Karmenu Vella, europejski komisarz ds. środowiska, gospodarki morskiej i rybołówstwa, powiedział: – Sytuacja dorsza ze wschodniej części Morza Bałtyckiego jest krytyczna – naukowcy informują nas, że utrata liczebności tego stada związana z presją środowiskową jest trzy razy większa niż ubytki wskutek połowów. Nigdzie indziej w Europie nie mamy do czynienia z podobnym kryzysem. Dzisiejszy wniosek ma zaradzić temu problemowi poprzez stworzenie warunków, które umożliwią odbudowę stada dorsza, i poprzez wsparcie lokalnej społeczności, dla której stado to stanowi źródło utrzymania. Stawką jest przetrwanie stada ryb oraz przyszłość bałtyckich rybaków.
Wschodnie stado dorsza ma kluczowe znaczenie dla rybołówstwa na Morzu Bałtyckim, ale stan tego stada jest bardzo zły. Na posiedzeniu Rady w dniach 14–15 października ministrowie ds. rybołówstwa przyjęli wniosek Komisji i zgodzili się na ograniczenie uprawnień do połowów w 2020 r. do niemal zerowego poziomu. Krok ten jest wprawdzie konieczny, aby dać szansę na odbudowę stada, ale Komisja jest świadoma, że zakaz połowów oznacza poważne i nieuniknione straty gospodarcze dla flot i społeczności rybackich, które od dawna poławiają dorsza w tej części Bałtyku. Wniosek Komisji ma na celu złagodzenie skutków gospodarczych zamknięcia połowów i udzielenie pomocy rybakom, których najbardziej dotkną jego następstwa. Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR) oferuje im wsparcie finansowe w tej trudnej sytuacji.
W szczególności, wniosek umożliwia zainteresowanym państwom członkowskim – pod pewnymi warunkami – przeznaczenie części niewykorzystanych środków EFMR na pomoc dla właścicieli statków, którzy poławiali wschodniobałtyckiego dorsza i chcą teraz trwale wycofać swoje statki z eksploatacji. We wniosku ograniczono jednocześnie liczbę statków, które mogą poławiać dorsza we wschodniej części Morza Bałtyckiego. Dzięki temu wycofywanie zdolności połowowych przy wsparciu z EFMR zmniejszy presję na stado dorsza i z czasem przyczyni się do jego odbudowy. Wniosek nie zwiększa finansowania z EFMR przypadającego na pojedyncze państwa członkowskie ani kwoty wkładu z budżetu UE.
W świetle wyjątkowo niestabilnego stanu ekosystemu Morza Bałtyckiego Komisja proponuje oprócz tego zaostrzenie kontroli i gromadzenie większej ilości danych. Działania te powinny być kontynuowane także po upływie obecnego okresu zamknięcia połowów. Począwszy od 2020 r. statki poławiające dorsza we wschodniej części Morza Bałtyckiego powinny być wyposażone w satelitarny system monitorowania statków lub inny równoważny elektroniczny system monitorowania. Oprócz tego co najmniej 20 proc. tych statków powinno zabierać na pokład obserwatorów. Środki te pomogą naukowcom zebrać więcej wartościowych danych na temat kondycji tego ważnego stada i wpływu, jakie mają na nie połowy.
Kontekst
O wrażliwości ekosystemu Morza Bałtyckiego wiadomo od dziesięcioleci. Dopiero jednak w 2019 r. naukowcy ostrzegli, że wpływ warunków środowiskowych na stada dorsza atlantyckiego ze wschodniej części Morza Bałtyckiego jest znacznie większy niż wcześniej zakładano. Szacuje się, że wschodnie stado dorsza nie zdoła się odbudować przed 2024 r., nawet w przypadku całkowitego braku połowów.
W związku z tym w lipcu 2019 r. Komisja przyjęła pierwsze środki nadzwyczajne zakazujące połowów dorsza atlantyckiego ze wschodniej części Morza Bałtyckiego do końca bieżącego roku. Na posiedzeniu w dniach 14–15 października 2019 r. Rada podjęła decyzję o wprowadzeniu w 2020 r. koniecznych i bezprecedensowych ograniczeń połowów, zmniejszając o 92 proc. dopuszczalne połowy dorsza ze wschodniej części Morza Bałtyckiego. Tym samym dozwolone będą jedynie przyłowy tej ryby. Podczas tego samego posiedzenia Rady kraje bałtyckie zatwierdziły już politykę ochrony środowiska mającą na celu odbudowę ekosystemu Morza Bałtyckiego.
Ze względu na uzgodnione wcześniej duże ograniczenia połowów innych stad ryb w Morzu Bałtyckim statki rybackie i segmenty floty najbardziej dotknięte skutkami zamknięcia połowów dorsza nie będą w stanie przestawić swojej działalności połowowej na inne gatunki. Komisja stwierdziła w związku z tym, że szczególna sytuacja na Morzu Bałtyckim wymaga wprowadzenia środków awaryjnych i dodatkowych działań naprawczych.
Trwałe zaprzestanie połowów było dozwolone w ramach EFMR do dnia 31 grudnia 2017 r. Wniosek przewiduje ponowne wprowadzenie tego środka – na podstawie nowych rygorystycznych warunków – w odniesieniu do floty poławiającej dorsza atlantyckiego ze wschodniej części Morza Bałtyckiego na czas pozostający do końca obecnego okresu realizacji EFMR (lata 2014-2020).
