Wieści z Unii: Smog trzeba pokonać

Znaczny odsetek chorób występujących w Europie jest nadal przypisany zanieczyszczeniu środowiska powodowanemu przez działalność człowieka, według raportu EEA „Healthy environment, healthy lives: how the environment influences health and well-being in Europe” („Zdrowe środowisko, zdrowe życie: jak środowisko w Europie wpływa na zdrowie i samopoczucie”). Raport, bazujący w znacznym stopniu na danych Światowej Organizacji Zdrowia dotyczących przyczyn zgonów i zachorowań, podkreśla, że jakość europejskiego środowiska ma kluczowy wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. Pokazuje on, jak deprywacja społeczna, niezdrowe nawyki i zmiany demograficzne w Europie oddziałują na zdrowie środowiskowe, co najbardziej odczuwają osoby szczególnie wrażliwe.

– Stan środowiska i zdrowie naszej populacji są ze sobą wyraźnie powiązane. Wszyscy musimy zrozumieć, że dbając o naszą planetę, ocalamy nie tylko ekosystemy, lecz także życie, zwłaszcza osób najbardziej wrażliwych. Takie jest podejście Unii Europejskiej, a dzięki nowej strategii na rzecz bioróżnorodności, planowi działania dotyczącemu gospodarki o obiegu zamkniętym i innym, nadchodzącym inicjatywom zmierzamy do zbudowania prężniejszej i zdrowszej Europy dla jej obywateli i nie tylko — stwierdził Virginijus Sinkevičius, komisarz ds. środowiska, oceanów i rybołówstwa.

– Pandemia COVID-19 to kolejny już sygnał ostrzegawczy, uświadamiający nam dotkliwie  związek między naszymi ekosystemami a stanem naszego zdrowia. Musimy stawić czoła faktom: sposób, w jaki żyjemy, konsumujemy i wytwarzamy, jest szkodliwy dla klimatu i odbija się negatywnie na naszym zdrowiu. Począwszy od strategii „od pola do stołu” , która ma zapewnić Europie zdrową żywność ze zrównoważonych źródeł, a na planie walki z rakiem skończywszy, mocno zaangażowaliśmy się w ochronę zdrowia naszych obywateli i naszej planety — powiedziała Stella Kyriakides, komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności.

– Choć widzimy poprawę stanu środowiska w Europie i silny nacisk na zrównoważoną przyszłość w Zielonym Ładzie, to raport pokazuje, że w celu ochrony najbardziej wrażliwych osób w naszym społeczeństwie konieczne jest zdecydowane działanie — ponieważ ubóstwu często towarzyszą życie w złych warunkach środowiskowych i zły stan zdrowia. Odpowiednia reakcja na te powiązania musi stanowić część zintegrowanej strategii na rzecz sprzyjającej włączeniu społecznemu, bardziej zrównoważonej Europy – podkreślił Hans Bruyninckx, dyrektor wykonawczy EEA.

Najważniejsze wnioski

• Zanieczyszczenie powietrza to najpoważniejsze środowiskowe zagrożenie zdrowotne w Europie, prowadzące każdego roku do ponad 400 000 przedwczesnych zgonów w UE. Drugim takim zagrożeniem jest zanieczyszczenie hałasem, które prowadzi do 12 000 przedwczesnych zgonów, a kolejnym — skutki zmian klimatu, zwłaszcza fale upałów.
• Obciążenie zanieczyszczeniem i zmianami klimatu jest zróżnicowane w skali Europy. Widoczne są wyraźne różnice między wschodnimi a zachodnimi krajami europejskimi. Najwyższy odsetek krajowych zgonów z powodów środowiskowych (wynoszący 27 proc.) zanotowano w Bośni i Hercegowinie, a najniższy — w Islandii i Norwegii, gdzie wyniósł zaledwie 9 proc.
• Marginalizowane społeczności zazwyczaj zmagają się z trzema problemami: ubóstwem, złą jakością środowiska i złym stanem zdrowia. Uboższe społeczności są zwykle narażone na wyższe poziomy zanieczyszczenia i hałasu oraz na wysokie temperatury, a wcześniej istniejące problemy zdrowotne zwiększają ich podatność na zagrożenia dla zdrowia związane ze środowiskiem. Aby poprawić warunki środowiskowe dla najbardziej wrażliwych osób w Europie, konieczne są ukierunkowane działania.
• Ludzie w każdej chwili są narażeni na wiele zagrożeń — w tym na zanieczyszczone powietrze i wodę, hałas oraz chemikalia — które łączą się ze sobą, a w niektórych przypadkach wspóldziałają w swoim wpływie na nasze zdrowie. Miasta w Europie są szczególnie podatne na takie mnogie zagrożenia, a przy tym mają mniejszy dostęp do obszarów zieleni i wody.
• Trwające prace naukowe sprawdzają związek między obecną pandemią COVID-19 a wymiarem środowiskowym. Uważa się, że wirus odpowiedzialny za pandemię COVID-19 „przeskoczył między gatunkami”, tj. przeniósł się ze zwierząt na ludzi, co było nieprzewidzianym skutkiem presji wywieranej przez rosnącą konsumpcję na nasze naturalne systemy. Wczesne dane dotyczące wpływu COVID-19 na społeczności sugerują, że zanieczyszczenie powietrza i ubóstwo mogą wiązać się z wyższą śmiertelnością. Dalsze badania są konieczne do pełnego wyjaśnienia tych oddziaływań, zgodnie ze wstępną oceną opublikowaną w raporcie.

Lepsza integracja polityk oraz więcej obszarów zieleni i wody kluczowymi elementami rozwiązania

Raport podkreśla, że konieczne jest wprowadzenie zintegrowanego podejścia polityk w zakresie środowiska i zdrowia, aby móc walczyć z ryzykiem środowiskowym, chronić osoby najbardziej wrażliwe i w pełni zrealizować korzyści, jakie daje przyroda dla poprawy zdrowia i samopoczucia.

Zdrowe środowisko naturalne jest kluczowym elementem zapewniania zdrowia publicznego, ograniczania chorób i wspierania dobrego zdrowia oraz samopoczucia. Zielone rozwiązania to potrójna wygrana: dla zdrowia, społeczeństwa i środowiska. Odpowiedniej jakości obszary zieleni i wody na terenach miejskich sprzyjają zachowaniu dobrego zdrowia i samopoczucia, tworząc przestrzeń do aktywności fizycznej, relaksu i integracji społecznej. Szczególne korzyści czerpią z nich ubogie społeczności. Takie obszary chłodzą miasta podczas fal upałów, zmniejszają ryzyko powodzi, ograniczają zanieczyszczenie hałasem i wspierają miejską bioróżnorodność. W czasie pandemii COVID-19 wielu komentatorów odnotowało odnowione uznanie dla korzyści z dostępu do zieleni i wody dla zdrowia psychicznego i samopoczucia, zwłaszcza w rejonie miast.

W UE Europejski Zielony Ład stanowi istotną zmianę wyznaczającą kierunek w zakresie europejskiego programu polityk i określa zrównoważoną, zintegrowaną strategię poprawy zdrowia i jakości życia ludzi oraz dbania o przyrodę, unikającą wykluczenia.