inne agencje UE. Plany będą kontrolowane i poddawane testom warunków skrajnych przez Komisję i agencje UE;
- wzmocnią nadzór: na szczeblu UE utworzony zostanie wzmocniony zintegrowany system nadzoru, wykorzystujący sztuczną inteligencję i inne zaawansowane środki technologiczne;
- poprawią sprawozdawczość w zakresie danych: państwa członkowskie będą zobowiązane do częstszego zgłaszania wskaźników dotyczących systemów opieki zdrowotnej (np. dostępności łóżek szpitalnych, możliwości w zakresie specjalistycznego leczenia i intensywnej opieki medycznej, liczby pracowników medycznych itp.);
- w razie ogłoszenia sytuacji nadzwyczajnej w UE umożliwią zwiększoną koordynację i pozwolą na opracowanie, gromadzenie zapasów i zamawianie produktów istotnych w kontekście kryzysu.
Silniejsze i bardziej operacyjne agencje UE
Od czasu wybuchu pandemii Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób oraz Europejska Agencja Leków przewodziły unijnym działaniom na rzecz walki z COVID-19. Pandemia pokazała jednak, że obie agencje należy wzmocnić i wyposażyć w większe uprawnienia, aby lepiej chronić obywateli UE i reagować na transgraniczne zagrożenia dla zdrowia.
Mandat ECDC ulegnie wzmocnieniu, tak aby Centrum mogło wspierać Komisję i państwa członkowskie w następujących obszarach:
- nadzór epidemiologiczny za pośrednictwem zintegrowanych systemów umożliwiających nadzór w czasie rzeczywistym
- planowanie gotowości i reagowania, sprawozdawczość i audyt
- dostarczanie niewiążących zaleceń i wariantów zarządzania ryzykiem
- zdolność do mobilizowania i uruchomienia unijnej grupy zadaniowej ds. zdrowia w celu wspierania lokalnych działań w państwach członkowskich
- budowa sieci laboratoriów referencyjnych UE i sieci dotyczącej substancji pochodzenia ludzkiego.
Wzmocniony zostanie mandat Europejskiej Agencji Leków, aby ułatwić skoordynowaną reakcję Unii na kryzysy zdrowotne poprzez:
- monitorowanie i ograniczanie ryzyka niedoboru leków i wyrobów medycznych o krytycznym znaczeniu
- udzielanie doradztwa naukowego na temat leków, które mogą mieć potencjał leczenia chorób powodujących te kryzysy, zapobiegania im lub ich diagnozowania
- koordynację badań w celu monitorowania skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek
- koordynację badań klinicznych.
Komisja określa dziś również główne elementy przyszłego urzędu ds. reagowania kryzysowego w sytuacjach zagrożenia zdrowia (HERA), który zostanie zaproponowany do końca 2021 r. Taka struktura będzie ważnym nowym elementem wspierającym lepsze reagowanie na transgraniczne zagrożenia zdrowia na szczeblu unijnym.
