W marcu 1990 r . Sejm przyjął ustawę i na jej podstawie wprowadzono w ponad dwóch tysiącach istniejących gmin, w tym także i w gminie Łomazy, prawdziwy samorząd. W miejsce istniejących w PRL rad narodowych wprowadzono rady gmin o większych kompetencjach. Obowiązki naczelnika Gminy, który był terenowym organem administracji państwowej przejął w samorządzie wójt gminy.
Pierwsze całkowicie wolne po 1989 roku wybory do rad gmin przeprowadzono 27 maja 1990 r. Na podstawie obowiązujących przepisów władza wykonawcza – prezydent miasta, burmistrz, wójt – była wybierana przez rady gmin.
Na szczeblu województwa ustanowiono sejmiki. W ich skład wchodzili radni, delegaci wszystkich samorządów terytorialnych województwa. Sejmik stanowił pomost między samorządami gminnymi, a administracją rządową.
W gminie Łomazy wybrana Rada Gminy I kadencji składała się z 20 radnych. W czerwcu 1990 roku na kadencję 1990 – 1994 Rada wybrała Przewodniczącego Rady Gminy, został nim Zdzisław Kozysa, nauczyciela z miejscowości Łomazy oraz Wójta Gminy Stefana Jarockiego, rolnika z miejscowości Szymanowo gm. Łomazy.
W tym czasie nowa Rada Gminy wybrała również przedstawiciela do Sejmiku Województwa. Został nim radny Witold Kowalewski. Przedstawicielem do sejmiku w następnej kadencji 1994-1998 został Julian Bańkowski.
Pierwszym Przewodniczącym Sejmiku kadencji 1990 – 1994 był Ryszard Turyk, I II kadencji 1994 – 1998 Tadeusz Łazowski – późniejszy Starosta w następnych kadencjach Samorządu Powiatowego Ziemskiego w Białej Podlaskiej.
Przewodniczącymi Rady Gminy Łomazy w kolejnych kadencjach byli:
1994- 1998 – Marian Żelisko
1998 – 2002 – Irena Rudzka
2002 – 2006 – Zdzisław Kozysa
2006 – 2010 – Zdzisław Kozysa
2010 – 2014 – Wiesław Bańkowski
2014 – 2018 – Małgorzata Derlukiewicz
Od 2018 – Andrzej Wiński
Funkcje Wójta Gminy pełnili:
1990 – 1991 – Stefan Jarocki
1991- 2014 – Waldemar Droździuk
Od 2014 r. – Jerzy Czyżewski
Funkcje Sekretarza Gminy w nowym samorządzie pełnili:
1990 – 1991 Waldemar Droździuk
Od 1991 do nadal Marianna Łojewska
Pierwszym Skarbnikiem Gminy została dotychczasowa główna księgowa Pani Irena Lubańska. Funkcję tę pełniła w latach 1990- 2003. W kolejnych latach:
2003 – 2017 – Jadwiga Doluk,
Od 2017 – Renata Józefaciuk
Kolejny etap reformy samorządowej polegał na wprowadzeniu do obowiązującej struktury podział na dwa dodatkowe szczeble samorządu – powiaty i samorządowy województw.
Pierwsze wspólne wybory do trzech szczebli samorządu odbyły się 11 października 1998 r., a władze powiatów i nowych województw zaczęły funkcjonować z dniem 1 stycznia 1999 r., gdy zaczęła obowiązywać nowa mapa administracyjna.
Pierwszymi radnymi powiatowymi z gminy Łomazy na kadencję 1998- 2002 zostali: ówczesny Wójt Waldemar Droździuk i Zbigniew Głowacki, następnie na kadencję 2002 – 2006 Zbigniew Głowacki i Romuald Kulawiec, 2006 – 2010 Jan Bajkowski , Romuald Kulawiec, 2010 – 2014 Jan Bajkowski , Romuald Kulawiec, Marek Uściński, 2014 – 2018 Jan Bajkowski, Marek Uściński, od 2018 – Marek Uściński.
W Zarządzie Powiatu Bialskiego z naszej gminy zasiadali: w I Kadencji 1998-2002 Marian Żelisko jako członek Zarządu. Radny Powiatu Bialskiego Jan Bajkowski pełnił funkcję wicestarosty w kadencji 2014- 2018 Członkiem Zarządu Powiatu był także radny Marek Uściński.
