Zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem i celem UE, jakim jest uczynienie z UE pierwszej gospodarki neutralnej dla klimatu do 2050 r., Komisja Europejska przyjęła zmienione wytyczne w sprawie pomocy państwa w ramach unijnego systemu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w kontekście nowego okresu rozliczeniowego po 2021 r. („wytyczne ETS”).Wytyczne wejdą w życie 1 stycznia 2021 r. wraz z nowym okresem rozliczeniowym ETS i zastąpią poprzednie wytyczne przyjęte w 2012 r.
Wiceprzewodnicząca Komisji Margrethe Vestager, odpowiedzialna za politykę konkurencji, oświadczyła: – Aby w sposób zrównoważony przeciwdziałać zmianie klimatu i osiągnąć cele Zielonego Ładu, musimy określić cenę emisji dwutlenku węgla, a zarazem uniknąć tzw. ucieczki emisji. Przyjęte dziś zmienione wytyczne w sprawie pomocy państwa w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji są ważnym elementem tego projektu. Umożliwiają one państwom członkowskim wspieranie sektorów, które z powodu pośrednich kosztów emisji są najbardziej narażone na ryzyko ucieczki emisji. Wytyczne te jednocześnie przyczyniają się też do opłacalnej dekarbonizacji gospodarki, ponieważ pozwalają uniknąć nadmiernych rekompensat i zbytnich zakłóceń konkurencji na jednolitym rynku.
Unijna kontrola pomocy państwa ma istotną rolę do odegrania w wypełnianiu celów Europejskiego Zielonego Ładu. Zasady pomocy państwa w dalszym ciągu muszą gwarantować jak najlepsze wykorzystanie ograniczonych funduszy publicznych. Oznacza to zapewnienie, by środki publiczne nie zniechęcały do prywatnych inwestycji, oraz zagwarantowanie równych warunków działania na jednolitym rynku, a jednocześnie minimalizowanie kosztów dla podatników.
Wytyczne w sprawie ETS mają na celu zmniejszenie ryzyka ucieczki emisji, polegającej na przenoszeniu przez przedsiębiorstwa produkcji do krajów spoza UE o mniej ambitnej polityce klimatycznej, co prowadzi do ograniczenia działalności gospodarczej w UE i nie redukuje emisji gazów cieplarnianych w skali globalnej. W szczególności wytyczne umożliwiają państwom członkowskim częściowe zrekompensowanie przedsiębiorstwom z sektorów zagrożonych wyższych cen energii elektrycznej wynikających z sygnałów cenowych dotyczących emisji dwutlenku węgla, ustanowionych przez EU ETS (tak zwane „pośrednie koszty emisji”). Jednocześnie jednak nadmierne rekompensaty dla przedsiębiorstw mogłyby działać wbrew sygnałom cenowym ustanowionym przez EU ETS w celu wspierania opłacalnej dekarbonizacji gospodarki oraz powodować zbytnie zakłócenia konkurencji na jednolitym rynku.
W tym kontekście zmienione wytyczne ETS:
- mają na celu kierowanie pomocy tylko do sektorów zagrożonych ucieczką emisji gazów cieplarnianych ze względu na wysokie pośrednie koszty emisji i dużą ekspozycję na handel międzynarodowy. W oparciu o obiektywną metodykę szacuje się, że do pomocy kwalifikuje się 10 sektorów i 20 podsektorów (w porównaniu z 14 sektorami i 7 podsektorami na podstawie poprzednich wytycznych);
- ustanawiają stałą stawkę rekompensaty na poziomie 75 proc. w nowym okresie (obniżoną z 85 proc. na początku poprzedniego okresu rozliczeniowego ETS) oraz wykluczają rekompensatę z tytułu nieefektywnych technologii, aby zachęcać przedsiębiorstwa do efektywności energetycznej; a także
- uzależniają udzielenie rekompensaty od dodatkowych wysiłków na rzecz dekarbonizacji, podejmowanych przez przedsiębiorstwa, na przykład od wykonania zaleceń z audytu efektywności energetycznej.
Wytyczne uwzględniają też specyficzne warunki małych i średnich przedsiębiorstw zgodnie ze strategią MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy i zwalniają te firmy z nowego wymogu warunkowości, aby ograniczyć ich obciążenie administracyjne.
Komisja zakończyła obszerną ewaluację oraz ocenę skutków, zgodnie z wytycznymi w sprawie lepszego stanowienia prawa i z pomocą konsultanta zewnętrznego. W tym kontekście Komisja przeprowadziła liczne konsultacje, w tym konsultacje publiczne z wykorzystaniem kwestionariusza oraz konsultacje ukierunkowane w celu zebrania opinii od zainteresowanych sektorów. Komisja zasięgnęła też opinii właściwych zainteresowanych stron na temat projektu zmienionych wytycznych w ramach konsultacji publicznych przeprowadzonych w dniach od 14 stycznia do 10 marca 2020 r. Wszystkie szczegółowe informacje na temat konsultacji publicznych są dostępne w internecie.
Komisja jest też w trakcie dokonywania oceny i przeglądu innych wytycznych w sprawie pomocy państwa, w tym dotyczących pomocy państwa na rzecz sektora energetycznego i ochrony środowiska, aby zapewnić ich pełną zgodność z celami Komisji w zakresie zielonej i cyfrowej transformacji.
Kontekst
W grudniu 2019 r. Komisja Europejska przedstawiła Europejski Zielony Ład — plan działania na rzecz osiągnięcia do 2050 r. zrównoważonej i neutralnej dla klimatu gospodarki UE. Plan ten zakłada przekształcenie wyzwań w zakresie środowiska i klimatu w nowe możliwości we wszystkich obszarach polityki oraz zapewnienie, by transformacja była sprawiedliwa dla wszystkich i sprzyjała włączeniu społecznemu.
ETS jest kluczowym elementem polityki UE na rzecz walki ze zmianą klimatu oraz jej podstawowym narzędziem ograniczania emisji gazów cieplarnianych w sposób opłacalny. Powstał on w 2005 r. jako pierwszy na świecie znaczący rynek dwutlenku węgla i do dziś pozostaje największym takim rynkiem. Działa we wszystkich 27 państwach członkowskich UE, a także w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii. Zjednoczone Królestwo jest częścią EU ETS do końca okresu przejściowego. Zgodnie z Protokołem w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej EU ETS będzie miał zastosowanie do Zjednoczonego Królestwa i w Zjednoczonym Królestwie w odniesieniu do Irlandii Północnej w zakresie, w jakim ma zastosowanie do wytwarzania, przesyłu, dystrybucji i dostaw energii elektrycznej, handlu energią elektryczną w obrocie hurtowym lub transgranicznej wymiany energii elektrycznej. Objęcie emisji gazów cieplarnianych opłatami daje konkretne rezultaty dla środowiska: UE już teraz jest na dobrej drodze do osiągnięcia swojego celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych na 2020 r.
W zeszłym tygodniu Komisja przedstawiła plan dalszego ograniczenia emisji o co najmniej 55 proc. do 2030 r. Do czerwca 2021 r. Komisja przeprowadzi też przegląd i w razie potrzeby zaproponuje nowelizację wszystkich stosownych instrumentów politycznych, w tym dyrektywy EU ETS, w celu osiągnięcia dodatkowej redukcji emisji.
Po przeglądzie instrumentów polityki w obszarach związanych z klimatem, w tym inicjatywy na rzecz ustanowienia mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla, Komisja oceni, czy konieczna jest zmiana lub dostosowanie wytycznych ETS dla zapewnienia spójności z celem neutralności klimatycznej przy zachowaniu równych warunków działania.
