Komisja Europejska zatwierdziła zgodnie z zasadami pomocy państwa UE polski program pomocy, w ramach którego około 1,6 mld euro (7,5 mld zł) zostanie przeznaczone na częściową rekompensatę dla dużych przedsiębiorstw oraz niektórych małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) za straty poniesione w związku z pandemią koronawirusa i na zapewnienie im natychmiastowej płynności finansowej za pomocą pożyczek. Program ten jest częścią szerszego programu wsparcia przedsiębiorstw w Polsce, tak zwanej tarczy finansowej dla dużych przedsiębiorstw.
Wiceprzewodnicząca wykonawcza Margrethe Vestager, odpowiedzialna za politykę konkurencji, oświadczyła: – Program o budżecie 1,6 mld euro umożliwi Polsce zrekompensowanie szkód poniesionych przez duże przedsiębiorstwa oraz niektóre małe i średnie przedsiębiorstwa w związku z pandemią, i jednocześnie pomoże zaspokoić ich bezpośrednie zapotrzebowanie na płynność. Dzięki temu przedsiębiorstwa te będą mogły kontynuować działalność w trakcie pandemii koronawirusa i po jej zakończeniu. Działamy w ścisłym kontakcie i we współpracy z Polską, tak jak kontynuujemy współpracę ze wszystkimi państwami członkowskimi po to, by krajowe środki wsparcia można było wprowadzić jak najskuteczniej i jak najszybciej, zgodnie z przepisami UE.
Polskie środki wsparcia
Polska zgłosiła Komisji program o budżecie około 1,6 mld euro (7,5 mld zł), który ma zrekompensować przedsiębiorstwom szkody poniesione w związku z pandemią koronawirusa.
Program, którym będzie zarządzać Polski Fundusz Rozwoju, jest częścią programu wsparcia ustanowionego przez polskie władze, tak zwanej tarczy finansowej dla dużych przedsiębiorstw. Jego budżet całkowity wynosi około 5,5 mld euro i będzie on otwarty dla dużych przedsiębiorstw oraz niektórych większych MŚP zarejestrowanych w Polsce.
Pomoc będzie udzielana w formie subsydiowanych pożyczek oprocentowanych na korzystnych zasadach. Będą one mogły zostać spłacone do 30 września 2021 r. w wysokości nieprzekraczającej 75 proc. rzeczywistej szkody poniesionej przez przedsiębiorstwa będące beneficjentami pomocy w okresie od 1 marca do najpóźniej 31 sierpnia 2020 r. bezpośrednio w związku z pandemią koronawirusa.
W związku z tym beneficjentom zostanie zapewniona natychmiastowa płynność poprzez pożyczki. Planuje się, że pomoc będzie udzielana w formie pożyczek, które zostaną później częściowo umorzone do kwoty równej obliczonym startom, które zostały poniesione w związku z pandemią koronawirusa.
Komisja oceniła środek, który przewiduje zarówno rekompensatę za straty, jak i pomoc na utrzymanie płynności finansowej, na podstawie dwóch podstaw prawnych:
- art. 107 ust. 2 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który umożliwia Komisji zatwierdzenie środków pomocy państwa przyznanych przez państwa członkowskie na rekompensaty dla określonych przedsiębiorstw lub sektorów (w formie programów) za szkody bezpośrednio spowodowane zdarzeniami nadzwyczajnymi, oraz
- art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, który umożliwia Komisji zatwierdzanie środków pomocy państwa wdrożonych przez państwa członkowskie w celu zaradzenia poważnym zaburzeniom w ich gospodarce.
Komisja uważa, że pandemię COVID-19 można uznać za zdarzenie nadzwyczajne, ponieważ pandemia jest wyjątkowa, nieprzewidywalna i ma znaczący wpływ na gospodarkę. W związku z tym uzasadnione są wyjątkowe interwencje państw członkowskich w celu zrekompensowania strat związanych z pandemią.
Komisja stwierdziła, że polski program pomocy zrekompensuje straty, które mają bezpośredni związek z pandemią koronawirusa. Komisja stwierdziła również, że środek jest proporcjonalny, ponieważ przewidziana rekompensata nie wykracza poza to, co jest konieczne do naprawienia szkody, zgodnie z art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE.
Komisja stwierdziła też, że pomoc na utrzymanie płynności finansowej pomoże złagodzić wpływ pandemii koronawirusa na polską gospodarkę. Zgłoszony środek jest konieczny, właściwy i proporcjonalny, by zaradzić poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE oraz warunkami określonymi w tymczasowych ramach pomocy państwa przyjętych przez Komisję 19 marca 2020 r., a następnie zmienionych 3 kwietnia i 8 maja 2020 r.
W związku z tym Komisja zatwierdziła środek na podstawie unijnych zasad pomocy państwa.
Kontekst
Na podstawie tymczasowych ram pomocy państwa Komisja zatwierdziła jak dotąd 20 środków zgłoszonych przez Polskę. Ich wartość wynosi ponad 50 mld euro i są częściowo finansowane z funduszy strukturalnych UE. Komisja w trybie priorytetowym ocenia wszystkie środki związane z koronawirusem zgłaszane przez państwa członkowskie. Jednocześnie czas trwania tej oceny zależy od szeregu czynników, w tym od złożoności środka i od tego, jak kompleksowe informacje przedłożyło państwo członkowskie.