W wyniku reformy utworzono także 16 rządowo-samorządowych województw. Województwo Bialskopodlaskie w części włączono do nowopowstałego Województwa Lubelskiego i do Województwa Mazowieckiego. Liczba nowo powstałych powiatów ziemskich wyniosła 308, a miast na prawach powiatów 65. Funkcjonowało 2 489 gmin.
Dopełnieniem reformy samorządowej było wprowadzenie bezpośrednich wyborów prezydentów miast, burmistrzów i wójtów. Pierwsze bezpośrednie wybory wójta odbyły się wraz z kolejnymi wyborami samorządowymi – 27 października i 10 listopada 2002 r. Pierwszym Wójtem Gminy Łomazy wybranym w wyborach bezpośrednich został Waldemar Droździuk.
Upamiętniając pierwsze wybory samorządowe z 1990 r. Sejm RP ustanowił datę 27 maja Dniem Samorządu Terytorialnego.
Samorząd Gminy Łomazy, który na podstawie umocowania ustawowego nadającego kompetencje w porozumieniu ze społecznościami lokalnymi zaczął podejmować różnego rodzaju zamierzenia. Możliwość wpływania na rzeczywistość wyzwalała w ludziach chęć współdziałania w realizacji zadań. Pierwszy okres to także czas organizowania na nowo instytucji działających w gminie, a także realizowania zadań zmierzających do poprawy życia mieszkańców gminy.
Pierwszą historyczną decyzją samorządu oprócz decyzji inwestycyjnych było przywrócenie tradycji targów w Łomazach, na placu wydzierżawionym od Parafii Rzymskokatolickiej w Łomazach.
W minionym XXX- leciu na terenie gminy Łomazy wykonano wiele inwestycji . Najważniejsze to: dokończenie telefonizacji wsi, oddanie do użytku nowej szkoły w Łomazach, budowa remizo-świetlicy w Huszczy, Kopytniku, wybudowanie nowej oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacyjną w Łomazach, budowa budynku Urzędu Gminy Łomazy,budowa remizy w Korczówce, Dubowie, budowa dróg Huszcza- Kopytnik , Kozły Musiejówka, w Jusaki-Zarzeka, budowa nowoczesnej kotłowni przy szkole w Łomazach, budowa ul. Szkolnej, Podrzecznej, Poprzecznej w Łomazach, budowa dróg gminnych w Łomazach, Huszczy Drugiej, Koszołach i Dubowie, budowa sali gimnastycznej w Łomazach, budowa wodociągów na terenie gminy, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, budowa chodników, dróg , termomodernizacja budynku Zespołu Szkół w Łomazach, montaż instalacji odnawialnych źródeł energii, remont budynku GOK w Łomazach, zagospodarowanie terenów wokół stawów po byłej cegielni, zakup samochodu strażackiego i do przewożenia uczniów niepełnosprawnych, remont budynków poszkolnych w Burwinie , Koszołach i inne.
Nie sposób wymienić wszystkich ważnych osiągnięć, które miały miejsce w minionym 30-leciu. To efekt pracy wielu ludzi, rad gmin, wójtów, samorządowców, sołtysów, przewodniczących rad, organizacji społecznych i stowarzyszeń.
Zrealizowane przedsięwzięcia wskazują jednak na to, że mając kompetencje do stanowienia we własnych sprawach i we współpracy z samorządami wyższego szczebla można było planować i realizować wiele inwestycji służących lokalnym społecznościom poprawiając przez to warunki życia w małych ojczyznach jakimi są gminy.
Z perspektywy historii ostatnich 30 lat to zapewne jeden z najlepszych okresów w historii RP, a także jedyny okres najszybszego rozwoju gminy Łomazy. To czas szybkich i korzystnych zmian widocznych gołym okiem. Uległy poprawie warunki życia małych społeczności lokalnych. To czas niezwykłego wspólnego działania ludzi, którzy chcieli robić coś nowego, ważnego. To działanie przywróciło właściwe znaczenie sformułowania „ dobro wspólne”., mieszkańcy poczuli , że wiele zależy od ich samych, ponieważ uzyskali pełne prawo współdecydowania o swoich sprawach i wspólnotach.
materiał: Urząd Gminy Łomazy
tekst: Marianna Łojewska – Sekretarz Gminy Łomazy Urząd Gminy Łomazy
opracowanie: Gwalbert Krzewicki