Wsparcie finansowe z funduszy unijnych lub krajowych przyznawane na ochronę zdrowia lub inne usługi publiczne w celu zwalczania skutków pandemii koronawirusa nie wchodzi w zakres kontroli pomocy państwa. To samo dotyczy wszelkiego publicznego wsparcia finansowego przyznawanego bezpośrednio obywatelom. Również publiczne środki wsparcia dostępne dla wszystkich przedsiębiorstw, takie jak np. subsydia płacowe i zawieszenie płatności podatku od przedsiębiorstw i podatku od wartości dodanej lub składek na ubezpieczenia społeczne, nie wchodzą w zakres kontroli pomocy państwa i zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa nie wymagają zgody Komisji. We wszystkich takich przypadkach państwa członkowskie mogą podjąć natychmiastowe działania.
Tam, gdzie zasady pomocy państwa mają zastosowanie, państwa członkowskie mogą – zgodnie z obowiązującymi unijnymi ramami pomocy państwa – opracować szeroką gamę środków pomocy, aby wesprzeć określone przedsiębiorstwa lub sektory dotknięte skutkami pandemii. 13 marca 2020 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie skoordynowanej reakcji gospodarczej na pandemię COVID-19, w którym przedstawiono te możliwości. W związku z tym, na przykład:
- państwa członkowskie mogą wypłacać odszkodowania (w formie programów) określonym przedsiębiorstwom lub sektorom za szkody bezpośrednio spowodowane zdarzeniami nadzwyczajnymi, takimi jak te spowodowane przez pandemię koronawirusa. Możliwość tę przewidziano w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE;
- zasady pomocy państwa oparte na art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE umożliwiają państwom członkowskim udzielenie pomocy przedsiębiorstwom, które mają problemy z płynnością i potrzebują doraźnej pomocy na ratowanie;
- działania te można uzupełnić różnymi dodatkowymi środkami, przewidzianymi np. w rozporządzeniu w sprawie pomocy de minimis oraz ogólnym rozporządzeniu w sprawie wyłączeń grupowych. Takie dodatkowe działania państwa członkowskie mogą podjąć natychmiast, bez konieczności angażowania Komisji.
W przypadku wystąpienia wyjątkowo trudnych warunków ekonomicznych – jak ma to miejsce obecnie we wszystkich państwach członkowskich i w Wielkiej Brytanii w związku z wybuchem pandemii – unijne zasady pomocy państwa pozwalają państwom członkowskim na przyznanie wsparcia, by zaradzić poważnym zaburzeniom w gospodarce. Możliwość tę przewidziano w art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
19 marca 2020 r. Komisja, w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, przyjęła tymczasowe ramy pomocy państwa, aby umożliwić państwom członkowskim wykorzystanie pełnej elastyczności przewidzianej w zasadach pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w związku z pandemią COVID-19. W tymczasowych ramach pomocy państwa, zmienionych 3 kwietnia i 8 maja 2020 r., przewidziano następujące rodzaje pomocy, której mogą udzielać państwa członkowskie: (i) dotacje bezpośrednie, zastrzyki kapitału, selektywne korzyści podatkowe oraz zaliczki; (ii) gwarancje państwowe na zabezpieczenie pożyczek zaciąganych przez przedsiębiorstwa; (iii) subsydiowane pożyczki ze środków publicznych dla przedsiębiorstw, w tym pożyczki podporządkowane; (iv) gwarancje dla banków kierujących pomoc państwa do gospodarki realnej; (v) publiczne krótkoterminowe ubezpieczenia kredytów eksportowych; (vi) wsparcie na badania i rozwój związane z koronawirusem; (vii) wspieranie budowy i powiększenia skali obiektów badawczych; (viii) wsparcie na wytwarzanie produktów mających znaczenie dla walki z pandemią; (ix) ukierunkowane wsparcie w postaci odroczenia płatności podatków lub zawieszenia składek na ubezpieczenie społeczne; (x) ukierunkowane wsparcie w formie dopłat do wynagrodzeń dla pracowników; (xi) ukierunkowane wsparcie w formie instrumentów kapitałowych lub hybrydowych instrumentów kapitałowych.
Tymczasowe ramy pomocy państwa będą obowiązywać do końca grudnia 2020 r. Ze względu na to, że problemy z wypłacalnością mogą uwidocznić się dopiero na późniejszym etapie w miarę rozwoju kryzysu, Komisja przedłużyła ten okres do końca czerwca 2021 r. tylko w odniesieniu do środków w zakresie dokapitalizowania. Aby zapewnić pewność prawa, przed upływem tego terminu Komisja oceni, czy konieczne jest wydłużenie obowiązywania ram.
Jawna wersja decyzji zostanie udostępniona pod numerem sprawy SA.57054 w rejestrze pomocy państwa na stronie internetowej Komisji poświęconej konkurencji po wyjaśnieniu wszelkich kwestii związanych z poufnością. Wykaz nowych decyzji dotyczących pomocy państwa opublikowanych w internecie i Dzienniku Urzędowym zamieszczany jest w cotygodniowym biuletynie internetowym dotyczącym pomocy państwa (State Aid Weekly e-News).
